زهرا بازرگان

افت تحصیلی یکی از مهمترین معضلات نظامهای آموزشی در بسیاری از کشورهای جهان محسوب شده‘فعالیتهای بیشماری برای مقابله با آن انجام میگیرد. در مقاله حاضر ‘ یکی از روشهای مقابله با افت تحصیلی دانش آموزان‘به نام آموزش متقابل‘که میتواند در سطوح مختلف تحصیلی بویژه در دوره ابتدایی کاربرد داشته باشد‘ بررسی میشود.در این مقاله ضمن مطالعه تحول این روش آموزشی در گذشته‘به استقبالی که در سالیان اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا از آن به عمل آمده است اشاره شده و شرایط لازم برای اجرای این نوآوری مورد توجه قرار گرفته است. سپس برخی از نتایج و آثار مثبت این روش بر شاگردان ضعیف کلاس ((شاگرد معلمان)) ونیز بر تحول مدرسه و تغییر نگرش معلمان بررسی شده است.

پژوهش حاضر، با هدف طراحی و آزمایش یک دوره آموزشی برای توسعه پایدار، در مقطع ابتدایی و به منظور پاسخگویی به نارساییها و نیازهای آموزش و پرورش در سال تحصیلی 92 1391، انجام شده است. بدین منظور ابتدا مفاهیم کلیدی توسعه پایدار در شش مقوله اصلی (صرفه جویی در مصرف انرژی و بازیافت، تنوع زیستی و اجتماعی، وابستگی متقابل، عدم خشونت، مشارکت اجتماعی در حفاظت از محیط زیست و تغذیه پایدار) با توجه به پیشینه موجود در جهان تعیین شد. پس از مشخص شدن نیازهای آموزشی دانش آموزان در زمینه های فوق، با تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی (که نشانگر پایین تر بودن فراوانی مؤلفه های اجتماعی آموزش برای توسعه پایدار نسبت به مؤلفه های زیستی آن بود) و انجام پیمایش از مناطق بیستگانه شهر تهران، (حجم نمونه 558 نفر)، آزمون اثربخشی آموزش محتوای طراحی شده بر دانش و نگرش دانش آموزان، با به کارگیری روش شبه آزمایشی و طرح از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه صورت گرفت. آزمودنیها (از دو دبستان دخترانه و پسرانه پایه چهارم) شامل 58 دانش آموز در گروه آزمایش (33 پسر و 25 دختر) و 46 دانش آموز (22 پسر و 24 دختر) در گروه گواه گمارده شدند. نتایج تحلیل کوواریانس با استفاده از نتایج پرسشنامه پژوهشگر ساخته، برای سنجش نگرش پایداری (پایایی 0/79) و آزمون برای سنجش دانش پایداری (پایایی 0/69)، نشانگر تفاوت معنادار میان میانگینهای نمرات گروههای آزمایش و گواه پس از انجام دادن مداخله آموزشی، بدون توجه به جنسیت است. مدل مفهومی حاصل از این پژوهش، چارچوبی برای تحلیل ابعاد آموزش مفاهیم توسعه پایدار، در نظام آموزشی کشورمان فراهم می آورد.