سید سعید زاهد زاهدانی

بحث از آزادی، امکان و لوازم تحقق آن یک امر فلسفی است. یکی از مسائل مهم مدرنیته نیز بحث درباره آزادی انسان است. معنای آزادی در طول تاریخ مدرنیته دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده است اما می توان گفت ملاک محوری آزادی انسان در مدرنیته نوعی خودتعین بخشی انسان است؛ البته خود این ملاک نیز تغییر و تقریرهای مختلفی به خود دیده است. طرح آزادی در اندیشه مارکس با تحقق پراکسیس و ظهور انسان اجتماعی امکان پذیر می شود؛ انسانی که معنای زندگی را در خودتحقق بخشی و در قالب کار یافته است. از نظر مارکس ظهور پراکسیس غایت آزادی و تاریخ بوده و روایت تاریخ چیزی جز عمل آفرینش انسان نیست، پس ظهور پراکسیس با ظهور جامعه و تنها در وجهی اجتماعی امکان پذیر است.

حافظه جمعی شامل چهار مرحله شکل گیری، ثبت، تداعی و انتقال است. نقش نقاشی های دیواری به عنوان دلالت هویتی بسیاری از بناهای تاریخی، در دو مرحله اول از اهمیت بیشتری برخوردار است. تحقیق حاضر با هدف بررسی دو مرحله قابلیت شکل گیری و ثبت حافظه جمعی در بنای تاریخی ارگ کریم خان در شیراز انجام شد. سؤال اصلی پژوهش این است که تاثیرات متقابل پاکسازی نقاشی های دیواری تاریخی و قابلیت شکل گیری و ثبت حافظه جمعی چگونه است؟ روش پژوهش ترکیبی (کیفی-کمی) است و جمع آوری اطلاعات در دو مرحله مطالعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی صورت پذیرفته است. داده ﻫﺎ از طریق آزمون تحلیل واریانس چند متغیری مانوا(Manova)، ﻣﻮرد ﺗﺠﺰیﻪ و ﺗﺤﻠیﻞ ﻗﺮار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهند که توجه به ابعاد مختلف پاکسازی در قالب توجه به هماهنگی و یکپارچگی نقاشی ها، ارزش های تاریخی، الحاقات و لایه برداری ها، قدمت و اصالت نقاشی ها، ارزش های زیبایی شناختی، نمادها و نشانه های تاریخی، زنگار یا پاتین، دوره های تاریخی مختلف نقاشی های دیواری، میزان اتصلات قوی باگذشته و میزان حفظ هویت و اصالت نقاشی دیواری و ایجاد بستری مناسب جهت استمرار در بازدید از نقاشی های دیواری و عکس برداری از نقاشی های دیواری، قابلیت شکل گیری و ثبت حافظه جمعی نسبت به یک نقاشی دیواری را تقویت می کند.

ابژکتیویته به عنوان ایدئال علوم - به خصوص علوم انسانی - مورد نقد گادامر است چون تجربه ای از خودبیگانه در انسان شکل داده و سبب انسداد وجودشناسانه می شود. این ایدئال ناشی از تفوق نقد عقل محض کانت بر علم جدید و همچنین غفلت سنت فلسفه غربی از زبان است. هر چند دیلتای تلاش کرد با استفاده از سنت زبانی و هرمنوتیکی جایگاهی مختص علوم انسانی فراهم آورد، اما، به دلیل بنیان دکارتی اش و نیز تلقی ابزارگرایانه اش از زبان و آگاهی تاریخی، دچار سوبژکتیویسم شده و علوم انسانی را همچون حکمِ زیباشناسانه کانتی، عاری از حقیقتِ موضوع کرد. گادامر با بازخوانی تجربه هنری و تجربه تاریخی در کانت و دیلتای و همچنین استفاده از فلسفه هایدگر و هگل،به همراه توجه انتولوژیک به زبان، تجربه هرمنوتیکی را سامان داد تا ایدئال آن، نه فرایند ابژکتیوسازی، بلکه ظهور خودِ موضوع در زبان باشد و این همان زاخلیخکایت(Sachlichkeit)بوده که آشکارگی موضوعیّتِ موضوع یا شیئیّتِ شیء است.

پس از سال ها غیبت موضوعات شیعی در نگارگری، محمود فرشچیان به عنوان یکی از سرحلقه های تحول در نگارگری معاصر تجربه ای نو را در مواجهه با موضوع و مضمون شیعی آزموده است. تا حد زیادی، تجربه وی متمایز از مکاتب گذشته نگارگری در بازنمایی موضوعات شیعی بوده و جدا از اقبال عمومی الهام بخش برخی از نگارگران معاصر نیز شده است. بررسی مشخصات رویکرد اتخاذشده توسط هنرمند در مواجهه با موضوع شیعی، چیستی مضامین و تجربه های جدید و متمایز وی در بیان مضامین مسئله این پژوهش می باشد که با هدف شناسایی موضوعات و مضامین وی، آشنایی با تمهیدات بصری و در نهایت خودآگاهی جامعه نگارگری معاصر انجام شده است. نیل به اهداف مذکور از طریق طرح این پرسش ها که موضوعات و مضامین شیعی در نگاره های محمود فرشچیان کدام اند و شامل چه ویژگی ها و دسته بندی هایی می شود؟ موضوعات و مضامین شیعی هنرمند چه تفات هایی با تجارب گذشته دارد؟ و در نگارگری محمود فرشچیان مضامین شیعی با استفاده از چه تمهیدات بصری بازنمایی شده اند؟ دنبال شده است. شیوه تحقیق، توصیفی تحلیلی انتخاب شده که بر این اساس ضمن تعریف موضوع و مضمون و توضیح بیان هنری با تکیه بر نقد هنری، به بررسی نمونه های مورد بررسی پرداخته شده است. داده های تحقیق از طریق میدانی و کتابخانه ای و با استفاده از ابزار مطالعه، مشاهده و مصاحبه گردآوری شده و نمونه ها از طریق سرشماری جامعه آماری معین گردیده که تحلیل آن ها با استفاده از داده های گردآوری شده انجام گرفته است. از رهگذر تحلیل داده های گردآوری شده از منابع مکتوب و مصاحبه معلوم گردید هنرمند متمایز از تجربه های پیشین، بازنمایی موضوعات را از پایگاه فرهنگ شیعی و با تکیه بر نگره عرفانی هنر انجام داده است. هنرمند بواسطه نگره «عرفانی هنر» به جای توجه صرف به وقایع و روایت فیزیکی و تاریخی زندگانی معصومین بر بازنمایی شأن و معانی زندگانی امامان شیعه (ع) تأکید کرده است. هنرمند در بیان هنری اقتضائی عمل کرده و نه تنها از نگارگری قدیم که از نگارگری خودش نیز تمایزاتی ایجاد کرده است. استفاده از فضای خلوت، ترکیب های رنگی، کاستن تزئینات و استفاده هدفمند از خطوط منحنی و سیال وجوهی از نوآوری فرشچیان در نگارگری شیعی می باشند که در خدمت بیان شئون دنیوی و اخروی امامان شیعه و اولیاء و عواطف جمعی شیعی بکار رفته اند. 

رخداد عمده فرهنگی و تمدنی امروز جهان، تقابل دو فرهنگ و تمدن اسلامی و مدرن است. عامل طراحی و تحلیل هر فرهنگ، علم و معرفت آن فرهنگ است. از این رو در محافل علمی یکی از مسائلی که مورد توجه می باشد تحلیل هویت علم در فرهنگ های مختلف است. نویسندگان متعددی در این موضوع قلم زده اند. این مقاله به دنبال دریافت نظر نویسنده محترم کتاب حاضر در این مورد و به خصوص ملاحظه نوع تحلیل ایشان از تقابل علم دینی و علم مدرن است. از این رو ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳی ﺷکﻠی و ﻣﺤﺘﻮایی کﺘﺎب فوق ﭘﺮداﺧﺘﻪ است. در بررسی محتوائی پس از بیان خلاصه ای از بخش های کتاب، در هر قسمت نقد مربوط به آن آمده و در انتها در نتیجه گیری نقد ساختاری و محتوائی آن بیان شده است. نویسنده کتاب معتقد است هیچ حرکت و تغییر و به تبع آن رشد و تکاملی بدون تعیین غایت و جهت گیری خاص، ممکن نخواهد بود، لذا همه جریان های علمی، بسته به تفسیری که از رسالت و هدف گذاری کلان زندگی فردی و اجتماعی خود دارند، غایت جهان و علمشان متناسب با آن تعیین می شود. ایشان با توجه به تعبیر جهت دار بودن علوم، معتقد است علم مدرن درکلیت خود نه تنها در تولید نرم افزار تمدن اسلامی کارآمد نیست بلکه مانع جدی ساختاری و محتوایی در این مسیر خواهد بود. این کتاب با نقد پایگاه معرفت شناختی علم مدرن و تحلیل روندهای تاریخی آن در سه دوره ی انقلاب علمی، پوزیتویسم و پساپوزیتویسم قائل به هویت بنیادین و جهت داریِ علم مدرن است و مشخصه ها و ویژگی های آن را بیان می دارد. کتاب حاضر رویکردی تفصیلی از مطالب دفتر فرهنگستان علوم اسلامی قم می باشد که در کتب دیگر در سطوح دیگری به آن ها اشاره شده و در واقع گردآوری شده آن آثار می باشد.

جنبش های اجتماعی تأثیر شگرفی بر سرنوشت و ساخت جامعه دارند تا جایی که از یک سو باعث تغییر و تحولات زیادی در سطح ملی و بین الملل می شوند و در سوی دیگر مانع از ظهور تحولاتی خاص شوند. از آنجا که جنبش های اجتماعی گاه در برابر نظم موجود قرار می گیرند، می توانند منشأ تحولات زیادی در ساختار جامعه و سرنوشت آتی آن شوند. در این بین، جنبش های قومی در جوامع چند قومیتی، از اهمیتی اساسی برخوردارند. در کشوری همچون ایران اقوام مختلفی همچون فارس، کرد، بلوچ، لر، ترک، عرب و ... حضور داشته اند که در دوره های مختلف باعث ظهور جنبش ها و احزاب متعددی شده اند و توانسته اند بر سیاست مرکزی کشور تأثیرگذار باشند. در تحقیق حاضر به بررسی جنبش های قوم بلوچ پرداخته و ریشه ها، اهداف و چرایی پیدایش این جنبش ها مورد بررسی قرار گرفته است و این جنبش ها طبق نظریه چارلز تیلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی – تحلیلی بوده است. می توان گفت که ظهور جنبش های اجتماعی در بلوچستان ایران تا حد زیادی تحت تأثیر جنبش های قومی در بلوچستان پاکستان بوده اند. همچنین مطالعه حاضر نشان می دهد که عوامل منطقه ای از مهم ترین عوامل تشویق اندیشه خودمختاری در بین بلوچ های ایران بوده است. از جمله جنبش های قومی بلوچ می توان به جنبش خودمختاری به وسیله دوست محمدخان، جبهه آزادی بخش بلوچستان، حزب دمکراتیک بلوچستان و حزب اتحاد المسلمین اشاره کرد. بر اساس نظریه تیلی می توان گفت که این جنبش ها، جنبش های ملی نبوده اند، چون که دولت ها نقش چندانی در سازمان دهی و جهت دهی این جنبش ها نداشته اند، بلکه بیشتر شبیه جنبش های انقلابی بوده اند.

جهانی شدن یکی از رخدادهای غیر قابل اجتناب است که می تواند سویه های مختلفی داشته باشد. یکی از سویه های مهم آن جهانی شدن فرهنگی است. این مقاله، به مدد ادبیات علمی و تحقیقاتی، با این پیش فرض که جهانی شدن فرهنگی در جامعه ایرانی هم درحال رخ دادن است، در پی بررسی پیامدهای اجتماعی آن برای خانواده و به خصوص در حوزه تعاملات جنسیتی و تمایلات جنسی1 است. بعد از مطالعه ادبیات نظری و تجربی در این خصوص و به جهت سهولت بررسی و مداقه علمی در این باره، ابتدا تغییر در ساختار تعاملات و تمایلات جنسی در جهان و ایران مورد کند و کاو قرار گرفته و سپس با رجوع به یافته های علمی ارتباط آن با جهانی شدن فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها حا کی از آن است که جهانی شدن فرهنگی به نوبه خود تعاملات و هم تمایلات جنسی را با دگرگونی مواجه کرده و جهت حرکت این تغییرات با آهنگی شتابان به سمت هم گرایی با مرکز در معنای مصطلح مرکز پیرامون است.

سرمایه اجتماعی در هر جامعه ای برخاسته از تجربه های تاریخی و تابع شرایط زمانی و مکانی آن است. از مهم ترین مؤلفه های سرمایه اجتماعی، هنجارهای اجتماعی است که در حیطه موضوعات جامعه شناسی قرار می گیرد. هنجارهای اجتماعی به منزله قاعده رفتاری هستند که در تعاملات و مناسبات اجتماعی به کار برده می شوند و منبعث از اعتقادات، باورها و ارزش های اجتماعی هستند. مقاله حاضر می کوشد تا با روش توصیفی – تحلیلی مکانیسم های نهادینه سازی هنجارهای اجتماعی را از نگاه امام علی(ع) بررسی نماید، یافته های پژوهش نشان می دهد، از نگاه امام علی(ع) مهمترین ویژگی هایی که سبب می شود هنجارهای اجتماعی در جامعه نهادینه شوند، عبارتنداز: عادلانه بودن هنجارها، هماهنگی و همسویی هنجارها با نیازهای ذاتی انسان، پایداری هنجارها، حق گرایی، هماهنگی هنجارها، همچنین آگاهی اجتماعی و پرهیز از فردگرایی، پذیرش الگوهای مرجع، خود کنترلی، آخرت گرایی، اعتقاد به نظارت الهی،وجدان اخلاقی،اعتقاد به کرامت ذاتی،معناگرایی، بخشی از ویژگی هایی است که افراد در جامعه انسانی، بایستی از آن برخودار باشند تا هنجارهادر اجتماع نهادینه شوند .از نتایج پژوهش می توان به بومی سازی و اسلامی سازی راهکارهای نهادینه سازی هنجارها در جامعه اسلامی اشاره نمود. . 

در این مقاله با استفاده از اصول و مفاهیم مستخرج از قرآن کریم به تدوین مبانی جامعه شناختی و روان شناختی معروف و منکر پرداخته ایم. بدون شک هر علم اسلامی می باید مستند به قرآن کریم باشد. به عبارت دیگر، ملاک صحت اندیشمندان در تدوین علوم اسلامی، قرآن کریم است. معروف و منکرهای دینی از مقوله ارزش ها و هنجار های جامعه اسلامی می باشند که یکی از موضوع های اصلی مورد مطالعه در رشته جامعه شناسی اند. این نوع از مطالعه به عنوان شیوه ای نو در جهت تولید علوم انسانی اسلامی برای نقد و بررسی اندیشمندان اسلامی ارائه می گردد. ابزار شناخت در قرآن کریم حس و عقل و قلب معرفی شده اند. حس، جمع آوری اطلاعات می کند؛ عقل، جمع بندی و تحلیل می کند؛ و قلب، باور می کند که بر اساس آن رفتار شکل می گیرد. شناخت معروف و منکر در طبیعت و فطرت انسان نهفته است و با انسان متولد می شود. همان طور که می توانیم با امکانات فیزیکی چشم، رنگ ها را تشخیص دهیم و با این قدرت متولد می گردیم، قوه تمیزِ درست از غلط نیز با ما متولد می شود و می توانیم معروف و منکر واقعی را بشناسیم. اما در جریان اجتماعی شدن معروف و منکر های مشهور اجتماعی به تدریج خود را به انسان ها تحمیل می کنند و ای بسا که غالب بر قوه تمیز طبیعی یا به عبارتی فطری انسان ها شوند. اگر معروف و منکر های اجتماعی با معروف و منکر های فطری مطابق باشند، به راحتی این درک اجتماعی مورد تأیید هر فرد قرار می گیرد، اما اگر معروف و منکر اجتماعی با معروف و منکر فطری مطابق نباشد، به تدریج فرد خود را متقاعد می سازد تا همرنگ جامعه شود. اما هستند کسانی بیداردل که در چنین مواقعی همرنگ جامعه نشده و به ندای وجدان خود عمل می کنند. پیغمبران الهی برای تذکر معروف و منکر های حقیقی مبعوث می شوند و به تشخیص انسان های بیداردل کمک می نمایند. در این مقاله تلاش ما بر این است تا مکانیسم یا سازوکار رشد فردی را در جریان جامعه پذیری بیان کنیم و تعارضات و هماهنگی های معروف و منکر فردی یا فطری و اجتماعی را بیان داشته نحوه تعامل میان آنان را بیان داریم.

این مقاله به بررسی و نقد شکلی و محتوائی کتاب واقعیت و روش تبیین کنش انسانی در چهار چوب فلسفه اسلامی، نظریه ای بنیادین در علوم انسانی می پردازد. توجه به تولید علوم انسانی اسلامی به خصوص بعد از انقلاب اسلامی به عنوان یک ضرورت برای مدیریت انقلاب و رسیدن به تمدن جدید اسلامی مطرح شده است. یکی از راه های تدوین علوم انسانی اسلامی بر اساس فلسفه اسلامی است. کتاب حاضر تلاش دارد تا فلسفه علوم انسانی اسلامی را بر اساس حکمت صدرائی تدوین کند. در این مسیر نویسنده، کوشیده اند تا بر اساس حکمت متعالیه، نوعی از فلسفه علوم انسانی اسلامی را ارائه دهند. کتاب از لحاظ شکلی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. هر چند متن کتاب نیاز به تنقیح دارد اما دست آوردهائی حاصل شده است. اصل نیاز به علوم انسانی اسلامی، تشکیکی یا ذومراتب بودن وجود فرد، جامعه و علوم انسانی، اصالت فرد و جامعه با توجه به نگاه صدرائی، و تدریجی بودن تکامل آنان، از دست آوردهای این بررسی است. در عین حال این تحقیق نقاط تاریک و روشنی در به کارگیری حکمت متعالیه در بررسی فرد، جامعه و علوم انسانی به دست می دهد که بسیار ارزشمند است.

این مقاله به زمینه های اجتماعی شکل گیری ماتریالیسم علمی در بستر تاریخی فرهنگی کشورهای غربی می پردازد. در ابتدا از تعریف ماتریالیسم و علم شروع نموده سپس درصدد پاسخگویی به این سؤالات می باشیم که علم چگونه تولید می شود؟ این شناخت از علم چگونه شکل می گیرد؟ و اینکه علوم سکولار در غرب چگونه شکل گرفته است؟ اهمیت این مطالعه می خواهد به این مسئله بپردازد است که علم در زمینه ی فرهنگ جوامع شکل گرفته و رشد پیدا می کند. و این علوم حاصل شناخت افراد آن جامعه و این که علم شناخت سیستماتیک افراد هر جامعه است. لذا باید بررسی نمود که شناخت چگونه حاصل می گردد؟ در این مقاله هدف بیان زمینه های شکل گیری علم در جوامع غربی براساس فرهنگ آن ها می باشد.

در مکتب اسلام در مبحث هستی شناسی، جهان آفریده و دارای جهت الهی است. واقعیت نیز اعم از مشهود و غیب است. ابزار شناخت و کسب معرفت انسان علاوه بر حس و عقل ابزاری، عقل نظری و قلب نیز به شمار می آید. به این ترتیب می توان گفت روش شناسی تولید علم در آن پیچیده تر از اصالت دادن به تجربه است. این مقاله با توجه به ارزش ها و اخلاق بنیادی اسلامی به مبحث روش شناسی پرداخته است. یافته های تحقیق با روش مباحثه طی حدود 1000 ساعت گفت وگو با حدود 20 استاد مسلمان رشته های مختلف علوم انسانی و علوم اسلامی درباره انواع روش شناسی های سکولار و با مبانی اسلامی به دست آمده و جمع بندی شده است. با توجه به اندیشهٔ متفکران اسلامی در جهان هستی، موجودات دارای سه بعد زمان، مکان و جهت هستند. در مبحث معرفت شناسی، با اتکا به قرآن کریم میان اندیشمندان اسلامی این توافق وجود دارد که ابزار شناخت حس، عقل و قلب هستند.از اینجا می توان نتیجه گرفت که هر وجود یک وجه محسوس، یک وجه تعقلی و یک وجه تعلقی دارد؛ پس باید در روش شناسی، برای تولید علم به مطالعه سه بعد گفته شده از هر موضوع با توجه به سه وجه ابزار شناختی آن مبادرت کرد. با ضرب کردن این دو سه بعدِ هر وجود در یکدیگر جدولی نه خانه ای به دست آمده است که اوصاف موضوع و مفاهیم لازم برای بررسی یک شناخت کامل تر را در اختیار ما قرار می دهد. از این جدول و با توجه به مباحث صورت گرفته به طراحی یک الگو برای مطالعه دست یافته ایم که در این مقاله معرفی شده است.

نیازهای ضروری جوامع از طریق تشکل های طبیعیِ اجتماعی، موسوم به نهاد تامین می شوند. از جمله برای ایجاد نظم و امنیت و مدیریت جامعه، نهاد سیاست تشکیل می یابد. هر فرهنگ و تمدنی دارای سبک مدیریت و انتظام بخشی مخصوص به خود است. از این رو هر تمدنی دارای یک نهاد سیاسی با شاکله مخصوص به خود است. تمدن مدرن با کنار گذاشتن واقعیت غیب و تکیه بر واقعیت مشهود (سکولاریزم) و اعتماد به انسان (هیومنیزم) شکل و رشد یافت. نهادهای اجتماعی آن، از جمله سیاست هم بر همین پایه استوار شدند. با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 میلادی و ظاهر شدن اسلام در یک منظر تمدنی چنین می نماید که شاکله های نوینی به نهادهای اجتماعی مخصوصا سیاست داده شد. مقاله حاضر تلاش می کند با استفاده از روش بررسی متون و بحث و نظرخواهی از متخصصین، در یک مطالعه تطبیقی شاکله سیاست در تمدن نوین اسلامی را تخمین زند. موضوع پژوهش مطالعه تطبیقی شاکله سیاست در دو تمدن مدرن و نوین اسلامی است و هدف پژوهش آن است که پایه های نظری سیاست را در تمدن مدرن و تمدن نوین اسلامی با یکدیگر مقایسه کرده و نتایج اجتماعی هر یک را مورد سنجش قرار دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شاکله سیاست در این دو نوع تمدن با یکدیگر تفاوت مبنایی دارند؛ هر چند ممکن است هر دو به مردم سالاری متمسک باشند. تمدن مدرن بر اساس انسان گرایی و توجه به سودجویی و منفعت طلبی انسان ها هر نوع عملی را مجاز می شمارد اما تمدن اسلامی تکیه خود را بر ربوبیت الهی می گذارد و با اهمیت دادن به رابط بین عالم غیب و مشهود تلاش می کند نظامی را در سیاست جایگزین کند که ولایت الهی در سطوح مختلف اجتماعی ساری و جاری شود.

محمدرضا حکیمی که از اندیشمندان مکتب تفکیک می باشد، با تکیه بر آیات و روایات، نظرات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود را در آثار متعددی منتشر ساخته است. در این مقاله به روش مطالعات کتابخانه ای و سندی به جمع آوری اطلاعات پرداخته ایم. از لحاظ نظری با توجه به ضرورتی که در قرن بیستم میلادی در بین مسلمانان برای تشکیل حکومت اسلامی احساس شد و با درنظر گرفتن اینکه تولید علوم انسانی و اجتماعی اسلامی برای تشکیل حکومت الزامی است این تحقیق سازمان یافت. پس از بحث مختصری در مورد مبانی نظری وی به اندیشه های او در سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می پردازیم. او احاطه کاملی بر قواعد و قوانین فردی اسلامی دارد و جامعه ایده آل ترسیم شده توسط او جامعه ای است که هرکس وظیفه خود را بشناسد و اجرا کند و یا از طریق امر به معروف و نهی از منکر و نیز تشکیل حکومت اسلامی زیر نظر معصوم و یا عالم ربانی وادار به اجرای آن گردد. در جمع بندی نهائی می توان گفت که نگاه فردی وی موجب غفلت از توجه به اثرگذاری و خاصیت نظام های اجتماعی و در نتیجه احکام اجتماعی اسلامی شده است.

در پژوهش حاضر برای ارائه الگوی نظری- عملی زاهد در زمینه آزادی بر اساس دیدگاه اسلام تلاش شده است. سپس نحوه جاری شدن آزادی بر اساس این الگوی عملی در جامعه اسلامی بررسی شده و در نهایت تفاوت این نوع نگاه با مفهوم آزادی در جامعه سکولار غربی تبیین شده است. بدین منظور چیستی مسئله نظری، اجتماعی و فرهنگی آزادی بر مبنای دیدگاه زاهد بیان شده و در ادامه با استفاده از الگوی نظری و عملی مذکور، چیستی و چگونگی عملیاتی شدن آزادی در فرد و جامعه بررسی شده است. در ادامه برای درک بهتر آزادی در جامعه اسلامی، این موضوع در جوامع اسلامی و سکولار مقایسه شده است. پژوهش حاضر از نوع اسنادی است و با استفاده از فن تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. بر اساس یافته های پژوهش، با توجه به ارزش های اسلامی، آزادی در وهله اول مفهومی فرهنگی و چندلایه است. دوم اینکه آزادی زمانی در فرد شکل می گیرد که او خود را از قیدهای غیرفطری رها و در زمینه اجتماعی در مقابل قیود غیرفطری تحمیلی ایستادگی کند. ایستادگی او دو جنبه فردی و اجتماعی دارد: اول اینکه، وی اجازه ندهد قیود از درون و بیرون او را محدود کنند و دوم اینکه به اصلاح جامعه بپردازد تا این قیدها همنوعان او را محدود ننماید. بر مصلحان آزادی خواه اجتماعی است که نظام اجتماعی را به گونه ای تنظیم کنند که افراد از قیود غیرفطری رها و به سوی رفع نیازهای فطری هدایت شوند. در جوامع سکولار با احترام به حق مالکیت فردی، آزادی بیشتر شامل حال کسانی است که از ثروت و مکنت بیشتری برخوردارند.

از دیرباز جریانات فکری متفاوتی در ایران حاکم بوده اند و هر یک به گونه ای به زن و حضور اجتماعی او نگریسته اند. انقلاب اسلامی ایران در سال 57 شرایطی را فراهم کرد که منجر به ایجاد نگرش تازه ای پیرامون زن شد. هدف اصلی مطالعه حاضر، بررسی و ارزیابی جریانات فکری متفاوتی بوده است که بعد از انقلاب اسلامی در کنار جریان فکری اصلی انقلاب اسلامی وجود داشته اند و هر یک به گونه ای به ارائه الگوی حضور اجتماعی زنان پرداخته اند. سه جریان سنت گرایی اسلامی، تجددگرایی اسلامی و تمدن به عنوان مهم ترین جریانات فکری موجود در بستر اسلامی در نظر گرفته شده اند. ازاین رو با استفاده از روش اسنادی، ابتدا مؤلفه-های اصلی حاکم بر نگرش هر یک از این جریانات بررسی شدند و سپس رابطه هر مؤلفه با مسائل زنان نیز اشاره شدند؛ نهایتاً، موضع گیری خاص این سه جریان نسبت به نحوه حضور اجتماعی زنان به صورت سه رویکرد خانواده گرایی، جامعه گرایی و تکامل گرایی طبقه بندی شد و مدل جامع رویکرد نظری جریان تمدن اسلامی نسبت به حضور اجتماعی زنان ارائه شد. مقایسه این جریانات فکری نشان می دهد که جریان تمدن گرایی اسلامی با اتخاذ نگرشی مجموعه نگرانه و رویکردی تکامل گرایانه نسبت به زن، الگوی کامل تری را ارائه می کند.

تدوین استراتژی مناسب برای توانمندسازی محلات حاشیه نشین سیلاب، احمدآباد و یانونق دره سی شهر تبریز در ارتباط با شاخص های کالبدی-زیست محیطی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و مدیریت شهری برای برقراری عدالت اجتماعی در بین ساکنین شهر تبریز هدفی است که مقاله حاضر به دنبال آن می باشد. در این پژوهش سعی شد در چارچوب برنامه ریزی استراتژیک، عوامل قوت، ضعف، فرصت و تهدیدات محلات شناسایی و با تحلیل آن در قالب تکنیک SWOT، مناسب ترین استراتژی برای توانمندسازی محلات با بهره گیری از مدل QSPM، توأم با برنامه های اقدامی توانمندسازی معرفی گردد. روش مطالعه، توصیفی و تحلیلی بوده و اطلاعات موردنیاز با استفاده از پرسشنامه از 25 نفر از کارشناسان سازمان ها و اساتید دانشگاه جمع آوری و نرمال بودن داده ها از طریق آزمون کولموگروف- اسمیرنف انجام گرفت. تشکیل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر توانمندسازی محلات و تحلیل آن ها در تکنیک SWOT، نشان داد که شاخص های اجتماعی-فرهنگی مهم ترین عامل در توانمندسازی محلات می باشد. در بین ابعاد موردبررسی محلات، بعد قوت با مجموع امتیاز وزنی 45/3 و ضعف با 30/3، تهدیدات با 80/2 و فرصت با 27/2 مهم ترین عوامل در توانمندسازی محلات و استراتژی های رقابتی و تهاجمی با اختصاص دادن 6/14 از کل نمره عوامل (48) و با میانگین امتیاز 9/2، مناسب ترین استراتژی برای توانمندسازی محلات می باشد. استفاده از توان بالای مشارکتی ساکنان محلات در اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی در راستای سامان دهی بافت های فرسوده و بهسازی محلات با نمره 3/3، اجرای مانورهای بلایای طبیعی با رویکرد آگاه سازی ساکنین محله با نمره 8/2 و رعایت اصول فنی و مهندسی در ساخت وساز واحدهای مسکونی و نظارت دقیق مهندسان ناظر با نمره 3/2، مهم ترین برنامه های اقدامی توانمندسازی محلات شناخته شد.