گردشگری صنعتی

شهرستان یزد با مشکلات زیست محیطی در بُعد طبیعی و با مشکلات اقتصادی و کمبود اشتغال و کار در بُعد اقتصادی مواجه است. مشکلات زیست محیطی در شهرستان یزد به کارخانجات قدیمی و فرسوده مرتبط می شود که در زمینه های مصالح ساختمانی فعالیّت داشته اند و در حال حاضر به دلیل متروک شدن آنها به عنوان یک مشکل زیست محیطی و از کار افتادن این کارخانجات به عنوان یک مشکل اقتصادی تلقی می شوند. هدف آرمانی پژوهش شکل گیری منطقه ی خلاق با گردشگری صنعتی و هدف کاربردی: ارائه ی راهکارهای پیشنهادی مورد نیاز جهت تدوین برنامه و طرح ابتکاری با تأکید بر شکل گیری منطقه ی خلاق با گردشگری صنعتی، می باشد. در این پژوهش برای پیشبرد هریک از اهداف مدّ نظر تحقیق، از روش های گوناگونی استفاده شده است؛ بطور کلی، می توان روش ارزیابی پژوهش را این گونه بیان کرد: پس از شناخت وضع موجود شهرستان یزد و شکل گیری اطلاعات و داده پایه، با استفاده از نرم افزار GIS در تجزیه و تحلیل اطلاعات شهرستان، داده های کمّی به صورت خروجی های کیفی در قالب نقشه های تحلیلی با استفاده از منطق فازی شکل می گیرند. سپس نقشه های به دست آمده ی فوق به دلیل کیفی بودن از روش گراندد تئوری استفاده شده و با کدگذاری اطلاعات به دست آمده از نقشه های تحلیلی اقدام به تهیه ی مدل تلفیق و تعیین امکان سنجی شکل گیری منطقه ی خلاق در شهرستان یزد با توجه به استراتژی تلفیق پرداخته می شود. نتایج بیانگر تئوری گردشگری صنعتی به عنوان گزینه مناسب شکل گیری منطقه ی خلاق مطرح می باشد. چرخه ی منطقه ی خلاق شامل: نوآوری، سرمایه ی اجتماعی، کیفیت زندگی، سرمایه ی انسانی خلاق می باشد.

امروزه اهمیّت صنعت گردشگری باعث شده است که دامنه وسیعی از برنامه های راهبردی و اجرایی در سطح کشورها و مناطق دارای جاذبه های گردشگری، برای توسعه این صنعت به اجرا درآید. تنوّع بخشی به فعالیّت های صنعتی و اقتصادی پارس جنوبی، بالا بردن شاخص های توسعه انسانی (رفاه، سلامت و...) و زیست محیطی، توجّه به پایداری اجتماعی، معرّفی و نمایش توان نیروهای داخلی در عرصه صنعت کشور (توسعه فنی- فرآیندهای صنعتی و پیشرفت های تکنولوژیکی در منطقه) و در مجموع، توسعه پایدار منطقه، از جمله عوامل اصلی و ضرورت ها برای تحلیل و شناسایی ظرفیت های توسعه گردشگری در شهرستان «کنگان» است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ظرفیّت سنجی گردشگری ساحلی پایدار شهرستان کنگان با روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است. در این تحقیق، نقاط قوّت و ضعف گردشگری شهرستان کنگان و تهدیدها و فرصت های تأثیر گذار  بر آن (9 قوّت، 6 ضعف، 10 فرصت و 6 تهدید) مورد تحلیل قرار گرفتند. وجود جاذبه هایی مانند سواحل زیبا و کم نظیر و اکوسیستم مستعد جنگل های حرا، زمینه جذب گردشگر به شهرستان کنگان را فراهم نموده است، امّا به دلیل وجود نقاط ضعف زیر ساختی (خدمات و امکانات رفاهی)، عدم سرمایه گذاری و برنامه ریزی در ابعاد توسعه گردشگری و نیز مشارکت ضعیف، اجباری و هزینه ای (غیر داوطلبانه و غیرآگاهانه) محلّی در اجرای پروژه های ملّی، این شهرستان امکان استفاده از فرصت ها موجود گردشگری را- آن گونه که شایسته است-  به دست نیاورده است. مطالعات صورت گرفته، نشان می دهد که در راستای نیل به توسعه پایدار گردشگری ساحلی، مقبول ترین راهبرد توسعه صنعت گردشگری در شهرستان کنگان، راهبرد بازنگری است.

توسعه یکی از دغدغه های اصلی سیاست گذاران و مجریان بسیاری از کشورهاست و تاکنون ایده ها و سیاست های متعددی در این زمینه طرح، اجرا و ارزیابی شده است. یکی از راهبردهای توسعه اقتصادی، فرهنگی و معیشتی در شهرها و روستاها از طریق توسعه گردشگری صورت می گیرد که طی سالیان اخیر سرعت و تنوع بیشتری یافته است. از سوی دیگر تلاش در جهت ارتقای ظرفیت و قابلیت های صنعتی از مهم ترین روش های توسعه ای مطرح در حوزه توسعه شهری و روستایی است. پیوند گردشگری با امر صنعت که در عنوان گردشگری صنعتی متجلی می شود می تواند زمینه های دوگانه ارتقای صنعتی و توسعه آن را نیز تشویق نماید. پژوهش حاضر که با رویکرد ترکیبی کیفی و کمّی انجام شده است، علاوه بر شناسایی ویژگی های صنعتِ گردشگری هدف جهت توسعه گردشگری صنعتی، به تحلیل اهمیت-عملکرد آن ها با محوریت توسعه صنعت عرقیجات در شهر کاشان پرداخته است. به منظور شناسایی این ویژگی ها علاوه بر مطالعات کتابخانه ای از امر مشاهده و مصاحبه نیز استفاده شد و در نهایت 9 ویژگی استخراج شد. سپس این ویژگی ها با روش تحلیل اهمیت عملکرد توسط 16 نفر از خبرگان این حوزه مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس یافته های این پژوهش ویژگی های «درجه نوآوری و تفاوت صنعت هدف با سایر صنایع» و «ظرفیت توسعه صنعت هدف (گردشگرپذیری)» که دارای اهمیت بالا و عملکرد پایین در صنعت عرقیجات کاشان هستند، در اولویت اول توجه و بهبود قرار دارند.  

امروزه گردشگری صنعتی و به ویژه بازدید از کارخانه های قدیمی یکی از بازارهای با علایق ویژه گردشگری است که نه فقط فرصتی را برای حفظ میراث های ملموس و ناملموس صنعتی ایجاد خواهد کرد، بلکه با تبدیل بخشی از کارخانه به سایت میراث صنعتی، درآمد تکمیلی برای کارخانه ایجاد خواهد شد و راهی برای خروج از اقتصاد تک محصولی کارخانه خواهد بود. سیلوهای قدیمی یکی از میراث های معماری صنعتی - کشاورزی هستند که امروزه بخش هایی از آن ها بدون استفاده مانده اند و در صورت عدم تغییر کاربری مناسب متروک خواهند شد. این در حالی است که این سیلوهای قدیمی ارزش های تاریخی، آموزشی و صنعتی زیادی را در خود جای داده اند. یکی از این سیلوها، سیلوی قدیم اصفهان است که مکان تحت مطالعه پژوهش حاضر است. این پژوهش دو هدف زیر را دنبال می کند: 1) کشف راهکارهای مناسب به منظور حفظ سیلوهای قدیم به عنوان میراث معماری و صنعتی - کشاورزی بر اساس مطالعه های پیشین و 2) شناسایی کاربری های پایدار برای بخش هایی از سیلوی قدیم شهر اصفهان که بدون استفاده مانده اند. پژوهش حاضر از نوع اکتشافی - کاربردی است و از روش مروری نظامند بهره گرفته است. ابزار گردآوری داده مقاله ها، کتاب ها، روزنامه ها و وب سایت ها بوده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد سیلوهای قدیمی در جهان به کاربری های گردشگری (موزه، سایت میراث روستایی و صنعتی به منظور رونق گردشگری صنعتی، کانون گردشگری هنری) و غیرگردشگری (مراکز اجتماعی و فرهنگی، سالن های ورزشی و انبارهای چندمنظوره) دسته بندی شده اند. به علاوه ، نتایج مطالعه تطبیقی - کیفی سیلوی قدیم اصفهان با سایر سیلوهای قدیم جهان و ایران نشان می دهد تبدیل  بخش های بدون استفاده سیلوی قدیم اصفهان به یک اکوموزه نان و گندم یا سایت میراث صنعتی - کشاورزی به منظور رونق گردشگری صنعتی مناسب ترین و پایدارترین تبدیل کاربری است. در این راستا، بهره گیری از هنر رنگ و نقاشی در منظر سیلوهای قدیمی بتنی راهبردی برای جذب بازدیدکنندگان و گردشگران بیشتر به سیلو است.