درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر تلاش می کند تا به عنوان یکی از نخستین گام ها در این مسیر، به آینده شناسی نسبت دولت و رسانه در بستر تحولات تکنولوژیک و فرهنگی پیش رو بپردازد. با توجه به تغییراتی که طلیعة آن از هم اکنون به وضوح آشکار است، سرشت و سرنوشت رسانه به طور کلی، در حال دگردیسی است. این پژوهش با رویکرد و روش شناسی آینده پژوهانه احتمالات ممکن در باب آیندة رسانه را بررسی کرده و توضیح می دهد در هر یک از سناریوهای پیش رو دولت چه نسبتی با رسانه خواهد داشت و از چه میزان توان کنترل رسانه برخوردار خواهد بود. برای انجام این مهم پژوهشگران حاضر ابتدا چارچوب مفهومی و روش شناسی انتخابی خود (روش سناریو نویسی ) را تشریح کرده و سپس به تدوین سه سناریو از آیندة دولت و رسانه خواهند پرداخت. این سه سناریو عبارت اند از: 1. رقابت بین بازیگران دولتی و غیردولتی برای تسلط بر رسانه، 2. جامعة شبکه ای سلسله مراتبی؛ ورود به دوران تاریک کنترل اطلاعات و 3. جامعة شبکه ای باز؛ شروع دوران برابری اطلاعاتی و عصر روشنگری. در پایان نیز این سه سناریو بر اساس آینده های ممکن، محتمل و مطلوب بررسی می شوند.

نسبیت فرهنگی یکی از استدلال های مشهور کسانی است که به نسبیت گروی اخلاقی معتقدند. به نظر این عده، باورهای متفاوت اخلاقی در میان فرهنگ های مختلف نشان می دهد که مطلق گروی اخلاقی پشتوانه ای ندارد و بنابراین نمی توان به منشأ واحد مانند عقل یا فطرت برای داوری های اخلاقی مشترک فکر کرد. از طرف دیگر، مطلق گروی اخلاقی معتقد است که قواعد اخلاقی جهان شمول هستند و نقطه مقابل نسبیت گروی اخلاقی محسوب می شود. در این مقاله استدلال خواهیم کرد که رویارویی این دو نظریه قبل و بعد از پیدایش عصر اطلاعات و فضای سایبری، مرزبندی های متفاوتی خواهند داشت و دستاوردهای اخلاقی و فرهنگی قبلی دچار تزلزل خواهند شد. ما در این نوشته توضیح می دهیم که بدون در نظر گرفتن عصر اطلاعات، نسبیت گروی فرهنگی ضرورتاً به نسبیت گروی اخلاقی نمی انجامد و یا به تعبیر بهتر، نسبیت گروی فرهنگی با مطلق گرایی اخلاقی قابل جمع است. سپس توضیح خواهیم داد که با لحاظ کردن شرایط ارتباطی عصر اطلاعات و فضای سایبری، نسبیت گروی فرهنگی با نسبیت گرایی اخلاقی بیشتر قابل جمع است. به همین دلیل نشان خواهیم داد که فضای سایبری در آفرینش ارزش ها و پدیده های نوین فرهنگی و اخلاقی ابتکار عمل را به دست گرفته و گونه ای جدید از تعامل بین اخلاق و فرهنگ را رقم خواهد زد که ما آن را تحت یک نظریه جدید، «نسبیت گرایی فرهنگی و اخلاقی سایبری» می نامیم.

امروزه کشمکش میان صاحبان خصوصی میراث فرهنگی و دولت ها در عرصه های مختلفی نمود پیدا کرده است. یکی از این عرصه ها، اختلاف میان دارندگان اموال فکری با نهادهای نگهداری کننده میراث فرهنگی به خصوص موزه ها، کتابخانه ها و آرشیوها است. در یک طرف دارندگان حقی هستند که با تکیه بر حق انحصاری خود مانع بهره برداری اشخاص ثالث می شوند و از سویی دولت ها و نهادهای عمومی هستند که به تحدید قلمرو مالکیت خصوصی و مدیریت دارایی فکری در قالب میراث فرهنگی می پردازند. متأسفانه برای حل این تعارض قوانین و آیین نامه خاصی وجود ندارد؛ بنابراین مقاله پیش رو با روش تحلیلی توصیفی به بررسی حوزه های این تعارض و سپس ارائه راهکار برای حل آن و سنجش اولویت ناشی از منافع عمومی و خصوصی می پردازد و در انتها نتیجه گیری می شود این تعارض و دوگانگی در تمامی شاخه های گوناگون حقوق مؤلف آشکارا وجود دارد و بنابراین ابتدا توسل به مذاکره و در صورت عدم امکان، ترجیح منافع عمومی بر مصالح فردی می تواند به عنوان راهکاری برای رهایی از این تعارض در نظر گرفته شود.

هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی رسانه ای حقوق شهروندی ایرانیان است. این پژوهش بصورت آمیخته(کیفی و کمی) انجام گرفته است. در بخش کیفی داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختار یافته جمع آوری شده است و روش نمونه گیری، نمونه گیری گلوله برفی بود که تعداد 17 نفر از (تا حد اشباع نظری) ادامه یافت. تحلیل داده ها در بخش کیفی با استفاده از نرم افزار Maxqda انجام گرفت. ابزار پژوهش در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری از بین کارشناسان حقوق، علوم اجتماعی، علوم ارتباطات و روزنامه نگاران شمال غرب کشور که تعداد آنها 10000 نفر می باشد انتخاب شده که با استفاده از فرمول کوکران 370 نفر محاسبه و بدست آمد. ابتدا نمونه گیری خوشه ای و سپس بصورت تصادفی طبقه ای انتخاب گردید. ابعاد، عوامل موثر و پیامدهای الگوی رسانه ای حقوق شهروندی بر اساس مطالعات کتابخانه ای، مبانی نظری، مطالعه پیشینه تحقیق در ایران و جهان و مصاحبه نیمه ساختار یافته استخراج شد و برای تایید در اختیار پاسخگویان قرار گرفت. روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون های مربوط مورد تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده های کمی با استفاده از معادلات ساختاری به روش حداکثر مربعات استفاده شد و الگوی نهایی ابعاد، عوامل موثر و پیامدهای الگوی رسانه ای حقوق شهروندی ارائه شد. نتایج تحقیق نشان داد که عوامل موثر بر ابعاد تاثیر دارد و ابعاد الگوی رسانه ای حقوق شهروندی بر پیامدهای آن موثر است.

جامعه شناسان بر اهمیت خودشکوفایی در هویت بخشی و سلامت جوامع مدرن تاکید کرده اند. پژوهش های انجام گرفته درباره خودشکوفایی در فرهنگ های مختلف، تفاوت هایی را در سطح خودشکوفایی در جوامع نشان داده اند و تعریف خودشکوفایی مبتنی بر فرهنگ را لازم دانسته اند. در پاسخ به این ضرورت، پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی خودشکوفایی مبتنی بر کمال از دیدگاه اخلاق اسلامی و مقایسه آن با تجارب زیسته هنرمندان خودشکوفا، انجام گرفت. این پژوهش به روش کیفی و با نمونه پژوهشی کتاب جامع السعادات نراقی در بخش اخلاق و شش تن از هنرمندان خودشکوفا انجام گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل مضمون انجام شد. پس از کدگذاری مفاهیم، مضامین شناسایی شده، طبقه بندی و نام گذاری شدند. یافته ها نشان می دهد خودشکوفایی از دیدگاه اخلاق دارای چهار حوزه "انسان و خدا"، "انسان و خود"، "انسان و تعالی" و "انسان و جامعه" است. تجربه زیسته هنرمندان مشابهت بالایی با الگوی اخلاق دارد، مضمون خلاقیت در آن افزون بر مضامین الگوی اخلاقی است و همچنین در مصاحبه با هنرمندان بر کنش اجتماعی تاکید بیشتری شده است. براین اساس، با مبنا قرار دادن ویژگی های سبک زندگی از دیدگاه اخلاق اسلامی و تقویت جایگاه خلاقیت و رویکرد اجتماعی در آن، می توان به نیاز امروز جامعه به خودشکوفایی، برای ایجاد تعادل بین خواسته های متعارض حاصل از تغییرات فرهنگی و نقش های متعدد تحمیل شده به انسان، پاسخ داد.

دکتر الیزابت لستر روشن ضمیر، استاد دانشگاه جورجیا، در زمره ی متخصصان تبلیغات و روابط عمومی است؛ هم دارای پایگاه علمی و آکادمیک است، و هم جایگاه حرفه ای دارد. گفت وگوی اختصاصی ""توسعه مهندسی بازار"" با دکتر روشن ضمیر عمدتاً درباره ی تبلیغات اثربخش و اثربخشی تبلیغات بود. او در این گفت وگو از رسانه های اجتماعی نظیر واین و اینستاگرام نیز نام می برد که جوانان بیشتر می پسندند و سهم وافری در گسترش تبلیغات دارد. با وجود این، به رغم اهمیت ابزارهایی که رسانه های اجتماعی برای گسترش و نفوذ تبلیغات از آن استفاده می کنند، بر ویژگی روابط انسانی برای نفوذ و اثربخشی تبلیغات تأکید می ورزد. تأکید دکتر الیزابت لستر روشن ضمیر تا بدانجا گسترش می یابد که عنوان می کند اصول تئوری موجود در شیوه های بازاریابی فعلی، آشفته و درهم آمیخته است و ابزارهای ارتباطی و تبلیغی، نقش پررنگی در این آشفتگی ایفا کرده اند. دکتر روشن ضمیر در این گفت وگو، همچنین از اصلی ترین منابع شاخص در حوزه ی تبلیغات یاد می کند و هم از چهره های مشهور تبلیغات نام می برد که اکنون فعالیت می کنند.

هدف از پژوهش حاضر ، بررسی تطبیقی دلایل گرایش دانش آموزان دختر و پسر مقاطع دبیرستانی منطقه 3  تهران به استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی (تلگرام، وایبر، واتس اپ و تانگو) است تا بتوان به واسطة آن از وضعیت تمایل دانش آموزان به شبکه های اجتماعی موبایلی در جامعة آماری مورد مطالعه، آگاهی یافت. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش تحقیق، توصیفی پیمایشی و به صورت مقطعی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیة دانش آموزان دختر و پسر مقطع دبیرستانی (شاخه نظری) منطقه 3 تهران، در سال تحصیلی 94 95 به تعداد 3697 نفر است. پژوهش بر اساس داده های جمع آوری شده از 348 تن از آزمودنی ها، بر اساس فرمول کوکران با روش نمونه گیری طبقه ای از جامعه مورد نظر انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری و از طریق نرم افزار SPSS  مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. همچنین برای بررسی فرضیه های پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف، آزمون T مستقل، آنالیز واریانس یک طرفه ( آماره F و آماره welch ) و آزمون فریدمن استفاده شده است. یافته های پژوهش در ارتباط با فرضیه های پژوهش نشان می دهد، بین ابعاد گذران وقت، هیجان فضای مجازی ، تقویت روابط اجتماعی و ارضاء نیازهای شخصی در گرایش به شبکه های اجتماعی موبایلی، در دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنادار وجود دارد؛ اما بین ابعاد جریان آزاد اطلاعات و آموزش در گرایش به شبکه های اجتماعی موبایلی، در بین دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنادار وجود ندارد. پس فرضیه های اول، دوم، چهارم و پنجم پژوهش تأیید و فرضیه های سوم و ششم، رد می شوند. در فرضیه های هفتم و هشتم هم، نتایج نشان داد، بین رشته تحصیلی و پیشرفت تحصیلی با میزان گرایش به شبکه های اجتماعی موبایلی، در دانش آموزان دختر و پسر، رابطه معنادار وجود دارد. پس فرضیه های هفتم و هشتم پژوهش، تأیید می شوند. در پایان با توجه به نتایج حاصل، به منظور استفاده معقول و منطقی دانش آموزان از شبکه های اجتماعی موبایلی ، پیشنهادهای کاربردی و قابل اجرا ارائه شده است.

"رسانه‎های قرن 18 و 19 (که تنها به صورت مکتوب وجود داشتند) نقش آگاهی‎بخشی در جهت کسب آزادی‎های اجتماعی و سیاسی را برای مردم ایفا می‎کردند، اما به نظر می‎رسد رسانه‎های عصر حاضر، اعم از الکترونی و نوشتاری در جهت مهار دموکراسی به نفع صاحبان قدرت عمل می‎کنند. یافتن پاسخ پرسش‏های زیر دغدغة امروز صاحبنظران وسایل ارتباط جمعی است: ـ معنای واقعی دموکراسی چیست؟ ـ کارکرد اساسی تلویزیون از بدو پیدایش چه بوده است؟ ـ آیا کارکردهای تلویزیون با پیشرفت دموکراسی هم سو بوده است یا هر یک از این دو در خلاف جهت یکدیگر در حرکت بوده‎اند؟ ـ آیا تلویزیون همان پیامبری است که مک‎لوهان وعده داد؟ تمام این پرسش‎ها را می‎توان در بررسی نقش و جایگاه تلویزیون در پیشبرد یا توقف دموکراسی پاسخ داد. مقاله حاضر کوششی در این زمینه است. "

This paper initially examines theories proposed by Feenberg about technical systems and alternative modernity, analyzes his thoughts, and concludes that a framework of values needs to be provided in shaping technical systems. In a society like Iran, where policy makers are looking for the realization of Islamic values, this framework of values is derived from Islam. To explain the relationship between religion and technology, the concept of concretization has been used up, according to which, all aspects of civilization, including technical systems must be concretized based on Islamic values. Virtual space as a part of the technical systems must be concretized with a holistic approach, based on Islamic values, and for this purpose, there is no choice but a collective social life based on religious values. The concluding section of the paper also tries to deal with another significant issue which predicts the future of concretization at the level of civilizations which will be offered using the metaphor of the ‘sand desert’.

هدف این مقاله، بررسی کاربرد و مزایای آموزشی و ارتباطی  گرافیک نوول ( Graphic novel ) و کمیک ژورنالیسم ( Comics journalism ) است. طبق یافته های این پژوهش، که به روش کتابخانه ای و ترویجی انجام شده، گرافیک نوول ها (رمان های گرافیکی یا رمان های تصویری) که گاهی از آنها به عنوان “رسانه های جدید” یاد می شود، به یکی از ابزارهای آموزشی در کلاس های درس جهان، به ویژه در ارتباط با دروسی همچون زبان انگلیسی، علوم، علوم اجتماعی، تاریخ، ادبیات و هنر تبدیل شده اند. رمان های گرافیکی می توانند بخش مهمی از اجرای هر طرح درس استانداردی باشند و فهم و درک مباحث آموزشی را، حتی در افرادی که مشکلات خوانشی دارند، تسهیل کنند. همچنین گرافیک نوول ها، به ویژه در قالب مدرن آن، می توانند در حوزه های ارتباطی، تبلیغی و بازاریابی در راستای تحقق اهداف مورد استفاده قرار گرفته و به سبب تصویرمحور بودن آنها، از تأثیرگذاری بالایی برخوردار باشند. علی رغم مزایا و پتانسیل های بالای کمیک ژورنالیسم ها و نیز رمان های گرافیکی اعم از کمک آنها به یادگیری افراد عادی و دارای مشکلات خوانشی، تأثیرگذاری آن در توسعه مهارت های تفکر تحلیلی و انتقادی و “سواد جدید” ( New or Multiple Literacies ) و حتی بهبود سواد سنّتی و نیز یاری این نوع گرافیک به فهمیدن مواد پیچیده یادگیری، کمک در مسیر تحقق اهداف حوزه های روزنامه نگاری، ارتباطی، تبلیغی و بازاریابی و ...، همچنان از این ابزارهای تأثیرگذار در نظام آموزشی و نیز در حوزة ارتباطی ایران بهره گرفته نمی شود. ضمن دعوت به آشنایی با گرافیک نوول و کمیک ژورنالیسم و درک اهمیت، کاربرد و مزایای بهره گیری از آن، ورود نظام آموزشی کشور و نیز حوزه ارتباطی و رسانه ها به این زمینه مورد تأکید است.

هدف اساسی پژوهش حاضر، بررسی دلایل و انگیزه های مصرف شبکه های ماهواره ای فارسی زبان است. برای این منظور 458 نفر از شهروندان قائم شهری که بیننده شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بوده اند، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. روش تحقیق، از نوع پیمایشی و روش جمع آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بوده است. یافته ها نشان می دهد که مخاطبان بیشتر از برنامه هایی که جنبه تفریحی سرگرمی و آگاهی بخشی دارند، استفاده می کنند. ویژگی های جمعیت شناختی مخاطبان نیز تأثیر زیادی بر میزان و نحوه استفاده از برنامه های ماهواره ای دارد؛ به گونه ای که مردان بیشتر از زنان، برای کسب آگاهی و اطلاع از اخبار و گزارش های سیاسی به تماشای ماهواره می پردازند؛ در حالی که زنان بیشتر از مردان برای نیازهای اجتماعی خود از ماهواره استفاده می کنند. همچنین بر اساس یافته ها، اهمیت استفاده از ماهواره برای کسب اطلاعات شناختی و سیاسی، با بالا رفتن سن مخاطبان افزایش می یابد و خشنودی استفاده از ماهواره برای سرگرمی در سنین پایین و بالای 55 سال اهمیت بیشتری دارد اما از طرف دیگر، استفاده اجتماعی از برنامه های ماهواره در نزد مخاطبان، با افزایش سن رو به کاهش می رود.