دروازه غار

محله هرندی به دلیل آسیب های اجتماعی فراوان، عرصه ای برای ورود سازمان های مردم نهاد متعدد است که فرصت ها و البته تهدیدهایی را موجب شده اند. پژوهش حاضر حاصل 18 ماه مطالعه میدانی با هدف نوع شناسی سمن ها در هرندی بر اساس ماهیت، کارکردها و شناسایی عقلانیت حاکم بر آنها است. بدین منظور به مشاهده، مصاحبه و تشکیل گروه های بحث متمرکز با ساکنان و 14 سمن فعالِ محله پرداختیم. نتایج تحقیق نشان می دهند که، از نظر نوع شناسی، سمن های محله هرندی در دسته سمن های «دیگر منفعت بخش» قرار می گیرند. کارکرد عمده آنها که شامل کارکرد یادگیری است، به سبب آنکه نتوانسته اند مجموع دانش و اطلاعات خود را انباشته و به نسل یا گروه های دیگر منتقل سازند، دچار ضعف های جدی است. توانمندسازی نیز معمولاً بصورت کامل اتفاق نیفتاده و افراد به بازار کار متصل نمی شوند. سازمان های مردم نهاد حاضر در هرندی به عنوان نمونه ای از این نوع سازمان ها در کشور هنوز نتوانسته اند به عنوان نماینده بخش سوم، نسبت و رابطه خود را با اجتماع محلی مشخص سازند. بنابراین بازبینی در نوع شناسی سمن ها بویژه بر اساس کارکرد و عقلانیت سازمانی حاکم بر آنها تا حد زیادی می تواند موجب کاهش این نقیصه شود.

مطالعه بی نظمی ها و آسیب های اجتماعی همراه با علل و انگیزه های پیدایی آن ها و نیز شیوه های پیشگیری و درمان این پدیده ها، به انضمام مطالعه شرایط بیمارگونه اجتماعی است؛ زیرا خاستگاه اصلی آسیب ها و کژ رفتاری های اجتماعی را باید در کل حیات اجتماعی و نوع خاص روابط انسانی جستجو کرد. نابسامانی های اقتصادی – اجتماعی چون: فقر، تورم، گرانی و دیگر عواملی که باعث محرومیت می شوند، زمینه مساعدی را برای انواع مختلف آسیب های اجتماعی فراهم می آورند. ازاین رو مفهوم آسیب شناسی گستره وسیعی پیدا می کند و از ابعاد ارزشی و کاربردی فراوانی برخوردار می گردد. محله هرندی به عنوان یکی از محله های جنوب شهر تهران است که علیرغم پیشینه تاریخی و حتی اقتصادی - اجتماعی طولانی، امروزه به یکی از محلات پرمسئله و پرآسیب شهر تبدیل شده است (پروین و دیگران 1392). به گونه ای که از آن می توان به عنوان یک محله رهاشده یا فروپاشیده اشاره کرد. باوجود مداخلات مقطعی و سطحی که در سطح محله هرندی - عمدتاً در سطح فیزیکی و نه اجتماعی- انجام شده است همچنان در این محله آسیب های اجتماعی آشکار و پنهان رخ می دهد. وجود بافت فرسوده و قدیمی، انواع خانواده های نابسامان، درگیری و نزاع و... همه نشان از وضعیت نابسامان و رهاشده این محله شهری دارد. هدف اصلی این پژوهش تبیین آسیب شناختی علل پایداری آسیب های اجتماعی و اقتصادی محله دروازه غار تهران طی 10 سال منتهی به سال ۱۳۹۸ است. همچنین در این پژوهش به تبیین شرایط تداوم بخش آسیب های اجتماعی و اقتصادی محله دروازه غار تهران، تبیین بافتارهای زمینه ساز آسیب های اجتماعی و اقتصادی این محله، و تبیین پیامدهای آسیب های اجتماعی و اقتصادی در آن می-پردازیم.

کولی های محلیه هرندی تهران (دروازه غار سابق) از جمله گروه های مهاجر به این محله هستند که پس از تخریب منطقیه خاک سفید در سال 1379 در آن سکنی گزیده اند. سبک زندگیِ مصرفی کولی ها، اقتصاد مبتنی بر هادوری با عاملیت زنان و کودکان، سکونت در فرسوده ترین و در عین حال جرم خیزترین بخش محله، شرایطی فراهم آورده است تا این گروه با طرد شدید اجتماعی از سوی دیگر اهالی محله مواجه شوند. این در حالی است که کولی ها نیز به عنوان یک گروه اجتماعی در محله ساکن اند و بخشی از هویت محله در آینده از طریق آنها، به ویژه فرزندانشان شکل می گیرد. این پژوهش با هدف ب ازشناسی وضعیت کولی های ساکن در محلیه هرندی و فهم زمینه های طرد اجتماعی آنها انجام شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش کیفی بوده و از تحلیل موضوعی داده ها بهره گرفته شده است. بدین منظور از طریق نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی با 20 نفر از کولی های ساکن در محله و 10 نفر از اهالی غیرکولی مصاحبه نیمه ساختاریافته شده است، که با این تعداد مصاحبه، اشباع اطلاعاتی حاصل شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد، مجموعه ای از عوامل در سطح فرهنگی، فردی و ساختاری در ایجاد شرایط کولی های محله اثرگذارند که از ورود کولی ها به حوزیه آموزش، اشتغال و قدرت یابی برای تغییر شرایط و ایجاد پیوند اجتماعی جلوگیری می کنند. بنابراین تقلیل علت طرد اجتماعی کولی ها به موضوع عاملیت فردی و بی توجهی به عوامل ساختاری، خطایی راهبردی در رفع طرد اجتماعی کولی های محلیه هرندی است.