هادی بیاتی

پس حمله متفقین به ایران – علی رغم اعلام بی طرفی در جنگ جهانی دوم-، تعدادی از کارکنان نظامی و مردم عادی در برابر متجاوزین ایستادگی کردند تا از کشور و مردم دفاع کرده باشند. از جمله می توان به بسیاری از کارکنان نیروی دریایی ارتش اشاره کرد که در شمال در برابر متجاوزین شوروی سابق و در جنوب در برابر متجاوزین انگلیسی مقاومت کردند و مظلومانه به شهادت رسیدند. فرماندهی این افراد بر عهده دریابان غلامعلی بایندر بود. براین اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از اسناد جدید به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم به فرماندهی دریابان غلامعلی بایندر چه عملکردی در برابر متفقین داشت؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که غلامعلی بایندر با توجه به اختلاف سلیقه با رضاشاه، در زمینه بیرون راندن انگلیسی ها از برخی جزایر خلیج فارس و تثبیت حاکمیت ملی ایران بر جزایر فوق فعالیت های چشمگیری کرد. در سوم شهریور 1320 نیز در یورش متفقین به ایران، نیروی دریایی ایران مقاومت زیادی از خود نشان داد که به غرق شدن ناوهای ببر و پلنگ و شهادت «دریابان بایندر» و 600 نفر از افسران، درجه داران و ناویان منجر شد.

رقابت های شدید اقتصادی ایران و عثمانی در دوره صفوی از جمله مباحثی است که مناسبات دو سرزمین را تحت شعاع قرار داد؛ به طوری که حاکمان دو سرزمین به طور پیوسته و گسترده از سیاست های اقتصادی به عنوان اهرم فشار بر یکدیگر استفاده می کردند. یکی از سیاست های اقتصادی که نقش مهمی در مناسبات سیاسی و اقتصادی حکومت صفوی و عثمانی داشت، تحریم تجارت ابریشم بود. در این دوره ابریشم به عنوان یکی از مهم ترین کالاهای درآمدزا، همواره در تجارت داخلی و خارجی حکومت های صفویه و عثمانی نقش اساسی داشت. بر این اساس، پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی درصدد است به بررسی نقش تجارت ابریشم در مناسبات دولت صفوی و عثمانی بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دولت های صفوی و عثمانی در تلاش بودند با استفاده از کارکردهای مختلف ابریشم و محروم کردن دشمن از منابع درآمدی آن، دولت مقابل را با فشار و محدودیت هایی به تغییر در رفتارهای سیاست خارجی و تسلیم شدن در مقابل خواسته های خود وادار کنند. از آنجایی که صنعت ابریشم مهم ترین تولیدات دو کشور بود و یکی از مهم ترین منابع درآمدزا در این دوره به شمار می رفت، تحت تأثیر این سیاست ها، از جهت تولید و فروش تحت تأثیر منفی قرار گرفت؛ به طوری که موانع غیرتعرفه ای در تجارت خارجی، روابط اقتصادی ایران و عثمانی را که از تجارت ابریشم نشأت می گرفت، تضعیف کرد.