صمیمانه2

ادامه گفت و گو با کارشناسان گروه قرآن دفتر برنامه‏ریزی و تألیف کتب درسی
برای خوانندگان علاقه‏مند به قرآن و در عین حال پژوهشگر ما، جالب است بدانند، یک برنامه درسی گسترده از لحاظ پایه‏های گوناگون تحصیلی و محتوای جامع، چه فرایندهایی را پشت سر گذاشته است.مختصری در این‏باره توضیح بفرمایید.
به دنبال توصیه‏های مؤکد مقام معظم رهبری(حفظه اللّه)در توجه ویژه به برنامه و آموزش‏های دینی و قرآن، دفتر برنامه‏ریزی و تألیف کتب درسی از نیمه دوم سال 76 تا پایان سال 78 طی یک برنامه‏ریزی مشخص، اقدام به بازنگری و تألیف مجدد کتاب‏های درسی کرد که به اختصار به اهم آن‏ها اشاره می‏کنم:
1.تشکیل شورا و کمیسیونی برای پیگیری دستورات مقام معظم رهبری و فراهم آمدن زمینه‏های لازم برای بازنگری، تصحیح و تکمیل هدف‏های آموزش قرآن در دوره‏های تحصیلی آموزش و پرورش.
2.تشکیل همایش بازنگری و اعتلای آموزش قرآن در خرداد ماه 77 به مدت 3 روز در تهران که همراه بود با فراخوان مقاله و دریافت بیش از 350 مقاله از سراسر کشور، در خصوص مسائل مربوط به آموزش قرآن.
3.برنامه‏ریزی و تدوین طرح جدید آموزش قرآن از پایه اول ابتدایی، بر اساس هدف‏های جدید این درس و دستاوردهای همایش، و همچنین بهره‏گیری از چند طرح خاص که در برخی از استان‏ها و بعضی از نهادها و مؤسسات خارج از آموزش و پرورش، به اجرا در آمده بود.
نتایج کلی اجرای آزمایش به شرح زیر بوده است:
الف)آموزگاران، دانش‏آموزان و والدین آن‏ها، به طور کلی از این طرح استقبال کرده‏اند.
ب)آموزگاران در آموزش این برنامه و دانش آموزان در یادگیری آن، از خود توانایی مطلوب نشان داده‏اند.
ج)برخی از اجزای این طرح، مانند شنیدن تلاوت آهنگین سوره‏های کوتاه از نوار آموزشی، علاوه بر یادگیری قرائت زیبای این سوره‏ها، برای دانش‏آموزان بسیار شوق‏انگیز بوده است.
د)روش آموزش روخوانی کلمات و عبارات قرآنی که مبتنی بر سودآموزی فارسی است، موجب تقویت مهارت خواندن و نوشتن فارسی شده است.
ه)به نکات ارزشمندی برای اصلاح و تعدیل طرح دست یافتیم؛مانند حذف برخی از کلمات نسبتا مشکل‏تر، کم‏کردن حجم کلمات و عبارات قرآنی، و...
4.اصلاح طرح آزمایش و آماده‏سازی آن برای اجرای سراسری در سال تحصیلی 79-78، برای پایه‏های اول.
5.برگزاری دو دوره آموزش ضمن خدمت برای تربیت مدرس آموزش قرآن، به منظور آموزش و توجیه آموزگاران مناطق کشور.
6.آموزش ضمن خدمت همه آموزگاران پایه‏های اول و دوم ابتدایی سراسر کشور در پائیز سال 78 و ادامه این آموزش‏ها برای آموزگاران پایه‏های بالاتر تا سال 81
7.تهیه و تدوین طرح آزمایشی آموزش قرآن، مخصوص پایه‏های دوم تا پنجم ابتدایی از سال 78 تا 80، به همراه تهیه رسانه‏های آموزشی لازم.
یکی از مهم‏ترین نکاتی که امروزه در تعلیم و تربیت مورد توجه است، بحث اشاعه و ترویج یک برنامه درسی در جامعه و بین اولیای دانش‏آموزان است.نقش معلمان را در اشاعه درس قرآن چگونه ارزیابی می‏کنید؟
بله، امروزه علمای تعلیم و تربیت در دنیا، نقش والدین و خانواده را در آموزش بسیار مؤثر می‏دانند.توجیه والدین می‏تواند تا حدود زیادی فرایند یادگیری و یاددهی را تسهیل کند.
خوب است معلمان و دبیران محترم قرآن، علاوه بر تذکراتی که در ابتدای هر کتاب درسی مطرح شده است، به این نکات نیز توجه کنند.
1.ایجاد علاقه و انگیزه نسبت به یادگیری قرآن و انس با آن از مهم‏ترین هدف‏های آموزش قرآن، به ویژه در دوره ابتدایی و
مخصوصا در پایه‏های اول و دوم دبستان است.از این‏رو، آموزگاران محترم و دبیران گرامی، ضمن تشویق فراگیران در طول سال تحصیلی، از هرگونه سختگیری و رفتاری که موجب آزردگی دانش‏آموزان در یادگیری و علاقه به قرآن می‏شود، جدا خود داری می‏کنند و این نکته را به والدین هم تذکر دهند.
2.دانش‏آموزان می‏توانند، در خانه برای درس قرآن فعالیت‏های اضافی داشته باشند، اما این بدان معنا نیست که معلم با گفتن تکالیف خارج از وقت و توان دانش‏آموز، کاری را به او تحمیل کند که از علاقه‏اش بکاهد.والدین هم نباید چنین برخوردی داشته باشند.فعالیت‏های پیش بینی شده در کلاس درس، برای دستیابی به هدف‏های مورد نظر کفایت می‏کند.
3.معلمان از والدین بخواهند که حتما مقدمه کتاب فرزند خود را به دقت بخوانند و برای آشنایی بیش‏تر با این طرح، با آن‏ها تماس خود را حفظ کنند تا بتوانند مشکل کودک را از راه صحیح برطرف کنند و به تقویت مهارت‏های کسب شده در کلاس یاری رسانند.
4.تشویق والدین به تهیه نوار آموزشی و استفاده مستمر از آن در منزل(هر روز حداقل 5 تا ده دقیقه)نیز تأثیر بسیاری دارد.
چرا آموزش قرآن را از اول ابتدایی شروع کردید؟بعضی از افراد معتقد هستند، آموزش قرآن به یادگیری کودک به خاطر همزمانی آموزش فارسی، لطمه وارد می‏کند.آیا شما این نظر را تأیید می‏کنید؟
مسلما خیر!زیرا عقیده بسیاری از معلمان بر خلاف آن است. آموزش روخوانی قرآن که از پایه اول دبستان آغاز می‏شود، بر اساس سواد آموزی فارسی طراحی و تدوین شده است؛به نحوی که دانش‏آموزان پایه اول ابتدایی پس از آشنایی با نمادهای خط فارسی، بدون هیچ گونه آموزش جدیدی می‏توانند به تدریج برخی از کلمات و عبارات قرآنی را نیز بخوانند.بر اساس ارزشیابی‏های به عمل آمده، این امر علاوه بر تسهیل آموزش روخوانی قرآن، موجب تقویت مهارت خواندن و نوشتن زبان فارسی نیز می‏شود.
چرا در برنامه جدید آموزش قرآن دوره ابتدایی، مسؤولیت آموزش قرآن بر عهده آموزگاران پایه است؟
زیرا معلم پایه و آموزگار دوره ابتدایی، بهترین کسی است که می‏تواند مهم‏ترین هدف آموزش قرآن، یعنی روخوانی را آموزش دهد.او متخصص آموزش روخوانی فارسی است و اتفاقا باید گفت بهترین معلم قرآن در بخش روخوانی، آموزگاران ما هستند.باید قدر خود و تخصص و نعمتی را که به آن‏ها ارزانی داشته، به خوبی بدانند و ضمن آموزش قرآن، از عنایات و الطاف قرآن بهره کافی را ببرند.
البته مربیان محترم پرورشی نیز می‏توانند با استفاده از تخصص خود، پشتوانه و مشوق خوبی در گسترش فرهنگ متعالی قرآن و شناسایی و پرورش استعدادهای خاص قرآنی باشند.
دانش آموزان علاوه بر روخوانی قرآن، با چه سر فصل‏های دیگری در کتاب درسی و کلاس قرآن رو به رو هستند؟
از آن‏جا که جامعیت آموزش قرآن هدف مهم تدوین و تألیف کتاب‏های درسی است.
علاوه بر فراگیری روخوانی و روان‏خوانی قرآن کریم، به شیوه یادگیری مشارکتی و خلاق، در قالب تصویرها، داستان‏ها و اشعار کوتاه؛با مضمون پیام‏های اخلاقی، تربیتی و اعتقادی قرآن کریم نیز آشنا شوند.
منظور از آموزش جامع قرآن کریم چیست و شامل چه مراحلی است؟
به اختصار می‏توان موارد زیر را بر شمرد:
1.توانایی روخوانی و روانخوانی قرآن کریم که این هدف اصلی دوره ابتدایی است.
2.توانایی درک معنای عبارات و آیات ساده و پرکاربرد قرآن کریم که هدف اصلی دوره راهنمایی است.
3.آشنایی با شیوه‏های تدبر در آیات قرآن و به کارگیری آن برای درک مفاهیم و معارف اسلامی و این در واقع هدف دوره متوسطه است.
4.آشنایی با پیام‏های قرآنی و مضامین آن‏ها، به تناسب سن دانش آموزان در کلیه پایه‏های تحصیلی.
5.تقویت علاقه به قرآن کریم و ایجاد نگرش مثبت نسبت به یادگیری آن در تمامی دانش آموزان.
6.آشنایی با ویژگی‏های قرآن کریم و عظمت و جایگاه خاص آن نزد مسلمانان.
7.آشنایی با زیباخوانی قرآن کریم و علاقه به یادگیری آن.
جامعیت اهداف، هم آموزش قرآن را هموار و طبیعی می‏سازد و هم هدف‏های مهم و فراموش شده این آموزش را احیا می‏کند.