تحلیل نشانه شناختی نقش مایه خوشنویسی حرف «واو» در آثار هنری فرهنگ ترکی- اسلامی از منظر نشانه شناسی پیرس

چکیده

حروف در نگره عرفانی هنر اسلامی، جایگاه ویژه و وجوه معنایی متنوعی دارند. حرف واو از جمله حروفی است که از دل نظام نشانگان عرفانی و صوفیانه برآمده و از این حیث به صورت یک نقشمایه، در سطوح دلالت معنایی مختلفی در آثار هنری فرهنگ های مختلف نمود پیدا کرده است. نقشمایه حرف واو به خصوص در آثار هنری فرهنگ ترکی- اسلامی، از حدود سده دوازدهم هجری قمری به بعد، تکثر و رواج بسیار زیادی دارد که ریشه در عاملیت گفتمان صوفیانه و عرفانی، در جغرافیای فرهنگی آناطولی دارد. در این پژوهش کیفی تاریخی - تحلیلی، با اتخاذ روش نشانه شناسی پیرس و نمونه گیری هدفمند، به دسته بندی سطوح دلالت های معنایی نقشمایه حرف واو پرداخته شده و از نمونه آثار متنوعی از رشته های مختلف برای نمایش تکثر و رواج این نقشمایه استفاده شده است. از این طریق علاوه بر تحلیل نشانه شناختی سطوح شمایلی، نمایه ای و نمادین نقشمایه حرف واو، ریشه ها و دلایل رواج آن در بافت فرهنگ ترکی- اسلامی، مورد پژوهش قرار می گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که نقشمایه خوشنویسی حرف واو در بافت فرهنگ ترکی- اسلامی، نقشمایه ای چندنشانه ای (پلی سمیک) و حاوی دلالت های معنایی متنوعی در ارتباط با انگاره های عرفانی و صوفیانه خوشنویسی اسلامی است.