فلسفه حجاب

حجاب، یکی از احکام اسلام است که توجه همه جانبه این دین به تمام جهات زندگی انسان ها را نشان می دهد. در قانون پوشش، هم به حقوق عمومی زنان به عنوان نیمی از پیکره اجتماع، و هم به حقوق عمومی خانواده به عنوان واحدی اجتماعی، و هم به نسل آینده توجه شده است. با در نظر گرفتن تبعات اخلاقی و فرهنگی حاکم بر اجتماع در صورت عدم رعایت حجاب؛ کلیه این امور موجب می شود به این موضوع بپردازیم که آیا با وجوب حجاب می توان از آزار رساندن به زنان جلوگیری کرد یا خیر؟، و مهم تر اینکه آیا وجوب حجاب برای جنس مونث، به نوعی تهدید است یا فرصت؟.

فلسفه های ذکرشده برای حجاب، تا چه میزان عادلانه بودن این تکلیف را توجیه می کنند و ادراک عدالت را در این مقام بسط می دهند؟ مقاله پیش رو با روش تحلیلی انتقادی پاسخ این مسئله را می کاود. زن در فقه اسلامی برخلاف مرد، مکلف به پوشش حداکثری بدن غیر از صورت و دست ها تا مچ است. برای توجیه این تمایز فقهی، فلسفه هایی نظیر مهار آتش شهوت، استحکام پیوند خانوادگی، استواری جامعه و مانند آن ذکر شده است. از منظر فقیهان، فلسفه های مذکور «علت» حجاب شرعی نیستند و «حکمت» آن محسوب می شوند؛ درنتیجه حتی با فقدان آن ها نیز حجاب واجب است. این درحالی است که آنچه تحقق این فلسفه ها را تضمین می کند، شکل گیری «عفت اخلاقی» در بستر جامعه است، نه لزوماً «حجاب فقهی». نقض این فلسفه ها در برخی فتاوای فقهی نظیر تجویز عدم پوشش کنیزان و اهل کتاب و تجویز نگاه به زنان ازکارافتاده و زنانی که عادت به پوشاندن ندارند نشان می دهد که با تکیه صرف بر این فلسفه ها نمی توان این تمایز فقهی میان زن و مرد را کاملاً توجیه کرد. در این مقام، اثبات عدالت جنسیتی در سطح واقعی و ادراکی، با تکیه بر این فلسفه ها ممکن نیست و تنها می توان از تعبد به حکم شارع و حق طاعت الهی سخن گفت.

رعایت موازین اسلامی و پوشش مناسب، یکی از مهم ترین دغدغه های کنونی جامعه ماست. این امر درباره دانشجویان که از قشرهای آگاه کشور و الگوی جامعه اند، اهمیت بیشتری می یابد و چه بسا بدحجابی آنان و پیامدهای سوء آن بتواند دانشگاه را از رسالت اصلی خود دور کند. از این رو، پژوهش حاضر به بررسی عوامل مرتبط با وضعیت حجاب دانشجویان پرداخته است. یافته های پژوهش که از اطلاعات نمونه 90 نفری دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور قاین (۵۰ نفر با حجاب کامل و ۴۰ نفر بدحجاب) با روش مصاحبه و پرسشنامه به دست آمده است، نشان می دهد بین تحصیلات مادر، تعداد برادر، محل سکونت، آگاهی از احکام و فلسفه حجاب، رفتار مذهبی، تماشای شبکه های ماهواره، مدگرایی، نگرش های سیاسی، باورهای اجتماعی و مدل چادر با وضعیت حجاب رابطه وجود دارد؛ اما بین تحصیلات پدر، تعداد خواهر، میزان درآمد، وضعیت تأهل، تماشای تلویزیون ایران، استفاده از اینترنت، خودنمایی، اهمیت به جلب توجه دیگران، تفاهم والدین، سخت گیری والدین، وضعیت حجاب مادر، رضایت از مدل های لباس بازار و توان خرید با وضعیت حجاب رابطه ای وجود ندارد.