مجید صدوقی

پیچیده تر شدن روشهای جمع آوری، سازماندهی و تحلیل اطلاعات در علوم رفتاری بر وسعت پژوهشها افزوده و چنین گسترشی به آگاهی و نگرانی بیشتر نسبت به موضوع اخلاق پژوهش انجامیده و کنکاش در مسائل اخلاقی در این حیطه را الزامی ساخته است. در علوم رفتاری، تخطّی و تجاوز از اصول اخلاقی عمدتاً شامل دستکاری شرکت کنندگان در مطالعه یا وجود برخی از تهدیدهای پنهان و فقدان  مصونیت در برابر آن و نیز بررسیهای پنهانی امور محرمانه و شخصی افراد است که افشاگری آن موجب ناراحتی روحی یا اجتماعی آنان می شود. مقاله حاضر، ضمن مرور روند تاریخی اثرگذار بر شکل گیری ضوابط اخلاقی پژوهش و مسایل اخلاقی متعارف در علوم رفتاری، ضوابط اخلاقی در بعضی روشهای پژوهش مانند کارآزمایی بالینی و مطالعه موردی و نیز برخی روشهای جمع آوری اطلاعات  را بررسی و به لزوم تأسیس نهادهای نظارتی همچون کمیته های اخلاق در پژوهش علوم رفتاری و چیستی و چگونگی آنها پرداخته است.

آزار و اذیت در مدرسه تأثیرات مستقیم قابل توجهی ازجمله آسیب روانشناختی کوتاه مدت و بلندمدت برای کودکان قربانی در پی دارد. بنابراین، شناسایی عوامل خطرزا و محافظتی در برابر این پدیده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه شایستگی اجتماعی و ترجیح اجتماعی با قربانی شدن دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان 13 تا 15 ساله شهرستان کاشان (11910 نفر) در سال تحصیلی 97-1396 بودند که براساس فرمول کوکران از بین آن ها نمونه ای به حجم 414 نفر (202 دختر و 212 پسر) برآورد و با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه های شایستگی اجتماعی اسمارت و سان سون (2003) و مقیاس قلدری ایلی نویز (2001) و آزمون گروه سنجی استفاده شد. جهت تحلیل داده ها آزمون های همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون هم زمان استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل داده های پژوهش نشان داد که شایستگی اجتماعی، پذیرش اجتماعی و طرد اجتماعی با قربانی شدن رابطه معناداری داشت. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد طرد اجتماعی بطور مستقیم و شایستگی اجتماعی به طور معکوس، به ترتیب بیشترین توانایی را در پیش بینی قربانی شدن رفتارهای قلدری دانش آموزان داشتند. با توجه به نتایج به دست آمده، انجام اقداماتی به منظور بهبود روابط بین فردی دانش آموزان و کمک به کسب جایگاه اجتماعی مطلوب و اجتناب از طرد شدن در میان همسالان و همچنین، افزایش شایستگی اجتماعی آنان می تواند قربانی شدن دانش آموزان را کاهش دهد.

مقدمه و هدف : قلدری در مدرسه نوعی خشونت میان فردی است که می تواند پیامدهای کوتاه مدت و بلندمدت نامطلوبی به دنبال داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، خوشه بندی دانش آموزان قلدر و قربانی بر اساس شایستگی اجتماعی و ترجیح اجتماعی بود. مواد و روش ها : پژوهش حاضر از نوع توصیفی با طرح خوشه بندی اکتشافی بود. جامعه آماری این پژوهش، نوجوانان 13 تا 15 ساله شهر کاشان بودند که از بین آن ها نمونه ای به حجم 414 نفر (202 دختر و 212 پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسشنامه شایستگی اجتماعی اسمارت و سان سون (2003)، مقیاس رفتار اجتماعی واردن و همکاران (2003)، پرسشنامه قلدری ایلی نویز (2001) و آزمون گروه سنجی پاسخ دادند. یافته ها : خوشه بندی داده ها به روش سلسله مراتبی حاکی از وجود چهار خوشه مجزا از دانش آموزان بود که روایی آماری و تجربی آن ها مورد تأیید قرار گرفت: محبوب (99/35 درصد)، قلدر (77/20 درصد)، شایسته اجتماعی (81/26 درصد)، قربانی (42/16 درصد). همچنین مقایسه خوشه ها در متغیرهای جنسیت، رفتار اجتماعی عملی و ارتباطی، رفتار ضداجتماعی آشکار و رابطه ای و رفتار قربانی نشان داد که خوشه بندی انجام شده از اعتبار کافی برخوردار است. بحث و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد افراد قلدر و قربانی دارای نیمرخ رفتاری متفاوت با ویژگی های مختلفی هستند و تحلیل خوشه ای می تواند منجر به شناسایی این نیمرخ ها شده و مبنای طراحی و اجرای تمهیدات پیشگیری و درمانی لازم درباره پدیده آزار و اذیت و پیامدهای آن را فراهم نماید.

مذهب، معنویت، سلامت و پزشکی ریشه های مشترکی در چهارچوب مفهومی رابطه میان انسانها، طبیعت و خدا دارند. از دیرباز، علاقه فوق العاده ای به درک تعامل مذهب، معنویت، سلامت و پزشکی وجود داشته است. علیرغم برخی از محدودیت های روش شناختی، بسیاری از مطالعات تجربی منتشر شده نشان می دهد که مشارکت مذهبی با پیامدهای بهتر در سلامت جسمی و روانی همراه است. به هنگام رویارویی با بیماری، ناتوانی و مرگ بسیاری از بیماران خواهان آن هستند که پزشکان و درمانگران، نیازهای عاطفی و معنوی آنان را نیز مورد ملاحظه قرار داده و آنها را برآورده سازند. علاقه و توجه جدید به تعامل میان مذهب و معنویت با سلامت و پزشکی تلویحات قابل ملاحظه ای برای جامعه ایرانی دارد. مذهب و معنویت در جامعه ایرانی و بستر فرهنگی جامعه ما از ویژگی های متمایزی برخوردار است و نقش مهمی در زندگی اکثریت ایرانیان ایفا می کند و بنابراین، پزشکان و درمانگران ایرانی باید موضوعات مذهبی را مورد مداقه قرار داده و نیازهای معنوی بیمارانشان را برآورده نمایند. تلفیق مذهب و معنویت در سلامت و پزشکی بسیار فراتر از موضوع به کار بستن پزشکی به صورت اخلاقی تر و ترحم آمیزتر است. تلفیق مذهب در پزشکی فرصت های جدیدی برای آموختن بیشتر درباره سایر نظام های سنتی پزشکی و درک عمیق تر و تعامل مشارکتی میان نظام های مختلف پزشکی فراهم می آورد. افزون بر این، پزشکان می توانند مذهب و معنویت را در زندگی حرفه ای خودشان نیز مهم و ارضاکننده بیابند.

عوامل درون فردی و برون فردی متعددی در یادگیری و عملکرد دانش آموزان در درس ریاضی به عنوان اهداف مهم آموزش و پرورش نقش دارند. این پژوهش با هدف بررسی رابطه حمایت معلم ادراک شده در رابطه با عملکرد درس ریاضی با توجه به نقش میانجی گر انگیزه درونی، اضطراب و خودکارآمدی ریاضی انجام شد. این پژوهش از نوع کمی  با روش همبستگی است و با استفاده از روش معادلات ساختاری انجام شده است. تعداد ۴۰۸ دانش آموز (204 پسر، 204 دختر) به شیوه نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند و به پرسشنامه های حمایت عاطفی معلم و ابزاری اسکالویک (2013)، حمایت ابزاری وانگ، تااو و کونیشی (2018)، خودکارآمدی و اضطراب ریاضی می (2009) و انگیزه درونی فدریسی و اسکالویک (2014) پاسخ دادند. برای سنجش عملکرد در درس ریاضی از میانگین سه امتحان دانش آموزان در درس ریاضی استفاده شد. نتایج نشان داد که الگوی مفهومی پژوهش از برازش مناسبی برخوردار است. همچنین، بین حمایت معلم ادراک شده و عملکرد دانش آموزان در درس ریاضی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد و حمایت معلم ادراک شده با واسطه سه متغیر اضطراب ریاضی، انگیزش درونی و خودکارآمدی ریاضی توانسته عملکرد تحصیلی در درس ریاضی را به صورت معنی داری تبیین کند. به علاوه، خودکارآمدی ریاضی توانسته دو متغیر میانجی دیگر را تحت تأثیر قرار داده و از این طریق بر عملکرد در درس ریاضی تأثیرگذار باشد. نتایج تلویحاً نشان می دهند توجه به انواع حمایت های معلم و طراحی و اجرای مداخله های آموزشی در جهت افزایش رفتارهای حمایتی معلمان می تواند از طریق افزایش خودکارآمدی و انگیزش ریاضی و کاهش اضطراب ریاضی دانش آموزان به بهبود عملکرد ریاضی آنان کمک نماید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای انگیزش تحصیلی در رابطه میان باورهای هوشی با پایداری تحصیلی دانشجویان انجام شد. روش این پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که از میان آن ها تعداد 360 نفر (257 زنو 103 مرد) به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و به مقیاس های پایداری تحصیلی کلارک و ملکی (2019)، نظریه های ضمنی هوش عبدالفتاح و ییتس (2006) و انگیزش تحصیلی لپر (2005) پاسخ دادند. نتایج نشان داد رابطه باور هوشی افزایشی با انگیزش تحصیلی درونی و پایداری تحصیلی معنادار است اما بین باور هوشی ذاتی با انگیزش تحصیلی درونی و پایداری تحصیلی رابطه ی معناداری مشاهده نشد. همچنین، رابطه انگیزش تحصیلی درونی با پایداری تحصیلی مستقیم و معنادار است اما بین انگیزش تحصیلی بیرونی با پایداری تحصیلی رابطه معنادار مشاهده نشد. به علاوه، نتایج مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که مدل پژوهش از برازش خوبی برخورداراست و مؤلفه ی باور هوشی افزایشی می تواند پایداری تحصیلی را به طور مستقیم و معناداری پیش بینی نماید و انگیزش تحصیلی درونی دارای نقش واسطه ای در رابطه میان باور هوشی افزایشی با پایداری تحصیلی است. بر اساس یافتههای این پژوهش میتوان نتیجه گرفت که تقویت باور هوشی افزایشی دانشجویان میتواند موجبات افزایش انگیزش تحصیلی درونی آنها را فراهم آورد و از این طریق منجر به افزایش پایداری تحصیلی آن ها گردد.