اضطراب متن

در برخی روایات شیعی برای حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) علی رغم بیان مهریه متعارف و مادی، «مهریه ای معنوی» در نظر گرفته شده که بیانگر گونه ای از مهریه ای هبه ای از سوی خداوند است. بخشی از دنیا و بخشی از آب های دریاها و رودها در زمره این «صداق معنوی» نیز قرار گرفته اند. قدر متیقّن روایات و مجموعه قرائن نشان می دهد که این هبه و هدیه، چنان که عرف به زوجین می بخشد و امری رایج تلقی می شود، قابل پذیرش است، اما در مفاد این مهریه هبه شده از سوی خداوند به ایشان مناقشه است. لذا توجیه این احادیث به «مهریه معنوی» را نیز برنمی تابد. برآیند تحقیق پیش رو حاکی از آن است که این احادیث با محتوای مزبور در کتاب هایی چون کافی و الهدایهالکبری به عنوان کتاب هایی شاخص در نقل این احادیث، ضمن منقبت خواهی برای مقام حضرت فاطمه (سلام الله علیها) و ضعف موجود به خاطر وجود راویان غالی و نیز تعارض مستقر و یا تناقضات، از نظر فقهی صحیح به نظر نمی رسند. ضمن اینکه می توان بن مایه های آن را در اسرائیلیاتی در منابع سنّی از قول کعب الأحبار و دیگر همگنانش یافت که به برخی از رودها و دریاها فضیلتی دوچندان بخشیده اند. این مقاله با رویکردی تحلیلی انتقادی می کوشد تا سند و تمام طرق آن را در منابع شیعی در سنجه نقد نهد و در تلاش است با کاوش در دیگر مصادر و یافتن بسامد و گونه های حدیثی و تاریخی، آن ها را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد.

از مناقشات فریقین در مسئله فدک نحله یا میراث بودن آن است. شیعه فدک را بخشش پیامبر (ص) واهل سنت آن را میراث دانسته؛ معتقدند انبیا میراث نمی گذارند. اهل سنت با استناد به خبر(لا نورث) تمامی دلایل عقلی و نقلی برمیراث گذاری انبیا و بویژه پیامبر اسلام را نفی یا تخصیص می زنند. شیعه ایرادات متعددی برسند ومتن خبر مذکور وارد نموده است, پژوهش مستقل در خصوص متن آن کمتر صورت گرفته است. واکاوی منابع مختلف اولیه اهل سنت و مقایسه آن با منابع متأخر متون مختلف و متفاوتی را نشان می دهد؛ متون مشهور اغلب درمنابع اولیه یافت نمی شود وبا تحریف مواجه گردیده اند. دقت بیشتر حاکی از نوعی آشفتگی, نابسامانی واختلال است که ناشی از نقل به معنا, ادراج, زیادت درمتن , تصحیف وتحریف درآن هاست واین همه عواملی است که حدیث شناسان آن ها را از عوامل اضطراب متن حدیث و ضعف حدیث می شناسند. نتیجه آنکه آسیب اضطراب خبر مذکور را از اعتبارمورد ادعا ساقط و دلالت آن برمدعای اهل سنت را نقض می کند. پژوهش حاضر سعی نموده متن این خبر را از زاویه ای متفاوت یعنی آسیب اضطراب بررسی نماید.