تحلیل محتوا

بهره برداری از آموزه های اهل بیت، مسیر رشد و سعادت آحاد جامعه را هموار می سازد. دعای بیست وششم صحیفه سجادیه با محوریت دعا در حق همسایگان و شیعیان، یکی از آموزه هایی است که می تواند در شناخت وظایف متقابل امام و امت مؤثر باشد. در این پژوهش، روش تحلیل محتوا به منظور کشف زوایای پنهان کلام امام سجاد(ع) و کاربردی کردن آن به کار گرفته شده است. ضمن تحلیل کمّی وکیفی دعای مذکور، وظایف امام و امت در سه بخش وظایف اختصاصی امام، وظایف اختصاصی امت ودر پایان، وظایف متقابل آن دو شناسایی شد. در راستای تحقق وظایف یادشده، به دو جنبه اعتقادی و اخلاقی توجه شده است، البته بُعد اخلاقی آن بسامد بالاتری دارد. تأکید بر شناخت امام در بخش اعتقادی وتوجه به تحکیم روابط عاطفی آحاد امت، یاری رساندن به یکدیگر و نیز تنظیم رفتار و نوع تعامل هریک با دیگران از مؤلفه های اخلاقی است که در دعای حضرت بدان پرداخته شده است. دستاورد کاربردی کردن آموزه های اسلامی، گام برداشتن در مسیر سلامت زیست اجتماعی و بهره مندی از جامعه ای ایده آل خواهد بود.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مؤلفههای هوشمندسازی صنعت گردشگری در ایران بوده است. پژوهش از نوع آمیخته و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی در بخش کیفی و پیمایش در بخش کمّی انجام گرفته است. در بخش کیفی، با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند و تکنیک گلوله برفی تعداد سیزده نفر از مدیران گردشگری کشور مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. نمونه بخش کمّی نیز با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونهگیری تصادفی، تعداد 390 نفر از کارشناسان آژانسهای مسافرتی و گردشگران این سه شهر تعیین گردید. پس از تحلیل دادهها از طریق مدلیابی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی، مشخص شد که تمامی متغیرهای مشاهدهپذیر و پنهان در سطح 05/0 معنیدار بوده و مورد تائید قرار گرفتند. بر اساس یافتههای پژوهش، چهار مؤلفه؛ حکمرانی هوشمند، توانمندسازی اجتماعی- فرهنگی، توسعه کاربرد فنّاوریهای نوین هوشمند و هوشمندسازی جامع خدمات گردشگری، بهعنوان مؤلفههای هوشمندسازی صنعت گردشگری در ایران شناسایی شدند.

هدف از این مطالعه، شناخت ویژگیهای محتوایی مقالات موجود در شمارههای 1 تا 26 فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشهای تجربی حسابداری»، وابسته به دانشگاه الزهرا(س) است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش تحلیل محتوا است و جامعه آماری آن را 243 مقاله چاپ شده در 26 شماره بین سالهای 1390 تا 1397 تشکیل میدهد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که 607 نفر در نوشتن مقالات نقش داشتهاند. 74 درصد از نویسندگان مقالات را مردان و 26 درصد را زنان تشکیل میدهند. 236 اثر (97 درصد) حاصل کار گروهی و 8 اثر (4 درصد) حاصل کار انفرادی است. 27 درصد از نویسندگان مقالات، استادیار، 15 درصد دانشیار، 13 درصد دانشجوی دکتری، 5 درصد استاد تمام میباشند و مابقی سطوح علمی جایگاه پایینتری را کسب کردهاند . بررسی وابستگی سازمانی نویسندگان نشان میدهد که 38 اثر (16%) حاصل تلاش پژوهشگران دانشگاه الزهرا(س) است و دانشگاههای علامه طباطبایی، شیراز، تهران و مازندران به ترتیب در رتبههای بعدی خلق آثار قرار دارند. از نظر موضوعی 58 درصد مقالات در حوزه حسابداری مالی، 12 درصد حسابداری مدیریت، 11 درصد حسابرسی، 8 درصد حاکمیت شرکتی و 2 درصد در حوزه مالیات بوده است.

این پژوهش به تحلیل محتوای مقالات انتشار یافته حسابرسی می پردازد. جامعه آماری پژوهش، مقالات انتشار یافته حسابرسی، در فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری، بین سالهای 1390 تا 1397 می باشد که 25 مقاله را شامل می شود . پژوهش با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا انجام پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهند که بیشترین تعداد مقالات حسابرسی، با 30%، در سال 1395 انتشار یافته اند. از این میان، بیشترین تعداد مقالات در رابطه با ویژگی های حسابرس می باشد که 43% مقالات را به خود اختصاص داده است. بیشترین روش پژوهش بکار گرفته شده، روش همبستگی بوده و در 17/52% مقالات، متغیرهای حسابرسی، متغیر وابسته است. در 95% پژوهش های انجام شده، متغیرهای حسابرسی با متغیرهای مورد بررسی، دارای رابطه معنادار می باشند.

هدف اصلی این پژوهش، تحلیل و بررسی کتاب های درسی دوره ابتدایی از نظر توجه به اهداف تربیت اجتماعی بود. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا می باشد و جامعه آماری همه کتاب های درسی دوره ابتدایی منتشر شده در سال تحصیلی 1398−1399 بوده است. سه عنوان مطالعات اجتماعی، هدیه های آسمانی و فارسی با 15 جلد کتاب به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. نتایج بیانگر این است که در دوره ابتدایی به اهداف «پرورش احترام به شخصیت افراد و مراعات حقوق آنها» با بار اطلاعاتی962/0 و ضریب اهمیت 092/0، «پرورش روحیه امر به معروف و نهی از منکر» با بار اطلاعاتی 944/0 و ضریب اهمیت 090/0 و «پرورش روحیه نظم در روابط فردی و اجتماعی» با بار اطلاعاتی 942/0 و ضریب اهمیت 090/0 بیشترین توجه مبذول شده است و به اهداف «پرورش روحیه مقاومت در برابر تبلیغات سوء» با بار اطلاعاتی 58/0 و ضریب اهمیت 055/0 و «پرورش روحیه احترام به قانون و التزام به رعایت آن» با بار اطلاعاتی 744/0 و ضریب اهمیت 071/0 توجه بسیار کمی شده است. در مجموع یافته های پژوهش بیانگر این است که در کتاب های درسی دوره ابتدایی به صورت مطلوب به اهداف تربیت اجتماعی توجه نشده است.

مقاله حاضر به تحلیل سیاست های جدید جمعیتی کشور طی دوره زمانی 94-1393 در بخش اجتماعی سه روزنامه کثیرالانتشار ایران، جام جم و وطن امروز می پردازد. روش پژوهش حاضر، کتابخانه ای و اسنادی است و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا انجام شده است. برای سنجش متغیرهای تحقیق، از یک پرسشنامه معکوس با 49 پرسش استفاده شد. در مجموع 73 مطلب مرتبط با سیاست های جمعیتی به عنوان سند جمع آوری شد. مطالب مورد نظر در چند سطح طبقه بندی شدند که شامل: گفت و گو 24 مورد، 31 مورد خبر، 19مورد گزارش تحلیلی، 14 مورد نقد و 7 مورد تیتر، که در این میان خبر و گفتگو بیشترین سهم را داشته اند. 61 مطلب، دارای رکن در برگیری،2 مطلب شهرت، 19 مطلب تازگی، 20 مطلب تعداد و فراوانی و 1 مطلب جذابیت بوده و ارکان تضاد و مجاورت مشاهده نشده. از کل مطالب مطرح شده درباره جمعیت، 7 مورد از منبع مسئولان ارشد، 5 مورد از وزیران، 57 مورد از مدیران ارشد و میانی و 3 مورد نیز از کارشناسان و هیچ مطلبی با منبع عامه مردم نقل نشده است. از نظر محتوایی، 35 مطلب دارای جهت گیری منفی و 35 مطلب نیز دارای جهت گیری مثبت نسبت به موضوع جمعیت بوده اند. نیز 34مطلب در حوزه باروری، 13 مطلب درباره ازدواج، 3 مطلب درباره مهاجرت، و 2 مطلب درباره طلاق بوده است.

نقش ارتباطات بر تبلیغ و گسترش ادیان از بدو خلقت بشر بر کسی پوشیده نیست و امروز  رسانه های نوین ابزارهای اصلی این ارتباطات هستند. یکی از قدرتمند ترین و مؤثرترین رسانه های نوین، تلویزیون است.  تلویزیون به منزله یک رسانه دیدارى و شنیدارى، زندگى انسان ها را تسخیر کرده است. با توجه به توان تلویزیون به جذب حداکثرى مخاطب به گونه اى که بیش از 90 درصد مردم از این رسانه استفاده مى کنند و رشد روزافزون این رسانه ها که به تولید و پخش اطلاعات مى پردازند و از جهات مختلف بر افکار و رفتار ما تأثیر مى گذارند نشان مى دهد که ما باید از ظرفیت هاى این رسانه به نحو مطلوب استفاده کنیم. این مقاله به بررسی نحوه بازتاب دینداری در سریال های دینی تلویزیونی( تحلیل محتوای سریال مدینه،1393) با تأکید بر الگوی دینداری گلاک و استارک و الگوی شجاعی زند و بخشی و ایازی می پردازد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و تدوین پرسشنامه معکوس، 17 مؤلفه ابعاد دینداری با روش کدگذاری استخراج و بررسی شد. نتایج حاصل از این مقاله گویای این است که صبوری، اخلاق گرایی، گذشت، طبقه اجتماعی بالا و خیر مطلق بودن برای کاراکترهای مرجح و دیندار و در مقابل آشفتگی، بی قیدی اخلاقی، عصبی بودن، طبقه اجتماعی پایین و شر مطلق بودن برای کاراکترهای نامرجح و بی دین بازنمایی شده اند. همچنین 42 مورد از مؤلفه های دینی در بعد رفتاری با بیشترین میزان و 4 مورد در بعد نظری با کمترین میزان در این سریال بازتاب داده شده است.

این پژوهش با هدف شناخت ساختار تبلیغات سیمای جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته است.سوال اساسی در این پژوهش این است که تبلیغات بازرگانی در تلویزیون ، از چه ساختاری تشکیل شده است ؟. این پژوهش برای پاسخ به این سوال از روش تحلیل محتوا و روش نمونه گیری تلفیقی با دو تکنیک چند مرحله ای و سهمیه ای استفاده کرده است . نمونه ها از شبکه های اول و دوم سیما و در سال های دهه 90  انتخاب شده اند . از مجموع 420 تبلیغ مورد بررسی ، نتایج به دست آمده نشان می دهد ، تبلیغات عمدتاً با قالب داستان گویی و بین 16 تا 30 ثانیه با استفاده از تصاویر واقعی و انیمیشن ارائه شده اند.شخصیت و بازیگر اصلی تبلیغات را بیشتر مردان تشکیل می دهند. شخصیت های اصلی به نمایش درآمده در همه سنین قرار دارند. در بیشتر تبلیغات از رنگ های تلفیقی و ترکیبی و موسیقی کلاسیک استفاده شده است . از نظر به کارگیری قاعده تبلیغ ، اغراق و بزرگ نمایی و از نظر جاذبه ، جاذبه عقلانی یا منطقی غالباً در تبلیغات به کار رفته است . موضوع بیشتر تبلیغات ، امور اقتصادی ، هویت اکثر کالاها و خدمات ، داخلی و ایرانی ، خط و زبان غالب به کار رفته در تبلیغات ، خط و زبان فارسی است . آزمون آماری (کای اسکوئر) نشان می دهد که بین  قالب تبلیغ ، کارکرد ، قاعده  ، نوع موسیقی ، نوع رنگ  در تبلیغ شبکه های اول و دوم سیما رابطه معناداری وجود دارد.

هدف: پژوهش حاضر در راستای چگونگی پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر به ارائه چهارچوبی متشکل از چشم انداز، مأموریت، ارزش ها، و راهبردها، و همچنین اعتباریابی آن می پردازد. روش: روش پژوهش مورداستفاده در این مطالعه از نوع پژوهش ترکیبی بود. بدین منظور، در ابتدا از تحلیل محتوای استقرایی به منظور ارائه چهارچوبی برای پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر استفاده شد. جامعه این بخش پژوهش شامل کلیه مقالات مرتبط نمایه شده در سال های 1980 تا 2019 در پایگاه های اطلاعاتی مختلف، و همچنین اسناد، برنامه های راهبردی، و وبگاه کتابخانه های عمومی کشورهای مختلف دنیا بود که 71 منبع به صورت هدفمند انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم پژوهش، برای اعتباریابی چهارچوب پیشنهادی از روش تحقیق پیمایش اینترنتی استفاده شد. جامعه آماری این بخش، شامل کلیه متخصصان حوزه علوم تربیتی و علم اطلاعات و دانش شناسی می شد که دارای تجارب علمی یا حرفه ای مرتبط بودند. از این جامعه آماری، 18 نفر به شکل هدفمند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه ارزیابی محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسش نامه ارزیابی با استفاده از نظرِ پنج متخصص این حوزه بررسی و تأیید شد. همچنین، به منظور تعیین پایایی پرسش نامه از روش توافق بین ارزیابان استفاده شد که مقدار آن 0.86 محاسبه شد. داده های گردآوری شده با استفاده از میانه و آزمون علامت تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها: با بهره گیری از یافته های حاصل از تجارب جهانی و با در نظر گرفتن چشم انداز کتابخانه عمومی ایران، چهارچوبی متشکل از چشم انداز، مأموریت، ارزش ها، و راهبردها برای پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر ارائه شد. در نهایت، نتایج ارزیابی متخصصان نشان داد که چهارچوب پیشنهادی جامع و کامل بوده و برای تحقق یادگیری مادام العمر در کتابخانه های عمومی ایران مناسب است. اصالت/ارزش: با وجودِ تأکید اسناد بالادستی بر نقش کتابخانه های عمومی در تحقق یادگیری مادام العمر، راهنمای عملی برای پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر وجود ندارد؛ لذا پژوهش حاضر با ارائه چهارچوبی به رفع خلأ موجود می پردازد. چهارچوب حاصل از این پژوهش می تواند به کتابخانه های عمومی ایران کمک کند تا به سهم خود نقش مؤثرتری در ساختن جامعه یادگیرندگان مادام العمر ایفا کنند.

کتاب درسی در مقام مهم ترین ابزار آموزشی کشور، بخش مهمی از محتوای برنامه درسی را در خود دارد. از این رو، روزآمد کردن کتاب های درسی، افزودن بر غنای مفهومی و پرهیز از کاستی های موجود در آن ها همواره ضرورت تحلیل محتوای کتاب های درسی را اجنتاب ناپذیر می کند. پژوهش حاضر با هدف مشخص کردن میزان توجه کتاب های فارسی خوانداری و نوشتاری دوره دبستان به انواع معانی موجود در یک قالبِ معنایی می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که « در کتاب فارسی دوره دبستان کدام یک از انواع معانی «دستوری»، «صریح» «سبکی»، «هم آیندی»، «کاربردی»، «تلویحی» و «متداعی» آموزش داده می شود؟» و «هر یک از انواع معانیِ مورد نظر تا چه سطحی مورد توجه قرار گرفته اند؟». پژوهش در شمار پژوهش های کیفی قرار دارد و جامعه آماری پژوهش تمامی تکالیف مجموعه کتاب فارسی نوشتاری و تمامی متون و تمرین های فارسی خوانداری دوره دبستان را دربردارد. برای ارزیابی محتوای درسی از روش تحلیل محتوا و مشخصاً چک لیست استفاده شده و واحد تحلیل، واژه است. معیار تحلیل محتوا برای ارزیابی این کتاب، معنی شناسی قالبی فیلمور ( 1975 ) است و محتوای کتاب ها بر اساس میزان کاربست انواع معانی موجود در یک قالب معنایی، تحلیل و توصیف می شوند. یافته های پژوهش ناظر است به آموزش غیرمستقیم معنای صریح، معنای هم آیندی، معنای متداعی و معنای سبکی در قالب تکلیف های نوشتاری و خوانداری مختلف که از این میان معنای صریح بیش از معانی هم آیندی، متداعی و سبکی است. همچنین، تحلیل کتاب های دوره دبستان نشان می دهد که معانی دستوری، کاربردی و تلویحی از نظر دور مانده اند.

پ ژوه ش ح اض ر با هدف بررسی جایگاه الگوی مفهومی فرهنگ ایثار و شهادت و ارزیابی میزان تحقق آن در اهداف مصوب دوره متوسطه جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. روش پژوهش توصیفی شامل تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا و رویکرد آن کاربردی است. جامعه پژوهشی شامل متون مرتبط با فرهنگ ایثار و شهادت و نیز متن اهداف مصوب دوره متوسطه است که با توجه به ماهیت موضوع و محدودیت جامعه پژوهشی، از نمونه گیری صرف نظر شده و کل جامعه آماری مورد بررسی واقع شده است. ابزارهای اندازه گیری، فرم فیش برداری و سیاهه تحلیل محتوا بوده است. داده های اسنادی به شیوه کیفی و داده های تحلیل محتوا با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفته اند. ع م ده ت ری ن ی اف ت ه های پ ژوه ش بیانگر آن است که: 1. چارچوب مفهومی فرهنگ ایثار و شهادت پس از بررسی مدارک و مستندات مرتبط در 4 محور و 43 مؤلفه تدوین شد. 2. در م ج م وع 38 مرتبه به مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت توجه شده که میزان فراوانی آن در اهداف اعتقادی، اخلاقی، علمی و آموزشی، فرهنگی و هنری، اجتماعی، زیستی، سیاسی، اقتصادی به ترتیب 7، 8، 0، 1، 8، 1، 9، 4 است.3. در بین محورهای مورد بررسی، صفات عملی ایثار و شهادت با میزان بار اطلاعاتی 842/0 و ضریب اهمیت 711/0 بیشترین توجه را به خود اختصاص داده، این در حالی است که به محور پیامدهای فردی و اجتماعی ایثار و شهادت با میزان بار اطلاعاتی 003/0 و ضریب اهمیت 003/0 توجه بسیار کمتری شده است

مطالعه حاضر با هدف بررسی و تحلیل میزان توجه به آموزه های انقلاب اسلامی در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی صورت گرفت. روش مطالعه، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا و جامعه آماری شامل تمام کتب پایه اول تا ششم دوره ابتدایی بود که برای نمونه، کتاب های فارسی بخوانیم، هدیه های آسمان و مطالعات اجتماعی پایه های اول تا ششم به صورت هدفمند انتخاب شدند. سپس براساس نظرات شهید مطهری چهار مقوله عدالت اجتماعی، استقلال، آزادی و معنویت اسلامی به عنوان ارزش های بنیادین انقلاب اسلامی شناسایی و چک لیست محقق ساخته ای با نُه زیرمقوله و پنجاه مفهوم کلی طراحی شد. نتایج تحلیل محتوا نشان داد صرفاً در کتب فارسی پایه اول، هدیه های آسمان پایه پنجم و مطالعات اجتماعی پایه چهارم مقوله های شناسایی شده مورد توجه قرار گرفته است. به علاوه، از 170 مفهوم شناسایی شده در این زمینه، بیشترین مفاهیم مربوط به مقوله معنویت اسلامی (95 مفهوم) و سپس مقوله استقلال (66 مفهوم) بود. در حالی که مفاهیم مرتبط با مقوله آزادی (4 مفهوم) و عدالت اجتماعی (5 مفهوم) اندک بود. با عنایت به یافته های حاصل، توجه به آموزه های انقلاب اسلامی در سازماندهی محتوای کتب درسی دوره ابتدایی به طراحان و مؤلفان این کتب توصیه می شود.

هویت ملی نشانگر شخصیت هر ملت است که می تواند آن ملت را در بین سایر ملل مطرح و برجسته نماید. هدف این بررسی، تعیین میزان توجه کتاب های درسی دوره ی ابتدایی به مقوله هویت ملی است. روش پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل محتوا می باشد. جامعه آماری کلیه 43 کتاب درسی دوره ی ابتدایی چاپ شده در سال 1396 است که با استفاده روش سرشماری (تمام شماری)، تمام جامعه آماری موردمطالعه قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها، فرم تحلیل محتوای کتاب های درسی محقق ساخته بود. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا به کمک تکنیک آنتروپی شانون استفاده شده است. یافته ها نشان داد که در بین مؤلفه های هویت ملی (فرهنگی، سیاسی، نمادها)، مؤلفه سیاسی با 274 مورد، مؤلفه فرهنگی 273 مورد و نمادها 195 مورد در کتاب های درسی بکار رفته اند. همچنین یافته ها نشان داد که بیشترین مقدار ضریب اهمیت در کتاب های درسی دوره ابتدایی را پایه سوم و کمترین مقدار را پایه دوم ابتدایی داشته است.

انقلاب اسلامی ایران جوهره ای فرهنگی دارد و از این رو، برنامه ریزی راهبردی فرهنگی در آن حیاتی است. برنامه ریزی راهبردی فرهنگی مستلزم تحلیل محیطی سامانه فرهنگی است. پژوهش حاضر با تکیه بر بیانات رهبر انقلاب کوشیده است تا با استفاده از راهبرد پژوهشی تحلیل محتوا، نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها،تهدیدها و وضعیت مطلوب این سامانه را شناسایی کند. یافته های پژوهش به شناسایی 6 قوت (وجود نیروی کارآمد مؤمن ارزشی اصیل، ایمان ملی، توانایی های ذاتی و استعدادهای درونی، دل دادن ملت به مجاهدت و ایثارگری، همبستگى و همدلى ملی و وجود مراجع تقلید آگاه)، 2 ضعف (ضعف امکانات فرهنگی و بدعملی بخش های فرهنگی)، 2 فرصت (ضعف دشمن خارجی در مقابله با نیروی ملی و سلاح تبلیغات)، 16 تهدید (القای توهم دشمنی، امکانات فراوان دشمن، سوءاستفاده از مسائل عام و موسمی، انتساب همه ضعف ها به نظام اسلامی، ایجاد دل سردی نسبت به آرمان های انقلاب، حمله به تفکر شیعی انقلابی و مبانی حکومت اسلامی، مرعوب سازی مردم در برابر غرب، استحاله فرهنگی، شایعه پراکنی علیه انقلاب اسلامی، سنگ اندازی در حل مشکلات مردم، فسادانگیزی، استعمار فرانو برای ایمان زدایی، تمسخر مظاهر فرهنگ شیعی، تحقیر جریان فرهنگی شیعی انقلابی و ارتجاع به غرب)، وضعیت مطلوب و منطقه راهبردی فرهنگی انجامید.

در مقاله حاضر، سعی شده است که با تحلیل بیانات مقام معظم رهبری ایراد شده در جمع عامه مردم و خواص بر اساس مدل های پنج گانه کنش گفتاری، که عبارت اند از؛ کنش های گفتاریِ تقریری/ اعلامی، تصریحی/ توصیفی، احساسی، امری/ دستوری و تعهدی، به بررسی نحوه اِعمال رهبری معظم له از طریق ارتباط کلامی ایشان پرداخته شود. جامعه آماری پژوهش شامل بیانات مقام معظم رهبری در دوران مسئولیت رهبری معظم له تا کنون بوده است. نمونه آماری شامل بیانات معظم له در جمع آحاد مردم در حرم رضوی و در ابتدای هر سال بوده که از 1369 تا 1398 ایراد فرموده اند، که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، گردآوری و مورد تحلیل قرار گرفت. برای سنجش روایی سنجه تحقیق، پیش آزمونی به تعداد 20 نفر به روش گلوله برفی انجام شد و برای محاسبه پایایی سنجه تحقیق، با استفاده از روش فرمول آلفای کرونباخ، و دونیمه کردن تصادفی سنجه ها (841/0) محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها با بکارگیری نرم افزار Spss23، تفاوت کنش های پنج گانه گفتاری با استفاده از میانگین، نما، شاخص مجذور کای مخصوص داده های اسمی و انحراف استاندارد جهت محاسبه پراکندگی نمرات اطراف میانگین، تحلیل یافته ها انجام گرفت. نتایج به دست آمده، حاکی از آن بود که، بیشترین کنش های گفتاری مربوط به کنش های تصریحی/ توصیفی با فراوانی 3/67٪ برای عامه مردم و 2/69٪ برای خواص جامعه (کارگزاران نظام) بوده است. در مقابل کمترین کنش های گفتاری مربوط به کنش های تعهدی با فراوانی 2/1٪ برای عامه مردم و 3/1٪ برای خواص جامعه (کارگزاران نظام) بوده است. در مجموع، نتایج آزمون کای اسکوئر حاکی از آن است که بین نوع کنش و نوع مخاطب رابطه معنی داری وجود دارد زیرا سطح معنی داری به دست آمده کمتر از 05/0 می باشد.

پژوهش حاضر در پی آن است که مصادیق ساحت های شش گانه ی تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را در قرآن کریم به روش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاس عملی احصاء نماید. بدین منظور ابتدا به تحلیل مؤلفه های ساحت های شش گانه ی تربیتی بر اساس اهداف مندرج در مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده و سپس مؤلفه های استخراج شده توسط تعدادی از صاحب نظران علوم تربیتی و دینی مورد اعتبار بخشی قرار گرفتند. برای ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی 43 مؤلفه، ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی 15 مؤلفه، ساحت تربیت زیستی و بدنی 4 مؤلفه، ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری 4 مؤلفه، ساحت تربیت اقتصادی و حرفه ای 2 مؤلفه و برای ساحت تربیت علمی و فناوری 5 مؤلفه استخراج شده است. سپس با استفاده از روش تحلیل محتوا، متن کامل قرآن کریم بر اساس مؤلفه های هر یک از ساحت های شش گانه تربیتی مورد تحلیل کیفی قرار گرفت و مصادیق مرتبط با هر یک از مؤلفه ها احصاء گردید. یافته ها حاکی از آن است که اولاً گزاره های تربیتی سند تحول بنیادین با آموزه های قرآن کریم همسویی داشته و ثانیاً چنانچه این مصادیق و آموزه ها در فرایند تعلیم و تربیت به کار گرفته و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به درستی عملیاتی شود، می توان انتظار تربیت متربیانی در راستای آموزه های قرآنی را داشت.

یک متن تاریخی؛ میراث ملی. فرهنگی یک جامعه است که در لایه های الفاظ و معانی آن با دست تاریخ رازها و رمزهای گران بهایی نهفته شده است. دانش «نشانه شناسی» و فن «تحلیل محتوا» در انتهای قرن بیستم راهکارهایی را برای درک درست از نهفتگی های معنایی این نوع متن ها فرا راه بشریت قرار داده است. این نوشته با استفاده از دو راهکار «کنش گفتاری» «جان سرل» و نشانه شناسی «ژان مری» متن تاریخی «نظامنامه مدرسه معرفت خامنه» را مورد واکاوی قرار داد. ابتدا از پنج «کنش گفتاری ««جان سرل «تعریف اجمالی ارائه شد. سپس با تعریف «هنجار عینی و ارزشی» به ساختار «مرکزمدار و مرکزگریز» زبان و کاربرد «جغرافیایی، زمانی و اجتماعی» آن اشاره رفت و بعد هر سه عکس العمل؛ «خاموشی، بیش تصحیحی و تلافی» مورد بحث قرار گرفت؛ تا مقدار امنیت در ارتباط هنجار رایج و هنجار موردنظر زبان معلوم گردد. سپس عبارات متن نظامنامه بر اساس هر دو نظریه یادشده مورد بررسی قرار گرفت و در پایان مشخص شد که کنش گفتاری متن به ترتیب؛ اعلامی، تعهدی یا ترغیبی است و بین هنجارهای رایج جامعه و هنجارهای ارزشی مدنظر متن، ناهمخوانی، عدم امنیت و شکاف وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه مولفه های تربیت جهادی در کتاب های درسی دوره متوسطه اول بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه 42 عنوان کتاب دوره متوسطه اول در سال تحصیلی 99 – 1398 می باشد. به علت گستردگی حجم و تحلیل محتوای مطالب، سه کتاب فارسی و سه کتاب پیام های آسمان و سه کتاب مطالعات اجتماعی دوره ی متوسطه به عنوان نمونه جهت تحلیل محتوا انتخاب شدند. روش پژوهش تحلیل محتوا با روش آنتروپی شانون بود که واحد تحلیل نیز کل صفحات( متن، پرسش ها، فعالیت ها و تصاویر) است. ابزارهای این پژوهش فرم تحلیل محتوا ، شامل دو بعد فردی و اجتماعی برای تربیت جهادی می باشد. بر اساس یافته ها بالاترین ضریب اهمیت ( (95%) در کتب مطالعات اجتماعی مربوط به مؤلفه ی "وظیفه شناسی"در بعد فردی و کمترین ضریب اهمیت(صفر) در هر سه کتاب مربوط به مؤلفه ی "روح امید در جامعه "در بعد اجتماعی می باشد. ارزیابی میزان توجه به مولفه های تربیت جهادی نشان داد که در محتوای کتابهای فارسی، پیام های آسمانی و مطالعات اجتماعی دوره متوسطه اول به مؤلفه های تربیت جهادی توجه نسبتا خوبی شده ولی توجهی متعادل و جامعی به مولفه های تربیت جهادی در محتوای کتاب ها نشده است.

تحلیل محتوا ازجمله روش های ضروری، برای برنامه ریزان درسی جهت شناخت پاره ای از مشکلات تحصیلی و یادگیری دانش آموزان، رفع نواقص و کاستی ها و گنجاندن اصولی مفاهیم برنامه درسی است.هدف از انجام پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره دوم ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی بود. از جامعه فوق 50% از متن، تصاویر و پرسش های هر کتاب، به عنوان نمونه، به ترتیب برای تحلیل محتوای متن، تصاویر و پرسش ها، با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و برای تعیین میزان درگیری دانش آموز با محتوا از الگوی ویلیام رومی استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که میزان درگیری دانش آموز با متن، در پایه چهارم، پنجم و ششم به ترتیب (0، 0 و 005/0)؛ میزان درگیری دانش آموز با تصویر به ترتیب (45/1، 17/0 و 5/0)؛ و میزان درگیری دانش آموز با پرسش ها به ترتیب (49/0، 58/0و 1/1) بود. درمجموع می توان نتیجه گرفت که کتاب های فارسی دوره دوم ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی از لحاظ متن جزء کتاب های غیرفعال و از لحاظ پرسش ها جزء کتاب های فعال محسوب می شوند. از لحاظ تصاویر کتاب های پایه چهارم و پنجم غیرفعال و کتاب پایه ششم فعال است.

با توجه به اینکه در سند برنامه درسی ملی بر نقش مدل سازی در برنامه درسی ریاضی تأکید شده است، میزان استفاده از مسائل زمینه مدار و توجه به رویکرد مدل سازی در تألیف کتابهای درسی جدید، از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر، تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایه دهم شاخه نظری است. تحلیل محتوا بر اساس میزان استفاده از انواع مسائل زمینه مدار، به ویژه مسائل مدل سازی انجام شده است. جامعه آماری، کتاب درسی ریاضی پایه دهم رشته های علوم تجربی و ریاضی و فیزیک و نمونه برابر جامعه آماری انتخاب شده است. به منظور اعتباریابی و روایی تحلیل از نظرات اساتید آموزش ریاضی و دبیران مجرب بهره گیری شده است. برای بررسی سؤالات کتاب چارچوبی در حوزه انواع مسائل زمینه مدار مورد استفاده قرار گرفته است. با استفاده از این چارچوب، سؤالهای کتاب، در پنچ مقوله «بدون زمینه»، «زمینه مدار غیر معقول»، «با زمینه جداشدنی»، «کاربرد استاندارد» و «مدل سازی» طبقه بندی شده اند. طبق نتایج، 26 درصد از سؤالات زمینه مدارند و در میان آنها تعداد مسائل کاربرد استاندارد، بیش از مسأله هایی با زمینه جداشدنی اند و در کمتر از یک درصد از سؤالات به مقوله مدل سازی پرداخته شده است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داده که تقریباً نیمی از مثالهای حل شده کتاب، زمینه مدار بوده و هیچ مسأله غیرمعقولی یافت نشده است. استفاده از نتایج چنین تحقیقاتی، اگر بتواند برنامه درسی و در پی آن محتوای کتابهای درسی را متأثر سازد، انگیزه و علاقه دانش آموزان را افزایش خواهد داد.