بحران آسیب های اجتماعی

امروزه علم روانشناسى مانند سایر علوم و صنایع پیشرفت قابل توجهى کرده و ابهام و تیرگى مسائل تربیتى تا حدودى از بین رفته است.توجه به تأثیرات محیطى شدت یافته و دانشمندان تربیتى یکى از عوامل مؤثر در تربیت را شرایط نامساعد تربیتى اعلام کرده‏اند.در زمان‏هاى گذشته شعراى ایرانى نیز به تأثیرات بد محیطى اشاره کرده بودند. سعدى علیه‏الرحه در این باره مى‏فرماید:
پسر نوح با بدان بنشست خاندان نبوتش گم شد
بدون تردید محیط اجتماعى‏یى که سعدى علیه‏الرحمه به آن اشاره کرده است، امروزه براثر پیشرفت فناورى و علوم، به صورت یک دهکده جهانى درآمده‏است.به عبارت دیگر امروزه دیگر نیازى نیست که جوان از خانه قدم بیرون گذاشته، با بدان خلط و اختلاط پیدا کند تا همانند پسر نوح فاسد شود.جوان در دوره ما نیاز به بیرون آمدن از خانه ندارد، بلکه با استفاده از اینترنت و کامپیوتر مى‏تواند با همه فساد و تباهیى که در بیرون از خانه وجود دارد آشنایى پیدا کند و دیگر احتیاجى به خروج از منزل ندارد.
با دقت و امعان‏نظر مى‏توان ادعا کرد که شرایط محیطى گسترش یافته و به داخل خانه‏ها راه پیدا کرده است.ناگفته نماند که تأثیرگذارى محیط در داخل خانه ارتباط مستقیم با شرایط خانه دارد. برخى از خانواده‏ها با اجراى اصول تربیتى صحیح و دورى جستن از تحمیل و زور و الگو بودن عملىبراى فرزندان، بنابر ضرورت علمى و تحصیلى وسایلى مانند کامپیوتر را به خانه وارد مى‏کنند و فرزندان آنان به عنوان ابزار علمى از آنها استفاده مى‏کنند بدون این‏که از جنبه‏هاى بدآموز این وسایل به کم‏ترین مقدار بهره بگیرند.خانواده‏هایى هم وجود دارند که اساسا اصول صحیح تربیتى در خانه آن‏ها راه ندارد و پدران و مادران فاقد نقش الگویى‏اند.اولیاى چنین خانواده‏هایى از ماهواره بهره مى‏گیرند و فرزندان خود را در دیدن برنامه‏هاى بدآموز مشارکت مى‏دهند.از آن‏جا که در این‏گونه خانواده‏ها از تربیت و سازندگى اثرى دیده نمى‏شود، وقتى اینترنت و کامپوتر وارد چنین خانواده‏هایى مى‏شود، ضمن استفاده علمى، از برنامه‏هاى بدآموز این وسایل نیز استفاده مى‏شود وتابع شرایط آلوده محیطى مى‏گردند که این کار به مانند تیغ دادن به کف زنگى مست است.
به طور خلاصه این‏که آلودگى‏هاى محیطى خانواده‏هایى راه پیدا مى‏کند که اصول تربیتى در آنها راه نیافته و هرج‏ومرج در آن‏ها حاکم بوده است.به عبارت دیگر زلزله خانه‏اى را ویران مى‏سازد که از استحکام و استوارى به دور باشد.اگر خانه‏ها بر اساس اصول علمى ساخته باشند زلزله به آن‏ها لطمه‏اى وارد نمى‏سازد، زیرا شالوده آنها از استحکام برخوردار است.
خداوند متعال در قرآن مجید، وقتى داستان نوح پیامبر و طوفان را بیان مى‏کند، شرایط محیطى و خانوادگى مردم آن زمان را این طور بیان مى‏کند:
اِنّکَ اِن تَذَرهُم یُضِلوا عِبادَکَ و لا یَلِدوا الاَّ فاجِراً کَفّاراً.
خدایا اگر کافران را به حال خود واگذارى، بندگان شایسته تو را به گمراهى مى‏کشانند.فرزندان این گروه از کافران نیز جز فسق و فجور کارى انجام نمى‏دهند.
قربانیان اجتماع آلوده
بدون تردید اگر محیط زندگى آلوده باشد، در ایجاد محیط اخلاقى به دو عامل دیگر یعنى توارث و تربیت نمى‏توان زیاد اتکا کرد، زیرا تأثیرات محیط بد همه آن‏ها را تحت الشعاع خود قرار خواهد داد.اگر نهال گل زیبایى را در محیط لجن‏زار بکارند و در پرورش آن سعى بلیغ نمایند، تأثیرات محیطى پس از مدتى شادابى را از آن نهال باز خواهد گرفت.
شرایط نامساعد محیطى همانند سیل خروشان هرچه را در برابر خود ببیند از جا مى‏کند و به همراه خود مى‏برد.ناگفته نماند که تنها عده معدودى بر اساس تربیت صحیح و ایمان و استوار در برابر سیل خروشان مغلوب نمى‏شوند.این‏گونه افراد همانند ناخدایانى‏اند که در میان تلاطم دریاى خروشان با مهارت و شهامت فوق‏العاده و با اتکال به خداوند متعال خود را به ساحل نجات مى‏رسانند.
ملت‏ها هر قدر هم در صنایع و علوم پیشرفت کنند، اگر به اصول انسانى و اخلاقى متکى نباشند بقا و دوام آن‏ها را نمى‏توان نضمین کرد.کشور متمدن و استوار، کشورى است که محیط اجتماعى آن از آلودگى‏ها و فسادها بر کنار باشد.متأسفانه باید اعتراف کنیم که در کشور عزیز ما بنا به علل گوناگون، به خصوص تهاجم فرهنگى دشمنان اسلام و انقلاب چه در داخل و چه در خارج، عده‏اى از جوانان ما در آستانه سقوط فرهنگى و اخلاقى قرار گرفته‏اند و از همه مهم‏تر این‏که این سقوط اخلاقى در حال تداوم و استمرار است.شاهد و گواه ادعاى ما انبوه روزنامه‏هاى تهران است که پرده‏ها را کنار زده، برخى از فسادها و تباهى‏هاى جوانان را به طور علنى بازگو مى‏کنند.اگر به هویت ایمانى خود یقین داریم، همه آحاد ملت باید دست‏به‏دست یکدیگر داده، ریشه‏هاى اساسى و اصلى این تباهى را یکى پس از دیگرى از بین ببریم.هم دولت و هم‏ملت، بسیج‏وار باید قیام کنیم، زیرا سرمایه‏هاى اصلى مملکت منابع طبیعى نیست، بلکه نیروهاى لایزال و سرشار جوانان است.
هر منبع طبیعى پس از مدتى پایان مى‏پذیرد، ولى نیروى سرشار جوانان روز به روز در حال توسعه و گسترش است.پس، به جاى درگیرى و اختلاف، همه یکى شویم و در برابر تهاجم فرهنگى دشمنان با همه وجود ایستادگى کنیم.اگر خداى ناکرده بى‏تفاوت و سهل‏انگار باشیم، ممکن است بر اثر تداوم و استمرار گناه گرفتار خشم الهى شده، عذاب پروردگار متوجه جامعه ما گردد و خشک و تر هر دو را در بر گیرد و نابود کند.علی-علیه السلام -در کتاب نهج البلاغه علت نزول بلایا در بین اقوام آلوده گذشته را این چنین بیان مى‏کند:
اِنّما هَلَکَ مَن کانَ قَبلَکُم حَیُث عَمِلُوا بِالمعاصى وَ اَنَّهم لَمَّا تَمادوا فى المعاصى.2 جوامعى که پیش از شما زندگى مى‏کردند، خداوند متعال تاروپود زندگى آنان را در هم نوردید، زیرا آنان به انجام گناهان ادامه مى‏دادند. دانشمند بزرگ اسلامى ابن مسکویه صاحب کتاب طهارة الاعراق مدعى است آن چه ماهیت وجودى انسان‏ها را مسخ مى‏کند تداوم گناه و استمرار نافرمانى خداست، نه اصل گناه.علی-علیه السلام- در دعاى کمیل مى‏فرماید:اللهم اغفرلى الذنوب التى تحبس الدّعاء.3 بار پروردگارا گناهانى که دعاهاى مرا زندانى مى‏کند و از اجابت آن‏ها جلوگیرى به عمل مى‏آورد بیامرز.
همه انسان‏هاى با ایمان باید بسیج شوند و به عنوان نظارت عمومى با طرح‏ها و برنامه‏هاى پسندیده و قابل قبول ریشه‏هاى فساد را در اجتماع یکى پس از دیگرى قلع و قمع کنند.
خداوند متعال در قرآن مجید یکى دیگر از اوصاف انسان‏هاى باایمان را این طور بیان کرده است: یَأمرُونَ بِالمَعروف و یَنهَونَ عَنِ المُنکَر.4 انسان‏هاى باایمان رسالت دارند خوبى‏ها را در اجتماع پرورده سازند و از انجام هر عمل ناستوده و زشت جلوگیرى به عمل آورند.بدیهى است که آلودگى‏ها و زشتى‏ها همانند میکروب اگر از ریشه خشکانده نشوند به تدریج توسعه پیدا کرده، همه جامعه را فرا خواهند گرفت.در کتاب تهذیب از رسول خدا(ص)نقل شده است که فرمودند: لا یزال الناس بخیر ما امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و تعاونوا على البر فاذا لم یفعلوا ذلک نزلت عنهم البرکات و سلط بعضهم على بعض و لم یکن لهم ناصر فى‏الارض و لا فى‏السماء.5 مردم همیشه در آسایش و رفاه خواهند بود مادامى که همگان را به انجام خوبى‏ها دعوت کنند و از انجام زشتى باز دارند.هرگاه انجام این دو کار ترک شودتمام برکات و خیرات از آنان سلب خواهد شد. در این هنگام از براى آنان یار و یاورى نه در زمین و نه در آسمان یافت نخواهد شد.
بنابر این پیش از آن‏که گرفتار عواقب انجام گناهان و استمرار آن شویم بپا خاسته، با کمک یکدیگر به گونه‏اى برنامه‏ریزى کنیم که ریشه‏هاى فساد و تباهى از این مرزوبوم کنده شود.
منابع: 1-قرآن مجید، سوره نوح، آیه 27. 2-معجم بحارالانوار، تألیف آقاى زاوش، ماده عصى. 3-دعاى کمیل، علی-علیه السلام. 4-معجم قرآن، تألیف آقاى زاوش، ماده خیر.