محمد یمنی دوزی سرخابی

هدف این پژوهش طراحی و اعتبار یابی الگوی شایستگی رؤسای دانشگاه های دولتی ایران تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. نوع پژوهش، کیفی با رویکرد تئوری زمینه ای است. در این پژوهش با 19 مشارکت کننده (خبرگان علمی 6 نفر، مدیران ستادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری 6 نفر و 7 نفر از رؤسای دانشگاه ها) در مجموع به مدت 35 ساعت، مصاحبه عمیق انفرادی صورت گرفته، و برای تحلیل آنها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. به منظور اعتباریابی یافته های مصاحبه ها، نتایج به دست آمده، با استفاده از روش دلفی در دو مرحله برای مصاحبه شوندگان ارسال و از آنان خواسته شد شایستگی های مذکور را بر اساس اهمیت، اولویت بندی کنند. نتایج اجرای دو مرحله روش دلفی، با استفاده از آزمون دوجمله ای، تحلیل و در نهایت 68 شایستگی به دست آمده در قالب هشت مؤلفه اصلی شامل: دانش، توانایی ها، مهارت ها، بینش، نگرش، ویژگی های اخلاقی، ویژگی های شخصیتی و اعتبار طبقه بندی شد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت پایبندی به مؤلفه های اخلاق پژوهشی در تجارب پژوهشی دانشجویان کارشناسی ارشد در مراحل تهیه و تدوین پایان نامه انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموختگان کارشناسی ارشد ورودی سال 89 رشته های فنی و مهندسی دانشگاه های صنعتی (و دولتی) شهر تهران بود که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای نسبی، حجم نمونه به تعداد 330 نفر انتخاب گردید. روش تحقیق، روش توصیفی – پیمایشی است و برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با بکارگیری شاخص های آمار توصیفی و مدل های مختلف آمار استنباطی از قبیل: T تک گروهی، ضریب همبستگی پیرسون تحلیل واریانس چند متغیره و نیز آزمون فریدمن انجام گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دورنمای فضای اخلاقی حاکم بر فعالیت های پژوهشی دانشجویان جامعه آماری، فضای هنجارمندی و رعایت قواعد متعارف پژوهشگری است و میانگین بدست آمده برای کل مؤلفه ها بالاتر از میانگین نظری برآورد شده است. در بین طیف رفتارهای مغایر اخلاق پژوهشی، تلقی دانشجویان جامعه آماری از غیرمجاز بودن رفتارهای سؤال برانگیز پژوهشی در مقایسه با رفتارهای نادرست پژوهشی کمتر بوده است و این امر با احتمال ارتکاب و یا اجتناب آنها از این گونه رفتارها همبستگی معنی داری را نشان داده است.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی مدیریت دانشگاه های دولتی تهران مبتنی بر رویکرد مدیریت سیستم های سازگارشونده بود. روش پژوهش استفاده شده در این تحقیق، در زمره تحقیقات ترکیبی است. بخش کیفی پژوهش، تحلیل محتوای اسناد مطالعاتی بود که با هدف استخراج مقوله های " مدیریت سازگارشونده" انجام شد. در بخش کمی، روش توصیفی و پیمایشی است. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش، کلیه اسناد مطالعاتی مربوط به دانشگاه سازگارشونده پیچیده و همچنین متن مصاحبه با 9 خبره علمی در زمینه دانشگاه بود. جامعه آماری در بخش کمی پژوهش، شامل کلیه اعضا هیأت علمی دانشگاه های دولتی تهران در سال تحصیلی 94-93 بود. برای جمع آوری داده ها از مقیاس محقق ساخته "مدیریت سازگارشونده پیچیده" استفاده شد. از تحلیل محتوای اسناد مطالعاتی و متن مصاحبه با 9 خبره علمی، الگوی مدیریت سازگارشونده پیجیده در دانشگاه بدست آمد. پرسشنامه های ساخته شده بر اساس این الگو، بر روی 228 استاد دانشگاه های شهر تهران اجرا شد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی بر روی داده های جمع آوری شده، نشان داد که الگو از برازش خوبی برخوردارست (df=194, RMSEA=0/09, CFI=0/98, NFI=0/95 ). پایایی پرسشنامه محقق ساخته 9/0 به دست آمد. از مقیاس " مدیریت سازگارشونده پیچیده" برای ارزشیابی مدیریت دانشگاه ها استفاده شد. نتایج اجرای پژوهش، نشان می دهد که مدیریت و رهبری دانشگاه های نمونه پژوهش، در ابعاد استقلال نسبی، خودسازماندهی و پیچیدگی نمره ای بسیار نزدیک به میانگین ممکن را کسب نموده است. این در حالی است که انتظار می رود دانشگاه های مورد بررسی از استقلال و خودسازماندهی بالایی برخوردار باشند. به واقع، دانشگاه باید متناسب با رشد و بلوغ خود، از استقلال در حوزه مدیریت و رهبری، برخوردار باشد؛ چرا که درجه آزادی در یک سیستم پیچیده سازگارشونده از ویژگی های اساسی سیستم است.

دانشگاه های غیردولتی به دلیل عدم استفاده از منابع دولتی با محدودیت های زیادی در جذب منابع انسانی خود به ویژه اعضای هیئت علمی روبه رو هستند. به همین دلیل سیاست گذاری های این گونه دانشگاه ها شفاف نبوده و عوامل متنوعی در چگونگی جذب اعضای هیئت علمی جدید دخالت می کنند. پژوهش حاضر با بررسی موردی یکی از دانشگاه های غیردولتی کشور، در پی بررسی عواملی است که در شفاف نبودن سیاست های جذب اعضای هیئت علمی در این گونه دانشگاه ها مؤثرند. برای انجام پژوهش از روش گروه کانونی استفاده شده است. حاصل کاربرد روش، یافتن 7 مقوله اصلی و زیر مقوله های وابسته به هر یک بوده است. با استفاده از نظرات اعضای گروه کانونی و اعضای خارج از گروه مقوله ها امتیازبندی شده و با کاربرد آزمون های آماری به دو رده مهم و متوسط تقسیم بندی شده اند. فقدان سیاست گذاری یا شفاف نبودن سیاست ها، محدودیت های مالی و اعمال سیاست های مدیریتی در رده مقوله های مهم و ابعاد نظارتی، ابعاد فرآیندی، محدودیت های برون سازمانی و مشکلات ساختاری دانشگاه در رده مقوله ای متوسط جای گرفته اند. در پایان پنج پیشنهاد برای بهبود سیاست های جذب اعضای هیئت علمی در دانشگاه ارائه شده است.

بااهمیت یافتن دانش در پیشبرد شئون مختلف زندگی بشری،خلقومدیریتدارایی هایدانشینقشیتعیین کنندهدرارزش آفرینیوحفظزیست پذیریآینده یدانشگاه هایافته است. در این راستا دانشگاه ها ناگزیر ازبازشناخت سرمایه های فکری خود و اشکالجدیدیازمدیریتمی باشند که توجه به ارزش آفرینی از این سرمایه ها را در کانون توجه خود قرار دهد. برای این منظور پژوهش حاضر با بررسی تفصیلی مفهوم و انواع سرمایه های فکری دانشگاه، خود را از پژوهش هایی که سرمایه فکری را در شرکت های تجاری مفهوم سازی نموده اند، متمایز می کند و به سمت دستیابی به الگویی شناختی از اساسی ترین سرمایه های فکری دانشگاه حرکت می کند. در ادامه الگوی بدست آمده برای بررسی وضعیت سرمایه های فکری در یکی از برترین دانشگاه های ایران به کار برده شده است. روش پژوهش، توصیفی-پیمایشی است که جامعه ی آن عبارت است از اعضای هیئت علمی «دانشگاه شریف» با حجم300 نفر. نمونه گیری از نوع طبقه ای و شامل 103 نفر از اعضای هیئت علمی می باشد. ابزار اندازه گیری، یک پرسشنامه ی محقق ساخته می باشد که بر اساس مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش بدست آمده و پایایی و روایی آن بررسی و تایید شده است. داده ها با استفاده از آزمون t، آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره (MANOVA)و آزمون فریدمن (Friedman) تجزیه و تحلیل و نهایتا یافته های پژوهش بحث و بررسی شده است. یافته ها نشان می دهد که وضعیت سرمایه انسانیبالاتر از متوسط، اما وضعیت سرمایه نوآوری، سرمایه سازمانی و سرمایه ارتباطی پایین تر از متوسط می باشد. به طوریکه مجموعا براساس یافته ها، وضعیت کلی سرمایه فکری در دانشگاه شریف پایین تر از متوسط بدست آمده است.

با ظهور عصر اطلاعات و اقتصاد دانش بنیان، تحولات محیطی به شکلی رقم خورده است که دانشگاهها با مطالبه شفافیت، پاسخگویی و انعطاف پذیری مواجه شده اند. برای پاسخگویی به تقاضاهای جدید، به انواع جدیدی از منابع و روشهای جدیدی از مدیریت نیاز است که یکی از آنها «مدیریت سرمایه فکری دانشگاه» است که چارچوبی برای شناسایی، پایش، اقدام و ارزیابی سرمایه های فکری دانشگاه فراهم می سازد. اگر چه در پژوهشهای بسیاری در باره گزارش دهی سرمایه فکری بررسی شده است، اما معدود پژوهشهایی وجود دارد که در آنها شناختی یکپارچه از مدیریت سرمایه های فکری دانشگاه ارائه شده باشد؛ بنابر این، هدف از پژوهش حاضر دست یافتن به این مهم بوده است. در این خصوص، پس از بررسی الگوهای مختلف مدیریت سرمایه فکری، الگویی برای مدیریت سرمایه های فکری دانشگاه پیشنهاد شده و در ادامه، این الگو برای بررسی وضعیت موجود مدیریت سرمایه های فکری در یکی از برترین دانشگاههای ایران (دانشگاه صنعتی شریف) به کار برده شده است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی و جامعه آماری شامل 300 نفر از  اعضای هیئت علمی و 19 نفر از مدیران دانشگاه صنعتی شریف بود. .برای اعضای هیئت علمی نمونه گیری طبقه ای شامل 103 نفر و برای مدیران، سرشماری و شامل 10 نفر بوده است. ابزار اندازه گیری شامل دو پرسشنامه محقق ساخته بود که پایایی و روایی آن بررسی و تأیید شد. داده ها با استفاده از آزمون t تک نمونه ای و t دو گروه مستقل تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که اعضای هیئت علمی و مدیران معتقدند هر یک از فرایندهای چرخه مدیریت سرمایه فکری؛ یعنی شناسایی، پایش، اقدام و ارزیابی سرمایه فکری و بنابراین، وضعیت کلی مدیریت سرمایه فکری در دانشگاه صنعتی شریف پایین تر از حد متوسط است.

 تحقق اهداف و رسالتهای آموزشی، پژوهشی، خدماتی و رشد حرفه ای در دانشگاهها نیازمند یک برنامه و مدیریت کیفی جامع است. علی رغم تلاشهای زیادی که در حوزه آموزش عالی صورت پذیرفته است، مع ذالک در آموزش عالی کشور برخی از نارساییها در ابعاد کیفی وجود دارد. در این تحقیق اولاً تلاش شده است تا استاندارد رایج مدیریت کیفیت در آموزش عالی دولتی (دانشگاههای تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) با استانداردهای بین المللی و مدلهای رایج کیفیت در این زمینه، که سازمان جهانی استاندارد و دانشگاهها آن را به تصویب رسانده است، مقایسه شود. ثانیاً برای تدوین استاندارد و مدیریت کیفیت دانشگاههای تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مدلی ارائه و تلاش شود تا به تأیید و تصویب مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و نیز سازمان سنجش آموزش کشور برسد و به عنوان استاندارد ملی مدیریت کیفیت آموزش عالی دولتی منتشر شود.

 با توجه به جایگاه علم و دانش در توسعه و سرآمدی ملی، تدوین و اجرای استراتژیهای تولید علم برای بهره مندی از توانمندسازیها و مزیتهای علم و فناوری، نقش اساسی دارد. از سوی دیگر، تحقق و توسعه استراتژیهای تولید علم با توجه به عوامل متغیر محیطهای درونی و بیرونی و کارآمدی آنها در صحنه عمل، بدون ارزیابی مستمر و بدون مداخله نظام مند و آگاهانه امکان پذیر نیست. اجرا و ارزیابی بخشهایی از فرایند برنامه ریزی هستند که هر چه اجرا و پیامدهای آن با دقت ارزیابی شود، به همان نسبت، یادگیری برای تصمیم گیری، توسعه اقدامات اصلاحی و حرکت آگاهانه افزون تر می شود. در این مقاله استراتژیهای اصلی تولید علم در گروه فنی مهندسی بر مبنای الگوی عمومی مدیریت استراتژیک با تکیه بر پیمایش، با دو رویکرد فرایند استراتژی سازی (غیر مستقیم) و آزمون و سنجش معیارها (مستقیم) ارزیابی شده است. بر پایه نتایج این پژوهش، وضعیت استراتژیهای تولید علم در گروه فنی مهندسی در حد متوسط و نه چندان مطلوب برآورد شده است. از این رو، برای ارتقای وضعیت استراتژیهای پژوهش و تولید علم در جنبه های طراحی، پیاده سازی، مدیریت، اجرا، کنترل و ترویج، تلاش و تعهد بیشتری توصیه شده است.

با ظهور عصر اطلاعات و اقتصاد دانش بنیان، تحولات محیطی به شکلی رقم خورده است که دانشگاهها با مطالبه شفافیت، پاسخگویی و انعطاف پذیری مواجه شده اند. برای پاسخگویی به تقاضاهای جدید، به انواع جدیدی از منابع و روشهای جدیدی از مدیریت نیاز است که یکی از آنها «مدیریت سرمایه فکری دانشگاه» است که چارچوبی برای شناسایی، پایش، اقدام و ارزیابی سرمایه های فکری دانشگاه فراهم می سازد. اگر چه در پژوهشهای بسیاری در باره گزارش دهی سرمایه فکری بررسی شده است، اما معدود پژوهشهایی وجود دارد که در آنها شناختی یکپارچه از مدیریت سرمایه های فکری دانشگاه ارائه شده باشد؛ بنابر این، هدف از پژوهش حاضر دست یافتن به این مهم بوده است. در این خصوص، پس از بررسی الگوهای مختلف مدیریت سرمایه فکری، الگویی برای مدیریت سرمایه های فکری دانشگاه پیشنهاد شده و در ادامه، این الگو برای بررسی وضعیت موجود مدیریت سرمایه های فکری در یکی از برترین دانشگاههای ایران (دانشگاه صنعتی شریف) به کار برده شده است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی و جامعه آماری شامل 300 نفر از  اعضای هیئت علمی و 19 نفر از مدیران دانشگاه صنعتی شریف بود. .برای اعضای هیئت علمی نمونه گیری طبقه ای شامل 103 نفر و برای مدیران، سرشماری و شامل 10 نفر بوده است. ابزار اندازه گیری شامل دو پرسشنامه محقق ساخته بود که پایایی و روایی آن بررسی و تأیید شد. داده ها با استفاده از آزمون t تک نمونه ای و t دو گروه مستقل تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که اعضای هیئت علمی و مدیران معتقدند هر یک از فرایندهای چرخه مدیریت سرمایه فکری؛ یعنی شناسایی، پایش، اقدام و ارزیابی سرمایه فکری و بنابراین، وضعیت کلی مدیریت سرمایه فکری در دانشگاه صنعتی شریف پایین تر از حد متوسط است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت گذشته و موجود اعتبارسنجی در نظام آموزش عالی ایران بر اساس الگوی بومی از اعتبارسنجی؛ و نیز تحلیل تطبیقی آن با الگوی مرجع به عنوان وضعیت مطلوب انجام شد. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی؛ از نظر روش جمع آوری داده ها، توصیفی؛ و از نظر ماهیت داده ها، کمی بود. جامعه آماری پژوهش شامل 3 گروه اساتید آموزش عالی، کارشناسان حوزه آموزش عالی و دانشجویان دکتری آموزش عالی بود. به این ترتیب، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و تعیین حجم نمونه بر اساس جدول کریسی و مورگان (1970)، 92 نفر به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شد. ابزار اندازه گیری پژوهش، پرسشنامه وضعیت گذشته و موجود اعتبارسنجی نظام آموزش عالی ایران، همچنین، پرسش نامه وضعیت مطلوب اعتبارسنجی نظام آموزش عالی ایران بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از فنون آمار استنباطی شامل آزمون کلوموگرف- اسمیرنوف، آزمون t تک نمونه ای، آزمون t گروه های همبسته، ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون، تحلیل کوواریانس، مدل یابی معادلات ساختاری، آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی به نام آزمون توکی بهره گرفته شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد، وضعیت گذشته و موجود اعتبارسنجی آموزش عالی نامطلوب بوده و با وضعیت مطلوب، تفاوت، فاصله و عدم همبستگی دارد. همچنین، بین دیدگاه خبرگان علمی، راجع به وضعیت گذشته، موجود و مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد. بحث و نتیجه گیری: می توان نتیجه گرفت که، بین وضعیت گذشته و موجود اعتبارسنجی نظام آموزش عالی کشور و وضعیت مطلوب، شکاف عمیق وجود دارد.