شیوه های تبلیغی

حضرت زینب در واقعه بزرگ کربلا، با کمال صبر و استقامت به تبلیغ و نشر معارف اسلامی وآرمان های الهی پرداختند. اگر استقامت این بانوی بزرگ نبود، حادثه کربلا اثر کافی را نداشت و دشمنان نمی گذاشتند پیام کربلا به نسل های آینده منتقل شود ، نوشتار پیش روبا روش توصیفی – تحلیلی و شیوه کتابخانه ای به تبیین شیوه های تبلیغی حضرت زینب  بزرگ مبلغ قیام عاشورا می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که یکی از فضایل و خصایص حضرت زینب مقام علمی اوست ایشان زنی دانشمند، سخنور، فصیح و بلیغ بود و با سخنانش ، نهضت عاشورا را به بهترین و نیکوترین وجه ممکن به پایان رساند همچنین خطبه های آگاهانه و حکیمانه او که با استناد به آیات قرآن کریم بوده است، زمینه سقوط حکومت اموی را فراهم و آخرین ضربه را بر پیکر حکومت آنان وارد کرد. بعد از واقعه عاشورا، حضرت زینب به وظیفه خودکه تبلیغ اهداف قیام حسینی و ماهیت قیام ابا عبدا... الحسین بود، عمل نموده بود و با بیان خطبه های شیوا با مضامین و محتوای ارزشمند، رسالت امام حسین را به اتمام رسانید بی شک توفیق آن بزرگوار در حرکت سیاسی، فرهنگی ابلاغ پیام مظلومیت حسین  را می باید با ساختار فکری، علمی و نظری عمیق ایشان که در غالب خطبه های آتشین متجلی گردید و همچنین بهره گیری مناسب وی از شیوه های تبلیغی در رساندن پیام واقعه عاشورا مرتبط دانست .

«تبلیغ» به معنی رساندن پیام به دیگری از طریق برقراری ارتباط، به منظور ایجاد دگرگونی در بینش و رفتار اوست و به عنوان ارتباط متقاعدگرانه و کوششی است که به منظور نفوذ و تأثیرگذاری بر مخاطب معرفی می شود. ابوسعید ابی الخیر از عارفان برجسته ای است که به اصول تبلیغ آشنا و معتقد است و اصلاح افکار افکار مخاطبان و نیز تربیت اشخاص یکی از دغدغه های اساسی وی به شمار می آید. آنچه در این پژوهش بررسی می شود، شیوه های تبلیغی ابوسعید در اسرار التوحید است که به روش توصیفی تحلیلی انجام می گیرد. بر اساس نتایج این پژوهش، بوسعید از شیوه های تبلیغی چون روش همراهی، روش نفی و اثبات، روش الگویی، روش تدریجی، روش استدلالی، روش تداعی معانی، روش تکرار و روش طرح ناگهانی و حاضرجوابی برای بیان پیام خویش استفاده کرده است. به جز ارزش پیام او، آنچه شیوه وی را از دیگر شیوه ها متمایز می کند، ترفندهایی است که در هریک از شیوه های تبلیغ به کار می برد. اثرگذاری بوسعید بر رفتار مخاطبان خویش با تغییر حال درونی و تحولات عاطفی و اعتقادی آنان ظاهر می شود.

تحولات دینی و مذهبی یکی از نتایج و آثار مدیریت صحیح متولیان تبلیغ و تربیت و استفاده مناسب از شیوه های ارتباطی است. تغییر جمعیت حداقلی شیعه در ایران به اکثریت و آمادگی برای تشکیل حکومت صفویه با مذهب رسمی شیعه ازجمله این تحولات بنیادی است. در بررسی عوامل این تحول، نظام تبلیغی و تربیتی و شیوه های به کار گرفته شده در این نظام از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این راستا محقق با یاری از علم ارتباطات، روش سند پژوهی و تجزیه و تحلیل داده های تاریخی به دنبال چیستی و چگونگی شیوه های گسترش تشیع از ایلخانان تا صفویه است. در بررسی علل این تحول مردمی، عوامل فرهنگی بیش از دیگران موردتوجه این پژوهش قرار گرفته است. در میان عوامل فرهنگی، شیوه های تربیتی و تبلیغی به کار گرفته شده از سوی بزرگان و علمای شیعه به عنوان پیام رسانانِ نظام تبلیغی، بیشتر موردتوجه قرار گرفته است. این نظام مجموعه ای یکپارچه از عناصر تبلیغی؛ مانند فرستنده، پیام، شیوه های پیام رسانی و گیرندگان پیام، گفته می شود که در تعامل با یکدیگر، تبلیغ یک عقیده یا گزاره دینیِ مشخص را ممکن می کنند. بر اساس یافته های این تحقیق شیوه های استفاده شده از نیمه دوم سده هفتم تا پیش از سده دهم مواردی مانند: تدریس علوم دینی بر مبنای اصول فکری شیعیان، تألیف کتاب هایی با محتوای مذهبی، برپایی مجالس سخنرانی و مناظره های علمی، انجام مراسم دینی و آیینی همچون عزاداری عاشورا، جشن غدیر و مراسم انتظار در سطحی مردمی، تمایل شعر و هنر به سوی مذهب شیعه و استفاده از نمادهای شیعی در معماری اماکن مقدس، هستند