پاکستان

مدیریت منازعه میان دو کشور هند و پاکستان در سال های پس از 1998 از عوامل مختلفی اثر پذیرفته است. تغییر در ساختار بین المللی دوران پساجنگ سرد، تحول در سیاست خارجی هند و تلاش این کشور در نقش آفرینی در حوزه های اقتصادی و دیپلماتیک از آن جمله اند. در کنار این عوامل می توان نقش بازدارندگی هسته ای میان این دو کشور را نیز اضافه کرد. با توجه به مهم بودن این عامل نسبت به سایر عوامل گفته شده هدف اصلی این پژوهش برررسی منازعه هند و پاکستان براساس نظریه «بازدارندگی هسته ای کنت والتز» و مفهوم «موازنه قدرت» می باشد. نتیجه اصلی این مقاله آن است که موازنه قدرت ایجاد شده میان هند و پاکستان در حوزه هسته ای منازعات این دو کشور را از حالت «درگیری و جنگ مستقیم» که شامل سه جنگ مستقیم در تاریخ این دو کشور بوده است به سمت «عدم جنگ مستقیم نظامی» در فاصله زمانی بعد از 1998 درآورده است. این پژوهش یک پژوهش تحلیلی - توصیفی همراه با انطباق نظریه بر مورد (نظریه توازن قدرت بر منازعه هند و پاکستان) می باشد و روش گردآوری اطلاعات در آن نیز به صورت استفاده از منابع کتابخانه ای و منابع مجازی (اینترنتی) می باشد.

هدف بسیاری از رهبران استقلال پاکستان حتی در سال های مبارزه، با اسلام پیوند خورده بود. پس ازجدایی از هند ایجاد کشوری اسلامی یا کشوری برای زندگی مسلمانان مطلوب این مبارزات بود. ازسال 1958با کودتای ارتش تاسال 1988 سه تن (به ترتیب زمانی ایوب خان، ذوالفقارعلی بوتو و ضیاءالحق) به ریاست جمهوری پاکستان رسیدند که اولویت های اقدامات خود را در یوند با اسلام و کمک گرفتن از آن در جامعه مطرح ساختند. جایگاه اختصاص داده شده به اسلام درمدعای هر سه فرد مذکور و تفاوت عملکرد آنان درنوع طرح اسلام و سپس بهره برداری از آن، پرسشی است که این مقاله قصد پاسخگویی به آن را دارد و نیز روشن ساختن این امر که در بهره جویی از اسلام چه مدل هایی مطرح شد و چگونه در عمل پیاده شد. فرایند انجام پژوهش و یافته های آن به فرضیه سازی کمک خواهدکرد. یافته ها نشان می دهد، درابتدا گرایش به نوگرایی و ارائه تفسیرنو از اسلام و بازنگری درنقش و نفوذ نهادهایی دینی مطرح شد و درادامه به سوی بروز قویتر علایق نوگرایانه و سازگار نشان دادن اسلام با اندیشه های جامعه گرا و سوسیالیستی حرکت شد و سرانجام یک دهه طولانی اسلامی سازی درسایه حضور نظامیان تجربه شد.

کشور ایران از دیرباز با همسایگان شرقی خود، افغانستان و پاکستان، روابط تجاری و ترانزیتی داشته است. این روابط در طول تاریخ تحت تأثیر عوامل مختلف تغییر کرده است. یکی از دوره هایی که ایران کوشید روابط تجاری و ترانزیتی خود را با افغانستان و پاکستان توسعه دهد، دهه های چهل و پنجاه شمسی بود. اسناد نشان می دهد که حکومت وقت ایران پس از کسب آرامش نسبی سیاسی و اقتصادی در این برهه زمانی، بنا به دلایل مختلفی، به دنبال رهیافت های جدیدی برای ایجاد بازارهای خارجی و بهبود وضعیت مسیرهای ترانزیت کشور به سمت مرزهای شرقی بوده است. بدین منظور برنامه هایی را طراحی کرد که از جمله آن توسعه مسیرها و راه های تجاری و همچنین عقد قراردادهای مالی با کشورهای افغانستان و پاکستان بود. این پژوهش درصدد است از طریق روش تاریخی و با تحلیل اسناد و مدارک روابط خارجی و تجاری ایران در این دو دهه به این سؤال پاسخ دهد که توسعه تجارت و بهبود مسیرهای ترانزیتی با کشورهای پاکستان و افغانستان در دهه های چهل و پنجاه شمسی چگونه صورت گرفت؟ بررسی ها نشان می دهد قراردادهای تجاری ایران با همسایگان شرقی ابتدا بر مسئله نفت متمرکز بود، اما چون این کشورها در سایر کالاها با ایران بازار مشترک داشتند، در مراحل بعد ایران موضوع ترانزیت کالا را مورد توجه قرار داد. بازگشایی و ایجاد راه های نوین تجاری که به نوعی بازگشت به موقعیت تاریخی گذشته ایران بود، از جمله برنامه های حکومت وقت در این خصوص بود. هرچند در نهایت تغییر نظام های سیاسی منطقه مانع به ثمر رسیدن تلاش های ایران شد.

پس از استقلال پاکستان و شکل گیری نظام جمهوری مبتنی بر شریعت اسلام، اوضاع داخلی ناآرام و نظام سیاسی متزلزل در این کشور وجود داشته است. معضل قابل تامل پاکستان، مربوط به ساختار داخلی این کشور و دخالت بیگانگان است. مناقشه های قومی و سرزمینی، بی ثباتی سیاسی، نداشتن توسعه اقتصادی و اجتماعی، تهدیدهای فراملیتی، جرایم سازمان یافته و بالاخره رقابت قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای مهم ترین چالش های امنیتی در پاکستان بوده است. با توجه به شرایط کنونی پاکستان، این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش است که پس از استقلال پاکستان، چه عواملی زمینه های شکل گیری بحران امنیتی در این کشور را ایجاد کرده اند؟ روش پژوهش تحلیلی توصیفی و ابزار گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای است. مهم ترین یافته های پژوهش حاکی از این است که در پاکستان ترکیب پیچیده و چندلایه ای از عوامل داخلی و خارجی که تأثیرات تقویت کننده ای بر یکدیگر دارند، باعث شکل گیری بحران امنیتی شده است. در این نوشتار استدلال شده است که پاکستان به سوی یک حکومت چندپاره پیش رفته و مداخله مستمر کشورهای بیگانه برای پشتیبانی یا سرکوب گروه های تروریستی، به ناامنی و افزایش منازعات دامن زده است. نوآوری این پژوهش، تببین تحولات پاکستان از منظر مطالعات امنیتی جهان سوم و رویکرد لیتل است.

روابط ایران و پاکستان قبل از انقلاب اسلامی، دوستانه و کم تنش بود. پس از انقلاب اسلامی به علل چندی از جمله: قدرت گیری نظامیان در پاکستان، اختلافات مرزی، کشتار شیعیان و ...، واگرایی بین دو کشور نمایان شد. تز صدور انقلاب نیز که قاعدتاً کشورهای همجوار و مسلمان ایران را در اولویت قرار می داد، اختلافات را دوچندان کرد و علیرغم پیروزی های ایران در این زمینه در کشورهای عراق و سوریه ...، در پاکستان نمودی نیافت. مقاله حاضر به شیوه توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سوال است که مهمترین متغیرهای تاثیرگذار در واگرایی ایران و پاکستان کدام اند؟ فرضیه تحقیق بر این شالوده قرار گرفت که مجموعه-ای از عوامل منطقه ای و فرامنطقه ای موجب واگرایی در روابط دو کشور شده است. یافته ها نشان می دهد که با مبنا قرار دادن چارچوب نظری براساس نظریه سازه انگارانه و تأثیر هنجارهای اجتماعی و تشکل ها بر روابط میان دولت ها، مهمترین عوامل واگرایی دو کشور عبارتند از: اقدامات طالبان در پاکستان، رقابت ایران و پاکستان بر سر احراز قدرت منطقه ای، واکنش های افراطی علیه انقلاب ایران، روابط پاکستان با آمریکا و عربستان ... از مهم ترین علل واگرایی در روابط دو کشور محسوب می شوند.

ابوالاعلی مودودی (1903-1979م) از متفکران و اندیشمندان برجسته شبه قاره هند است که افکار او تأثیر بلافصلی بر بنیادگرایی اسلامی در پاکستان داشته است. مودودی به تحقق آرمانی اسلامی باور داشته است و در اندیشه او مفاهیمی مانند «حاکمیت خداوند»، «نظام سیاسی اسلامی»، «مقابله با غرب»، «لزوم تحقق جامعه اصیل اسلامی»، «آموزش اسلامی»، «جهاد» و مفاهیم دیگری که رنگ و بوی اسلامی دارند، از جایگاه خاصی برخوردارند. با تشکیل کشور پاکستان در سال 1947 میلادی و بازخورد اندیشه های مودودی، این کشور تا به امروز مهدی برای بنیادگرایی اسلامی شناخته شده است. بنیادگرایی اسلامی به عنوان یک ایدئولو ژی دارای مؤلفه ها، گزاره ها و بنیان های فکری سیاسی خاصی است که آن را از سایر ایدئولوژی های قرن بیستم؛ همچون لیبرالیسم، سوسیالیسم، ناسیونالیسم و مانند آن جدا می کند. بنیادگرایی اسلامی به رغم تعدد و تنوعش در عرصه نظریه و عمل در دنیای اسلام بنیان های فکری و سیاسی مشترکی دارد که عبارت اند از: جامعیت و شمولیت دین اسلام، پیوند میان دیانت و سیاست، لزوم بازگشت به اصول و مبنای دین اسلام، برقراری حکومت اسلامی و عمل گرایی و داشتن برنامه و راهبرد عملی برای گذار از وضع نامطلوب غیراسلامی به وضع مطلوب اسلامی است. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی که منابع آن براساس روش کتابخانه ایی جمع آوری شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی این مطلب است که اندیشه های مودودی باعث رشد بنیادگرایی اسلامی و بر گروه های مختلف بنیادگرای اسلامی در پاکستان تأثیرگذار بوده است. چنین تأثیرگذاری را می توان در روند هویت یابی اسلامی نظام سیاسی پاکستان، رشد و گسترش احزاب اسلامی، مدارس مذهبی و سازمان ها و گروه های بنیادگرا در این کشور جست و جو کرد. اهداف پژوهش: شناسایی جهت فکری ایدئولوژی بنیادگرایی اسلامی در نظام سیاسی پاکستان. تبیین نقش مستمرر مساجد و مدارس مذهبی در شکل گیری بنیادگرایی مردم پاکستان. سوالات پژوهش: اندیشه های مودودی چه تأثیری بر بنیادگرایی اسلامی در پاکستان داشته است؟ چگونه می توان نقش مساجد و مدارس مذهبی را در بنیادگرایی مردم پاکستان تبیین کرد؟

با ظهور داعش در عراق و سوریه و به ویژه بعد از شکست های این گروه در مناطق مذکور، احتمال گسترش آن به سایر کشورهای اسلامی از جمله پاکستان مطرح شده و کماکان نیز مورد توجه است. در این بین دو ابهام اساسی وجود دارد: نخست اینکه، داعش تا چه حد در پاکستان نفوذ کرده یا احتمال نفوذ آن مطرح است؛ و دوم اینکه، پاکستان به طور عملی چه واکنشی در مقابل نفوذ داعش داشته و دارد. با توجه به اینکه ادعاهای زیادی در باب هر دو ابهام بالا وجود دارد، یکی از راه های بررسی این دو ابهام توجه به نشانه های آن است. از این رو، تحول خشونت در پاکستان پس از ظهور داعش مورد توجه قرار می گیرد. به عبارت دیگر، هدف اصلی این مقاله سنجش میزان خشونت در پاکستان تحت تأثیر حضور داعش در این کشور است. در این راستا، پرسشی که مطرح می شود این است که نفوذ داعش در پاکستان بعد از سال 2014 چه تحولی در سطح خشونت ورزی در این کشور ایجاد کرده است؟ فرضیه ای که در پاسخ به این سؤال می توان مطرح کرد این است که سطح خشونت ورزی در پاکستان بعد از ظهور داعش تغییر معنی داری نداشته است. روش آزمون این فرضیه، روش تبیینی است و در روند کاربرد آن نقش عملیات های تروریستی داعش و فعالیت های ضدتروریستی دولت پاکستان در تغییر سطح خشونت مورد بررسی قرار می گیرد. تأیید این فرضیه می تواند هم نافی نفوذ گسترده داعش در این کشور باشد و هم جدیت دولت پاکستان در برخورد با گروه های تروریستی از جمله داعش و موفقیت راهبرد تروریسم ستیزی آن را تأیید کند.

ترکیب قومی و مذهبی موجود در استان های مرزی شرقی کشور به نحوی است که نوعی ضعف ژئوپلیتیک را در این مناطق برای نظام جمهوری اسلامی فراهم آورده است. غفلت از این موضوع از طرفی و هوشیاری دشمنان در آن سوی مرزها و بهره برداری آنان از موقعیت ایجاد شده، به نوعی تهدید محسوب می گردد. از دیدگاه وهابیت این بخش از ایران به دلیل، اکثریت اهل تسنن، فقر اقتصادی و فرهنگی، خروج روحانیون اهل تسنن برای ادامه تحصیل به کشورهای عربستان و پاکستان، و ... دارای شرایط مناسب برای تبلیغ و توسعه فرقه گرایی مذهبی و گسترش وهابیت است. مهمترین پیامدهای گسترش فرقه گرایی وهابیت، یارگیری نهادهای جاسوسی مخالف علیه نظام است که بایستی مورد توجه نهادهای اطلاعاتی و امنیتی قرار گیرد. به ویژه که، یکی از اهداف راهبردی حامیان این فرقه تأسیس یا نفوذ بر مدارس مذهبی اهل سنت، به ویژه در استان های مرزی در جهت ترویج عقاید ضد شیعی است. به نظر می رسد با یک برنامه ریزی مناسب که بیشتر می بایستی متکی به تغییر نگرشی بر مرز باشد می توان این نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل نمود، سلفی گری از جریان های رادیکال مذهبی است که بیشتر از آن که ریشه داخلی داشته باشد، ریشه های منطقه ای دارد. سه کشور عربستان، پاکستان و امارات از اصلی ترین حامیان مالی جریان های سلفی هستند و استان سیستان و بلوچستان به لحاظ بافت قومی- مذهبی و مجاورت جغرافیایی با پاکستان و افغانستان از بیشترین پتانسیل فعالیت گروه های سلفی برخوردار است

چابهار نه تنها درجغرافیای سیاسی کشور؛ بلکه در جهان دارای نقشی ارزشمند و استراتژیک است؛ زیرا کیلومترها مرز آبی در دریای مکران دارد و خلیج چابهار از یک جایگاه برتر در بیرون تنگه هرمز برخوردار است. چابهار تنها بندر و شهر مرزی ایران است که در کنار آبهای اقیانوسی قرار گرفته و از دیدگاه اقتصادی، بویژه ترانزیت کالا و انرژی، در یک گذرگاه استراتژیک قرار داشته و یک «مگاپورت» ( بندر مادر) نیز بشمار میرود. قوم بلوچ و طایفه های ناحیه و شهر مرزی چابهار با یکپارچگی و همدلی همواره در کنار یکدیگر بوده و هستند تا به رشد و شکوفایی فرهنگ و ادبیات همسان و همبازشان دست یابند. منطقه آزاد چابهار به انگیزه قرارگرفتن در یکی از کریدورهای مطرح، میتواند بهترین گذرگاه برای ترانزیت (گذرکالا) به کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان باشد. ناحیه چابهار پیوند دهند ه پس کرانه های آسیای مرکزی و فلات درونی ایران به آبهای آزاد است. دارا بودن چنین جایگاه پیوندی که پیوند دهنده شمال به جنوب و خاور به باختر است، میتواند بعنوان محور گسترش اقتصادی منطقه مورد نگرش قرار گیرد و از این رهگذر میتوان به توسعه امنیت در جنوب خاور ایران امیدوار شد. پیوندهای اجتماعی و فرهنگی و هم بستگی های دو سوی مرز، نه تنها انگیزه کمک به ایجاد امنیت و توسعه پایدار در شهرهای مرزی میشود؛ بلکه به جلوگیری از قاچاق و گروگانگیری و تقویت امنیت در شهرها و منطقه و فرامنطقه نیز کمک میشود.

هدف اصلی مقاله واکاوی نقش و جایگاه پاکستان و ایران در همکاری های نظامی و معادلات استراتژیک چین است، تا علل و آثار این روابط در جهت گیری های سیاست خارجی این کشور در پرتو معادلات استراتژیک قدرت مشخص شود. با بررسی سیر روابط نظامی چین با قدرت های منطقه ای طی سال های اخیر به دلیل فعال شدن سیاست خارجی چین در مناطق جنوب و غرب آسیا این سئوال مطرح می شود که کدام یک از دو کشور پاکستان و ایران از جایگاه و اهمیت بالاتری در استراتژی نظامی چین برخوردار بوده و علل و آثار این جایگاه متفاوت در معادلات بازی قدرت به چه شکل نمایان شده است؟ یافته های پژوهش حاکی از گسترش روابط نظامی چین با پاکستان به سطح همکاری و اتحاد استراتژیک و نبود چنین سطحی از همکاری در روابط نظامی ایران و چین است. روش پژوهش مبتنی بر نمودارها و آمار مرکز مطالعات صلح استکهلم و منابع کتابخانه ای است.

برخلاف نگرش سنتی به مقوله بحران، در رویکردهای فرانوگرا و پسافرانوگرا، بحران نه تنها مقوله ای تهدیدآمیز و مخاطره برانگیز تلقی نمی شود بلکه در مواردی به عنوان فرصت در جهت حل مشکلات سیاسی اقتصادی مورد بهره برداری قرار می گیرد. از این رو در پژوهش حاضر مناسبات دولت پاکستان از یک سو با دولت های هند، افغانستان، ایران و در سوی دیگر با شریک راهبردیش یعنی ایالات متحده، در چهارچوب بحران آفرینی تحلیل می شود. در واقع هدف از این پژوهش علاوه بر تشریح سیاست خارجی پاکستان، پاسخ به این پرسش اساسی است که «چگونه پاکستان بحران را همچون یک فرصت می نگرد و از راه بحران آفرینی منافعش را تامین می کند؟». نتایج پژوهش نشان می دهند که بحران مستمر در روابط با هند به عنوان فرصتی برای ارتش و سرویس امنیتی پاکستان، نفوذ بیشتر نظامیان در عرصه سیاست را به همراه داشته است. بحران در روابط کابل- اسلام آباد با هدف افزایش نفوذ در افغانستان و کم رنگ شدن بحران خط دیوراند است. بحران آفرینی پاکستان در مرزهای شرقی ایران نیز به منظور فشار بر تهران جهت کاهش سطح همکاری های تهران - دهلی نو به ویژه در حوزه افغانستان است. همچنین اسلام آباد با بحران سازی در منطقه توانسته علاوه بر جذب کمک های مالی واشینگتن، حضور امریکا را برای تامین منافع خود در منطقه حفظ کند.

در طول دوره حیات واحد های سیاسی، ثبات نسبی مناطق مرزی همواره عامل چالش برانگیز برای حفظ موجودیت کشورها به حساب می آمد و حتی این موضوع می تواند به دلیل عدم برنامه ریزی مناسب و مدیریت صحیح بسترهای مساعدی را برای فروپاشی سیستم حکومتی کشورها هموار سازد. ایران نیز به دلیل قرارگیری در کانون بحرانی منطقه خاور نزدیک بزرگ و همجواری با کشورهای عمدتا بی ثبات از تاثیرات مخرب تهدیدات فرامرزی که به سمت موضوعات قومی- مذهبی نشان رفته در امان نبوده است، بخصوص در مناطق جنوب شرق کشور که بیشترین آسیب را از لحاظ قاچاق مواد مخدر - انسان و پدیده تروریسم و افراط گرایی قومی-مذهبی به خود دیده است. این مقاله با روش تحلیلی –توصیفی و استفاده از منابع علمی ضمن بررسی مناطق مرزی جنوب شرق کشور و رابطه آن با کشور پاکستان و مسائل قومی- مذهبی بین شان به این سوال که آیا رشد تمایلات بنیادگرایانه و افراطی مذهبی در پاکستان می تواند با ایجاد بی ثباتی، چالش های امنیتی مدنظر مداخله گران منطقه ای و فرامنطقه ای را در منطقه جنوب شرق ایران برقرار سازند، می پردازد. در این بررسی نشان داده می شود که بحران بر فضاهای جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی و شکل گیری تنش های قومی – مذهبی، رشد بنیادگرایی و رادیکالیسم اسلامی و دخالت نیروهای فرامنطقه ای در پاکستان به طور مستقیم با مباحث امنیتی منطقه جنوب شرق ایران در ارتباط مستقیم است.

هند و پاکستان به دلیل تحولات ناشی از مناقشات سیاسی، امنیتی، مرزی و هسته ای، از بی ثباتی و درگیری مداوم نسبت به یکدیگر برخوردار هستند و تاکنون راه حل جامع و کارآمدی در این خصوص عملیاتی نشده است. این مقاله با روش تحلیلی - توصیفی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا تنش و درگیری هند و پاکستان تحت تاثیر مستقیم مسائل هیدروپلیتیکی منطقه مورد مناقشه جامو و کشمیر قرار دارد؟ باتوجه به این موضوع که منطقه جامو و کشمیر از مهمترین مناطق آسیای جنوبی به دلیل سر منشاء رودهای دائمی و بزرگ است و بعنوان نبض موجودیت زیستی هند و پاکستان معرفی می شود، لذا پتانسیل های درگیری و بحران بطور مستقیم به کنترل و نظارت بر منطقه استراتژیک جامو و کشمیر مرتبط است. از این رو حاکمیت تفکرات هیدروپلیتیکی و همچنین ژئوپلیتیکی مرتبط با آب از طریق دخل و تصرف در استراتژی های اقتصادی، انرژی، امنیتی، فرهنگی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و ... شکل پیچیده ای از بحران و تنش را در روابط بین دو کشور بوجود آورده است که می تواند قلمروهای سیاسی هند و پاکستان را دستخوش تغییرات اساسی نماید و پیامدهای خشونت آمیز مناقشات افراط گرایی و تروریستی را به دنبال داشته باشد.

   این نوشتار به روش تحلیل مقایسه ای در صدد پاسخ گویی به این سوال است که وجوه افتراق و اشتراک آزادی در قانون اساسی ایران و پاکستان کدام است؟ بی تردید قانون اساسی هر کشور مهم ترین سند راهبردی و سند شناسایی آرمان ها و ارزش های هر کشور و مهم ترین مرجع برای شناخت اصول اساسی کشورها می باشد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به آزادی به مثابه یک حق فطری بسیار اهمیت داده شده است و آزادی ها و حدود آن را به طور دقیق بیان نموده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان اشتراکات فراوانی در زمینه آزادی دارند، این اشتراکات عبارتند از: آزادی احزاب و جمعیت ها، آزادی تشکیل اجتماعات و راه پیمایی ها، آزادی در انتخاب شغل، آزادی های مربوط به اقلیت های مذهبی، آزادی مربوط به اقوام و قبایل، آزادی عقیده، آزادی مطبوعات، آزادی فرق اسلامی. نتیجه بدست آمده از این پژوهش آن  که هر دو کشور جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در خصوص آزادی و حدود و ثغور آن بسیار نزدیک به هم هستند و ریشه این تشابه، تأثر هر دو کشور از مبانی اسلامی و جایگاه مهم مبانی اسلام در اعتقادات هر دو کشور می باشد.

افغانستان همواره یکی از بسترهای مهم بازی بزرگ بین المللی میان قدرت های مهم منطقه ای و بین المللی بوده و طی چهار دهه گذشته به عنوان یکی از بحران خیز ترین کشورهای جهان، همواره در شمار مهم ترین کانون های مورد توجه جامعه بین المللی قرار داشته است. در مورد علل تطویل بحران در افغانستان، بحث های زیادی مطرح شده است. اما در همه این دیدگاه ها و عوامل، یک عنصر ثابت وجود دارد و آن پاکستان، به عنوان کشور همسایه با اشتراکات متعدد قومی، فرهنگی و مذهبی، است که با هدایت ارتش خود، حداقل طی چهار دهه گذشته و در مقاطع مختلف تحولات سیاسی و اجتماعی افغانستان، پررنگ ترین نقش را بازی کرده است. این مقاله در پی آن است تا با نظرداشت مولفه های شکل دهنده به مبانی هویتی پاکستان به این پرسش پاسخ دهد که فرهنگ استراتژیک (ارتش) پاکستان بر سیاست خارجی آن کشور در قبال افغانستان چه/چگونه تاثیری داشته است؟ فرضیه مقاله عبارت است از اینکه که ارتش پاکستان چنان فرهنگ استراتژیک خود را در سیاست خارجی این کشور نهادینه ساخته که امنیت ملی و بقای خود را در کنترل و نفوذ بر افغانستان می بیند. یافته های مقاله حکایت از آن دارد که افغانستان و هند دو عنصر اساسی در فرهنگ استراتژیک پاکستان به شمار می روند که پاکستان با توجه به ویژگی ها و نقائص خود از زمان تأسیس، نیاز به مدیریت آنها دارد. این مقاله از نوع تبیینی بوده و داده های مورد نیاز به روش کتابخانه ای جمع آوری شده اند.

بررسی روابط تجاری ایران و پاکستان، نشان دهنده اثرگذاری بیشتر مسایل دوجانبه نسبت به مسایل بین المللی مانند تحریم ها بر روابط دو کشور است. از مهم ترین فرصت های همکاری ایران و پاکستان می توان به مواردی مانند همکاری در حوزه زیرساخت ها و مسایل فنی و مهندسی، انرژی، برق و تجارت، اشاره کرد. مسایل بانکی، بالا بودن تعرفه های گمرکی، تبلیغات ناکافی محصولات ایرانی، بالا بودن هزینه های حمل ونقل، وابستگی اقتصادی پاکستان به عربستان و امارات و استفاده آمریکا از صندوق بین المللی پول به عنوان اهرم فشار و در نهایت، مسایل مربوط به بیماری کرونا، از مهم ترین چالش های روابط دو کشور به شمار می آیند. تعامل فزاینده بخش های اقتصادی وزارت امور خارجه با دولت پاکستان، سرمایه گذاری مشترک، به ویژه در حوزه های نساجی، چرم و صنعت بسته بندی، ارایه خدمات فنی و مهندسی مورد نیاز پاکستان، ایجاد شبکه توزیع محصولات ایرانی و اعطای نمایندگی فروش، تبلیغات و برگزاری نمایشگاه های تخصصی برای کالاهای ایرانی و برقراری پیمان های پولی دوجانبه از مهم ترین راهکارهایی هستند که در راستای تقویت امنیت اقتصادی و افزایش همکاری های اقتصادی دو کشور پیشنهاد می شوند.

عزاداری امام حسین (ع) همواره در طول تاریخ با توجه به تأثیرگذاری شدید آن در انقلاب های اجتماعی با خرافات و بدعت گذاری ها مواجه بوده است از سوی دیگر هر فرهنگ و آیینی با گذشت زمان، از برخی دگرگونی های اجتماعی اثر می پذیرد و در صورت بی توجهی به این روند، انحراف آن از اهداف اصلی خویش آغاز می شود، آموزه های عزاداری امام حسین (ع) که برای حفظ و نظر اندیشه اسلام ناب محمدی (ص) می باشد از یک سو به خاطر عشق وافر شیعیان و از سوی دیگر به خاطر کینه دشمنان گرفتار خرافات بوده و هست به همین جهت در این تحقیق هدفمان شناخت معیارهای روایی شناخت خرافات و انطباق آن در مراسم عزاداری شیعیان پاکستان می باشد نتایج تحقیق حاضر که به روش علمیِ توصیفی- تحلیلی و جمع آوری کتابخانه ای صورت گرفته، حاکی از آن است که با دقت در روایات معصومین (ع) به دست می آید که معیارهای روایی جهت شناخت خرافات شامل عرضه بر قرآن، منافات با تاریخ قطعی، عدم استناد دهی، عدم توجه به عقل، غلو، عدم شناخت صحیح علل حوادث می باشند که هر یک از این موارد در خرافات راه یافته در عزاداری شیعیان پاکستان یافت می گردد.

هند و چین پس از تحول اساسی در سیاست خارجی خود، در راستای به دست آوردن پایه های جدیدِ قدرت گام برداشته و خیزش دو قدرت زمینه های رقابت آن ها را در محیط های پیرامونشان به ویژه جنوب آسیا فراهم کرده است. اگرچه اکنون ماهیت این رقابت ها در حوزه رقابت های ژئواکونومی متمرکز است، اما تشدید این روندها می تواند رقابت های ژئوپلتیک میان این بازیگران را نیز افزایش داده و آن ها را وادار به اتخاذ استراتژی های جدید در تعمیق پیوندهای استراتژیک با بازیگران منطقه ای کند. در این راستا، این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این پرسش محوری است که ماهیت رقابت هند و چین در حوزه جنوب آسیا بر چه مبنایی است؟ نگارندگان بر این باور ند که به دلیل رشد و توسعه چین، هند احساس تهدید کرده و در جست و جوی تقویت پیوندهایش با دیگر رقبای چین و شرکای خود است. هند که در همسایگی این کشور قرار داشته و به قدرت اقتصادی و توانایی های نظامی آن واقف است، گسترش نفوذ این کشور را تهدیدی علیه خود تلقی کرده و در واکنش به این کشور به برقراری ارتباط با کشورهایی روی آورده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده ها براساس منابع کتابخانه ای و اینترنتی است.

این مقاله می کوشد تأثیر وهابیت و اقدامات واگرایانه کشور عربستان بر روابط ایران و پاکستان در فاصله زمانی 1991 تا 2018 را بررسی کند. این مقاله با به کارگیری مدل سیاست خارجی مبتنی بر سازه انگاری، سعی کرده است به این سؤال پاسخ دهد که ساختارهای فکری و عقیدتی حاکم بر سیاست خارجی عربستان، چه تأثیری بر روابط ایران و پاکستان به دنبال داشته است. فرضیه ای که در این تحقیق اثبات خواهد شد، عبارت از این است که فعالیت های واگرایانه سعودی ها و روابط نزدیک پاکستان با عربستان و سرمایه گذاری های کلان ریاض در حوزه دینی پاکستان، روابط تهران و اسلام آباد را دچار تنش کرده است. این مقاله برای آزمون فرضیه خود از روش توصیفی- تحلیلی استفاده کرده است و با بهره برداری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی نشان می دهد که هدف اصلی عربستان سعودی، مقابله با نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، گسترش شیعه هراسی و ایران هراسی، حمایت از جریانات بنیادگرای وهابی و درنهایت جلوگیری از گسترش روابط ایران و پاکستان است.

از میان کشورهایی که ملزم به تبعیت از اصول و موازین دین اسلام هستند، ایران با عراق و پاکستان که همسایگان غربی و شرقی آن هستند، دارای قرابت های فرهنگی بسیاری است. در نوشتار حاضر حق فرهنگی ملت های مذکور مورد بررسی مقایسه ای قرار گرفته است. حق فرهنگی برخلاف اهمیت فراوان و تأثیرگذاری آن بر دیگر عرصه های زندگی بشر و هم عرض بودنش با سایر بخش های حقوق بشر مانند: حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ به طوری که علاوه بر مشخص نبودن دامنه و مصادیق دقیق آن، جزء حقوق کمتر توسعه یافته و درجه دو محسوب می شود. در این نوشتار ابتدا به روش تحلیل مقایسه ای با بررسی اسناد بین الملل حقوق بشری، به مصادیق خاص حق فرهنگی پرداخته شده و سپس به این سؤال پاسخ داده شده است که جایگاه این حق در نظام حقوقی اسلام و قوانین اساسی کشورهای مورد بحث کجاست؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که از بررسی مجموع اسناد بین الملل حقوق بشری، مصادیق شش گانه حق فرهنگی، شناسایی و احصاء می شود که این مصادیق در نظام حقوقی اسلام مورد تأکید فراوان قرار گرفته اند؛ اما با مقایسه قوانین اساسی ایران، عراق و پاکستان، چنین به نظر می رسد که این قوانین در زمینه بیان حق فرهنگی، دارای نقاط ضعف بوده و نیازمند اصلاح، تکمیل و بازنگری هستند؛ به طوری که به برخی از مصادیق مانند حق بهره مندی از هنر، در هیچ کدام از قوانین مذکور اشاره نشده است و برخی دیگر با شدت و ضعف بیان شده اند.