عبدالحسین فرج پهلو

هدف: پژوهش هدفمند به منظور حل مسائل، مراحلی را تحت عنوان فرآیند پژوهش طی می کند. فرآیند پژوهش، به عنوان چرخه حیات هر پژوهش قابل تعریف است و هر یک از این مراحل نیازمند اجرای اصول اخلاقی مجزایی است. با ورود به عصر پژوهش های اینترنت محور، ضروری است که سطح آگاهی و نگرش و عملکرد پژوهشگران نسبت به موازین اخلاق پژوهش افزایش یابد. لذا آگاهی از انواع سوء رفتارهای علمی و در مقابل آشنایی با وظایف اخلاقی در فرآیند پژوهش، نخستین گام توسعه مسیر اخلاق مداری در جوامع علمی است که تا کنون در اسناد بالادستی و متون متعدد به کرّات معرفی شده اند. در این میان می بایست کنشگران نظام پژوهشی، از نویسندگان، سردبیران، ناشران و داوران نشریات، تا سیاست گذاران یعنی مدیران و تصمیم گیران دانشگاه ها و سازمان ها و مراکز پژوهشی، با پایبندی به اصول اخلاق پژوهش و یا فراهم آوری زیرساخت های مناسب جهت ترویج و پرورش و پیاده سازی موازین اخلاقی، به هموارسازی این مسیر در نظام پژوهشی کمک کنند. به منظور اجرای اقدامات تکمیلی، مطالعه حاضر با ورود به گام دوم، به تبیین بایدها و نبایدهای سیاست گذاری اخلاق پژوهش در بروندادهای علمی پرداخته است.روش: این مطالعه به مرور پژوهش ها و اسناد مرتبط با اخلاق پژوهش در ابعاد سیاست گذاری های داخلی و خارجی، با هدف تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق پژوهش در نظام پژوهشی، پرداخته است. به منظور جمع آوری متون، سه پایگاه اطلاعاتی داخلی شامل «بانک اطلاعات نشریات کشور»، «پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی» و «مرجع دانش» و سه پایگاه استنادی خارجی یعنی «وب آو ساینس»، «اسکوپوس» و «گوگل اسکالر» بدون درنظر گرفتن بازه زمانی در هر دو دسته بررسی شده است.یافته ها: نتایج واکاوی متون نشان داد که عواملی از قبیل «فرم گرایی علمی»، «فشار نشر»، «تمرکز بر سیاست های تنبیهی» و «سیستم نظارت ضعیف مجلات»، به عنوان نبایدهای پیش روی سیاست گذاران نظام پژوهشی، هریک به نوبه خود موانعی را در مسیر رشد پژوهش های اخلاق مدار ایجاد کرده اند. همچنین در ادامه راهکارها و اقداماتی مانند «تمرکز بر پژوهش های مسئله محور و تقاضا محور»، «گرایش به تفکر سیستمی» و «جهت دهی به سوی جامعه پذیری دانشگاهی» به عنوان بایدهای نظام پژوهشی معرفی شدند.نتیجه گیری: در کنار تدوین کدهای اخلاقی در پژوهش، ضروری است که سازوکارهایی از سوی سیاست گذاران نظام پژوهشی جهت پیشگیری و مدیریت تخلفات پژوهشی با رویکردی مثبت و با هدف پرورش کنشگرانی اخلاق مدار اجرا شود. در این میان فرهنگ و ساختار علمی و نظام آموزشی کارآمد می توانند به نهادینه سازی ارزش ها و نگرش های اخلاقی در پژوهش کمک قابل توجهی کنند. لذا روشن است که سیاست گذاران نظام پژوهشی ضمن تدوین اصول و موازین حقوقی و کیفری، نیاز است که به سیاست های تشویقی با هدف حمایت از نهادهای خودتنظیم علمی و توسعه و ترویج پژوهش های سالم و کاربردی، اهتمامی ویژه داشته باشند. درنهایت پیشنهاد می شود که در مطالعات آتی سطح عملکرد کنشگران و به طور ویژه سیاست گذاران نظام پژوهشی در زمینه تحقق باید های اخلاق پژوهش مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد. همچنین در سطح ملی نیاز است که مؤلفه های تأثیرگذار بر ساخت آینده مطلوب اخلاق پژوهش و نشر، شناسایی شوند تا نتایج حاصل از آن در سیاست گذاری های نظام پژوهشی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف: امروزه در وب معنایی برای بهبود معنای داده ها از هستی نگاری ها بهره می گیرند. ضرورت مهندسی هستی نگاری ارائه چهارچوب مناسبی از تعاریف مفاهیم و روابط بین آن ها با ابهامی کمتر است. در این نوشته تلاش خواهد شد به اجمال دیدی جامع از هستی نگاری و شناخت تحول آن به طور نظری ارائه شود چرا که از طریق مرور ادبیات پس زمینه ای، پژوهش در این موضوع با درکی بهتر و روشن میسر خواهد بود. روش/ رویکرد: نوشته حاضر به صورت مروری مفهوم هستی نگاری را مورد مطالعه قرار می دهد. یافته ها: هستی نگاری شبکه گسترده ای از روابط بین موجودیت ها و مفاهیم جهت بازنمایی دانش در نظام های اطلاعاتی و وب معنایی محسوب می شود. هستی نگاری به عنوان رویکرد جدید مهندسی دانش در عرصه هوش مصنوعی اهمیت یافته است. با ساخت هستی نگاری ساختار مفهومی بین مفاهیم استخراج و به صورتی صریح و آشکار در قالبی رسمی ارائه می شود. نتیجه گیری: با به کارگیری هستی نگاری پردازش مفهوم در سطوح مختلف تعامل انسانی و ماشینی میسر گشته و این ابزار برای اشتراک دانش و بازنمایی آن به کار گرفته می شود. با طراحی و به کارگیری یک هستی نگاری در نظام های دانش بنیان می توان در رفع ایرادهای موجود در سطح معنایی زمینه مربوطه اقدام کرد. از جمله کارکردهای دیگر هستی شناسی اثرگذاری آن در حوزه هایی مانند بهبود نظام های بازیابی، فرایندهای خودکار استدلال، طراحی نظام های هوشمند و مهندسی دانش است.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی و استخراج صلاحیت های حرفه ای کتابداران کتابخانه های عمومی ایران و تعیین میزان اهمیت هریک از آن ها برای اولویت بندی و رتبه بندی صلاحیت ها است. روش : این پژوهش با رویکرد کاربردی و روش آمیخته اکتشافی انجام شده است. در بخش کیفی، با روش فراترکیب، تعداد 61 مقاله از میان متون انگلیسی فارسی به صورت هدفمند انتخاب و بررسی شد. سپس با استفاده از نظرات خبرگان، 104 کد شناسایی شد، و اعتبار این کدها ازطریق روایی محتوایی و پایایی آن ها با آزمون کاپای کوهن تأیید شد. در بخش کمّی، هریک از عوامل ازطریق توزیع پرسش نامه در میان 62 نفر از متخصصان و با استفاده از روش آنتروپی شانون رتبه بندی شدند. یافته ها: چهار عامل 10 مؤلفه اصلی و 72 مؤلفه فرعی به عنوان صلاحیت های حرفه ای کتابداران کتابخانه های عمومی شناسایی شدند. عامل «توانایی» شامل دو مؤلفه اصلی توانایی تخصصی و توانایی فکر است که در ۹ مولفه فرعی مفهوم پردازی شده است. عامل «ویژگی» شامل دو مؤلفه اصلی ویژگی های شغلی و رفتاری است که در 19 مؤلفه فرعی مفهوم پردازی شده است. عامل «مهارت ها» شامل چهار مؤلفه اصلی مهارت های مدیریتی، اجتماعی، شغلی و فناوری است که در 32 مؤلفه فرعی مفهوم پردازی شده است. در نهایت، عامل «دانش» شامل دو مؤلفه دانش مربوط به جامعه و دانش تخصصی است که در 12 مؤلفه فرعی مفهوم پردازی شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که به ترتیب عومل دانش، مهارت، توانایی و ویژگی مهم ترین صلاحیت برای کتابداران کتابخانه های عمومی ایران شناخته می شوند. اصالت/ارزش: این پژوهش با شناسایی نظام مند و اولویت بندی صلاحیت های حرفه ای کتابداران کتابخانه های عمومی ایران، به سهم خود می تواند خلأ این حوزه را پوشش دهد. فرایند اعتبارسنجی جامع، شامل ارزیابی های اعتبار محتوا و قابلیت اطمینان، استحکام شایستگی های شناسایی شده را تضمین می کند. تأکید بر توانایی تخصصی، توانایی تفکر، ویژگی های شغلی و رفتاری، مهارت های مدیریتی، اجتماعی، شغلی و فناوری و همچنین دانش مرتبط با جامعه و دانش تخصصی، درک دقیقی از ماهیت چندوجهی کتابخانه های عمومی را نشان می دهد. به طور خلاصه، این پژوهش چهارچوبی ارزشمند برای ارتقای صلاحیت های کتابداران کتابخانه های عمومی ایران ارائه داده و نه تنها به درک علمی کتابداری کمک می کند، بلکه بینش های عملی برای ارتقای مهارت کتابداران کتابخانه های عمومی ایران ارائه می دهد. همچنین، طبقه بندی و اولویت بندی دقیق ارائه شده، چهارچوبی ارزشمند برای توسعه مداوم صلاحیت های حرفه ای کتابداران کتابخانه های عمومی فراهم می کند.

هدف: هدف پژوهش حاضر مشخص کردن نرم افزارهای ذخیره سازی مبتنی بر ابر که دارای قابلیت آرشیوی هستند و بررسی میزان امکانات و ویژگی های آن هاست تا مناسب ترین نرم افزار از نظر دارا بودن امکانات مشخص شده و به مراکز آرشیوی داخلی معرفی شود. روش شناسی: این پژوهش با دو روش مطالعه کتابخانه ای و پیمایش توصیفی انجام شده است که ابزار گردآوری داده در هرکدام از روش ها به ترتیب، عبارتند از فیش برداری و سیاهه وارسی محقق ساخته. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 22 نرم افزار ذخیره سازی مبتنی بر ابر که قابلیت آرشیوی دارند می باشد که بر اساس شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که نرم افزارهایی که قابلیت چند سکویی دارند مزایایی زیادی هم برای کاربران و هم برای طراحان نرم افزار دارند و بیشترین ضعف نرم افزارهای پژوهش حاضر در زمینه سکوی ارائه نرم افزار، مربوط به سکوهای سیستم عامل IOS و سیستم عامل Android می باشد. در زمینه ویژگی های فضای ذخیره سازی ابری نرم افزارها نیز ویژگی های رمزنگاری، اشتراک گذاری پرونده ها، کنترل دسترسی و پشتیبان گیری بیشترین میزان پشتیبانی را داشتند؛ همچنین بیشترین ضعف نرم افزارهای جامعه آماری در این زمینه نیز ضعف در ویژگی کنترل نسخه است. نتایج: نتایج این پژوهش، دو نرم افزار X Cloud و luckycloud را به عنوان مناسب ترین نرم افزارهای ذخیره سازی مبتنی بر ابر که دارای قابلیت آرشیوی، جهت استفاده در مراکز آرشیوی داخلی، معرفی می کند.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی نگرش کتابداران درخصوص میزان انطباق سامانه مدیریت یکپارچه موجود در کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور با وب معنایی است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی بوده  و به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه کتابداران دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپورتشکیل می دهند که 72 نفر بودند و از این بین 51 نفر نسبت به تکمیل پرسشنامه اقدام کردند. در این پژوهش برای گردآوری داده ها از سیاهه وارسی محقق ساخته استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس.پی.اس.اس استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان آگاهی و شناخت کتابداران از وب معنایی به طور کلی و به تفکیک مؤلفه ها به صورت محدود بوده است نتایج همچنین حاکی از آن بود که از نظر کتابداران جامعه مورد بررسی، نرم افزار جامع موجود در کتابخانه های دو دانشگاه با وب معنایی سازگاری محدودی دارد. نتایج نشان داد که بین متغیرهای جمعیت شناختی و میزان آشنایی کتابداران با وب معنایی و مؤلفه های آن رابطه معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: نتایج کلی پژوهش نشان داد که از دیدگاه کتابداران، میزان انطباق نرم افزار جامع موجود در کتابخانه های مورد بررسی با وب معنایی به صورت محدود بوده است وکتابداران از وب معنایی و مؤلفه های آن شناخت محدودی داشته و نیاز است که آموزش هایی در این زمینه برای آنها اعمال شود.  اصالت اثر: در نهایت بر اساس یافته های این پژوهش مشحض شد نرم افزار جامع کتابخانه های مورد بررسی با وب معنایی انطباق مناسبی ندارد. سطح دانش و بینش کتابداران کتابخانه های مورد بررسی نسبت به وب معنایی نیز ضعیف ارزیابی شد. بر این اساس دوره های فنی مناسب برای رفع این تقیصه معرفی و پیشنهاد شد. یافته های این پژوهش می تواند در راستای توسعه و گسترش کاربرد وب معنایی در نرم افزارهای کتابخانه ای، مورد استفاده مدیران ارشد کتابخانه های مورد بررسی قرار گیرد.

هدف: هدف این پژوهش محاسبه ی هزینه ی صرف شده برای تهیه ی پایگاه های اطلاعاتی دانشگاه یزد و مقایسه ی آن با میزان استفاده به منظورتعیین جایگاه این منابع در میان کاربران است روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی– پیمایشی انجام شده است. پس از طی مراحل اخذ اطلاعات مالی در خصوص هزینه اشتراک پایگاه های اطلاعاتی Science Direct, ProQuest, EBSCO و تعیین تعداد مقالات برداشت شده، هزینه– سودمندی این سه پایگاه مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: هزینه– سودمندی سه پایگاه مذکور به ترتیب 65814، 21572، 6653 ریال بدست آمد. از 29/24 درصد از کل نشریات Science Direct هیچ مقاله ای برداشت نشده است. از نظر بسامد استفاده، از 7 زیرمجموعه EBSCO فقط 2 مورد وضعیت خوبی دارند. 53/34 درصد از کل مقالات برداشت شده از ProQuest متعلق به یکی از زیر مجموعه های آن می باشد. از نظر رتبه هزینه– سودمندی به ترتیب پایگاه های Science Direct، ProQuest، و EBSCO قرار دارند.

هدف: این پژوهش به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش پایگاه های اطلاعاتی تحت وب توسط کاربران دانشگاهی است. روش: داده ها از 15 مصاحبه نیمه ساختار یافته با اعضای هیأت علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مسئولین دانشگاه گردآوری و با روش های کدگذاری باز، محوری و انتخابی، با استفاده از رویکرد موسوم به گراندد تئوری تحلیل شده است. یافته ها: مفهوم مرکزی با عنوان «قصد رفتاری (تصمیم به استفاده)» شکل گرفت. قصد رفتاری یا تصمیم به استفاده، تصمیم شخص برای استفاده از پایگاه های اطلاعاتی در دسترس در محیط دانشگاه برای انجام فعالیت های علمی است. مقوله های دیگر در این پژوهش شامل: ویژگی مهارتی/دانش، ویژگی فردی/حرفه ای، نگرش، سودمندی، سهولت استفاده، انجام وظیفه، افزایش دانش، دانشگاه و کتابخانه ازعوامل مؤثر بر پذیرش پایگاه های اطلاعاتی هستند که به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم بر تصمیم به استفاده تأثیر می گذارند.