پوپولیسم مذهبی

نویسنده به بیان تاریخچه مختصری از پیدایش پوپولیسم اشاره و معتقد است که، تاریخچه پیدایش پدیده پوپولیسم به سبک و سیاق امروزی را باید در گروهی به نام نارودنیک‏ها (مردم باوران) که در سال 1860 در روسیه، به قصد انقلاب سوسیالیستی فعالیت می‏کردند، جست و جو کرد که تکیه آنها بیشتر بر توده و عامه مردم بود. پوپولیسم از واژه لاتین populus (توده مردم یا عامه) گرفته شده است و در فارسی از آن به عوام‏گرایی و مردم باوری یاد می‏شود. پوپولیسم دارای این مشخصات است: عوام فریبی، تقدیس شخص رهبر فرهمند، تعصب، تکیه بر توده‏های محروم، نداشتن ایدئولوژی مشخص، اصلاح‏طلبی، ضدیت با امپریالیسم، ملی‏گرایی، توسعه خواهی و پر و بال دادن به نیروهای بازار.
پوپولیسم با همه تنوع در تاریخ اجتماعی معاصر، بر موج احساسات توده‏ای سوار شده و بدین گونه مشرعیت سیاسی خاصی را برای خود پی می‏ریزد. نویسنده در ادامه می‏نویسد: آنچه تاریخ به ما می‏آموزد، آن است که پیش‏داوری‏های پوپولیستی، عموما به تخریب‏های گسترده فرهنگ و حتی جنگ‏ها، تنش‏ها و قوم‏کشی‏های هراسناک منجر می‏شوند (برای نمونه جنگ جهانی دوم). ایشان تأکید می‏کند که پوپولیسم، همچون هر روند دیگری که در راه تقلیل دهندگی اندیشه حرکت می‏کند، به دلیل آن که جهان ما جهانی است که دائما رو به سوی پیچیدگی بیشتر دارد، می‏تواند به همان میزان خطرناک‏تر شده، ضربات سخت‏تری را از لحاظ فرهنگی بر یک کشور یا یک فرهنگ وارد کند.
وی در مورد صهیونیسم یهودی ـ مسیحی و استفاده پوپولیستی از دین می‏گوید: شناخت دقیق‏تر هر دو جریان، صهیونیسم سیاسی ـ یهودی و مسیحیان دست راستی، و بازخوانی آرا و عقاید آن‏ها بسیار مهم است، چون نه تنها به دلیل علاقه‏ای دو جانبه و استراتژی واحد، بلکه به دلیل هدفی مشترک، یعنی حمایت از برپایی دولت اسرائیل و حیات سیاسی آن، از نظر مسیحیان انجیلی، از پیش شرط‏های ظهور دوباره حضرت مسیح است و مسیحیان تا آن زمان باید حمایت‏های بی‏دریغ خود را نثار صهیونیست‏ها کنند. صهیونیسم سیاسی و بنیادگرا، بیشترین نصیب را از این تعصب دینی برده است. نویسنده در ادامه به این مسأله اشاره می‏کند که اسلام از دو سو، با استفاده پوپولیستی از دین مواجه است: از یک سو در میان خود مسلمانان گروهی مانند وهابیان و طالبان، با شعارهای پوپولیستی و عوام‏گرایانه خود، در پی پیشبرد اهداف گروهی خود برای کسب قدرت در دنیای اسلام هستند و از سوی دیگر در سطحی جهانی، دنیای غرب با استفاده از تندروی‏های گروه‏های یاد شده، در پی القای تفکر جنگ تمدن‏ها در قالب جنگ میان ادیان است. در این راه غرب سعی دارد که از اسلام چهره‏ای خشن به دنیای مسیحیت ارایه کند و با یادآوری جنگ‏های صلیبی، اذهان غرب را نسبت به دنیای اسلام و مسلمانان بدبین کند. ما در عصر رسانه قرار داریم، غول‏های رسانه‏ای مرزهای جغرافیایی را در نوردیده‏اند و تمام سعی آنها این است که به ذهن‏ها و افکار مخاطبان خود نفوذ کنند و دیدگاه‏های خود را به آنان بقبولانند. در حقیقت پوپولیسم در دنیای امروز با وجود غول‏های رسانه‏ای، شکل پیچیده‏ای به خود گرفته است. مرزها و نوع آن را نمی‏توان مشخص کرد. رسانه‏ها در آن واحد می‏توانند، شعارهای پوپولیستی را به عنوان شعار منطقی به مخاطبان بقبولانند یا این که با پوپولیستی خواندن یک عقیده یا عمل منطقی، آن را ناکام بگذارند.