آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۰

چکیده

متن

(انما یعمر مساجد الله من امن بالله و الیوم الاخر و اقام الصلوه و اتى الزکوه ولم یخش الا الله فعسى اولئک ان یکونوا من المهتدین)(1)
تنها افرادى به تعمیر مساجد خدا مى پردازند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز به پا مى دارند و زکات مى دهند و جز از خدا نمى ترسند. آن ها امید است که از هدایت یافتگان باشند.
تعمیر مساجد, فقط تعمیر ظاهرى و فیزیکى نیست, بلکه شامل آبادانى معنوى نیز مى شود. مسجد غیرفعال با یک ساختمان خالى هیچ فرقى ندارد. بنابراین احیاى معنوى مسجد بسیار مهم تر از ساخت و تعمیر آن است.
مسجد از صدر اسلام تا اکنون محل تجمع مسلمانان بوده است. این مکان مقدس هماره به عنوان محل عبادت, پادگان نظامى, جایگاه قضاوت, پایگاه تبلیغات و... فعالیت کرده است. هرچند با پیشرفت علوم و فنون و پدید آمدن نهادهاى جدید بسیارى از فعالیت هاى مساجد به خارج از مسجد منتقل شده است ولى کماکان مسجد به عنوان مکانى مقدس و محل تجمع مسلمانان, از جایگاه ویژه اى برخوردار است. متإسفانه در برخى کشورهاى اسلامى فعالیت مساجد دچار رکود بسیار زیاد و حضور مردم در مساجد بسیار کم شده است.
عوامل بى تفاوتى مردم نسبت به مسجد
1 ـ عامل فرهنگى: فقر فرهنگى دست اندرکاران امور مساجد از عوامل مهم عدم حضور مردم در مساجد است. تحصیلات عالى, کلاس هاى هنرى, رسانه هاى گروهى (مطبوعات, صدا و سیما, ویدئو, ماهواره, رایانه و...) بخش عظیمى از زندگى بشر را تشکیل مى دهند. نیاز آموزشى و فکرى بشر (دینى و غیر دینى) با خریدن یک روزنامه یا مجله, با تعویض یک کانال, با فشار دادن یک دکمه, با گرفتن یک شماره و... تإمین مى شود.
2 ـ مسائل اجتماعى: جوان احساس مى کند که جامعه حضور در مسجد را به اندازه حضور در میادین ورزشى و هنرى ارزش نمى داند. جوانان دوست دارند که مورد توجه قرار گیرند. تبلیغات بیش از اندازه صدا و سیما و مطبوعات به قهرمانان ورزشى و هنرپیشگان سبب شده است که جوانان به آن ها اهمیت بیش ترى نسبت به ارزش هاى دینى بدهند.
3 ـ عامل سیاسى: ورود رقابت هاى سیاسى ناسالم و باندبازىهاى خطى و جناحى به مسجد وجانبدارى غیر اصولى برخى امامان جماعت از جناح هاى موجود از موانع مهم عدم حضور مردم در مسجد است.
4 ـ عوامل درونى مسجد: بدخلقى و بى توجهى امام جماعت, خادم, هیإت امنإ و بسیج به جوانانى که براى بار نخست به مساجد روى مىآورند و ظاهرى متفاوت با افراد دیگر حاضر در مسجد دارند, بى نظمى امام جماعت, طولانى شدن مراسم نماز و... از مسایلى است که موجب گریز مردم از مسجد شده است.
5 ـ سایر عوامل: ممکن است عوامل دیگرى نظیر عوامل محیطى سبب بى رغبتى مردم نسبت به حضور در مساجد شوند. این عوامل نیز باید شناسایى و مورد بررسى قرار گیرند. دورى مساجد از محل سکونت مردم, وجود خیابان پر رفت و آمد بین مردم و مساجد ممکن است باعث شود تا برخى از مردم به مساجد روى نیاورند.
عواملى که ذکر شد, در همه مردم مشترک است, با این تفاوت که کیفیت خواسته هاى جوانان با سایر مردم متفاوت است. جوانان سعى دارند کتاب هاى زیادى را درباره مشاغل مورد علاقه شان مطالعه کنند. بعضى از جوانان به سوى ادبیات, شعر, موسیقى و تئاتر کشیده مى شوند.(2) از طرفى, انسان داراى غرایز مختلفى است. این غرایز درجوان نمود بیشترى دارد. جوان, کم طاقت و کم حوصله است و دوست دارد از کوتاه ترین و مطئمن ترین راه ممکن براى ارضاى نیازهاى خود قدم بردارد. جوان نیاز به تحصیل, اشتغال, ازدواج و... دارد. حال سوال این است که براى تإمین این نیازها به کجا باید رجوع کند؟ به آموزشگاه هاى مختلفى که راه فساد را هموار مى کنند؟! به مکان هایى که کسب درآمد را از هر راهى توصیه مى کنند؟! به دوست هاى خیابانى که نتیجه اى جز فساد اجتماعى ندارند؟! اگر این جوان به مسجد بیاید, آیا مسجد مى تواند نیازهاى روحى و معنوى او را تإمین کند؟ عده اى معتقدند که تإمین این نیازها به عهده مسجد نیست و مسجد فقط محل عبادت و عبادت هم فقط خواندن نماز است....
چه باید کرد؟
از میان بردن موانع موجود, از عوامل مهم جذب مردم, به ویژه جوانان به مسجد است. براى از بین بردن این موانع پیشنهادهاى ذیل مطرح مى گردد:
دربخش فرهنگى
تشکیل کلاس هاى مختلف علمى و فرهنگى:
پیامبر اکرم(ص) مى فرماید: ((دوست ندارم جوانى از شما را ببینم مگر آن که صبح کند و رفت و آمدش در یکى از دو حالت باشد: عالم یا محصل(3)
جوانان علاقه زیادى به تعلیم و تعلم دارند. بنابراین مى توان با تشکیل کلاس هاى مختلف درسى و غیر درسى, معلومات و هنر و مهارت آن ها را افزایش داد. باید با استفاده از این عامل جذاب, جوانان را جذب مسجد نمود و با استفاده از مربیان کار آزموده و متدین, به تربیت آن ها همت گماشت. برگزارى این کلاس ها باعث دوام و موفقیت خانواده ها و جلوگیرى از شبیخون فرهنگى دشمن و کاهش فساد خواهد شد. دراین صورت مردم سعادت دنیوى و اخروى خود و فرزندانشان را در مسجد جستجو خواهند کرد.
در بخش اجتماعى
1 ـ تبلیغات گسترده سراسرى ومحلى, با استفاده از آیات و روایات و... براى جذب وتوجه آن ها به مسجد.
2 ـ واگذارى مسئولیت به جوانان و احترام به آنان.
در روایتى آمده است: ((گروهى از جوانان بیست شب با پیامبر(ص) بودند. یکى از آن ها درباره رفتار پیامبر(ص) گفت: پیامبر(ص) با ما رفیق و مهربان بود و از حال بستگان ما پرسید و ما توضیح دادیم. سپس پیامبر(ص) فرمود: برگردید نزد خانواده هایتان و آن ها را تعلیم بدهید و امرشان کنید. مثل من نماز بگذارید. هنگام نماز یکى از شما اذان بگوید و بزرگ ترین شما امامت کند.(4)
در روایتى دیگر آمده است که هشام بن حکم که جوان 18 تا 20 ساله بود و هنوز محاسنش نروییده بود, روزى وارد مجلس امام صادق(ع) شد. امام صادق(ع) جلوى پاى او بلند شد و او را پهلوى خود نشاند. پیرمردان از آن همه احترام امام(ع) تعجب کردند. امام(ع) به آن ها فرمود: مگر قرآن نخوانده اید؟! خداوند در قرآن مى فرماید: (یرفع الله الذین امنوا منکم والذین اوتوالعلم درجات); بعد فرمود: ((مى دانید چرا این قدر به او احترام مى کنم؟ او با زبانش ما را یارى مى کند.))(5)
امام جماعت باید جوانان مسجد را بشناسد, با آنان با احترام برخورد کند, رابطه اى صمیمانه با آن ها داشته باشد, مشکلاتشان را بشنود و براى رفع آن ها تلاش نماید. امام جماعت باید برخى از جوانان را طورى تربیت کند که در غیاب او بتوانند لا اقل قسمتى ازکارهاى او را انجام دهند و سایر جوانان با دیدن آن ها رغبت بیشترى براى آمدن به مسجد نشان دهند. امام جماعت باید به کسانى که داراى امتیازات ویژه اى هستند, احترام خاصى قایل شود وتسهیلات ویژه اى در اختیار آن ها بگذارد. باید به آن ها مسئولیت بدهد تا بتوانند استعدادهاى خود را بارور سازند و موجب افتخار مسلمانان و اهل مسجد شوند.
در بخش سیاسى
1 ـ روشن نمودن اذهان مردم, به ویژه جوانان نسبت به تفکیک ناپذیرى دین از سیاست.
2 ـ جلوگیرى از ورود تفکرات مسموم و درگیرىهاى غیر اصولى جناحى به مسجد.
3 ـ دعوت از کارشناسان مسایل سیاسى, بدون توجه به تقسیم بندىهاى جناحى, جهت سخنرانى و تشکیل جلسات پرسش و پاسخ.
مسایل درونى مسجد
امام جماعت باید با درایت, هوشیارى و مدیریت قوى; انسجام و هماهنگى لازم بین هیإت امنإ, بسیج و خادم را به وجود آورد و در صورت بروز هرگونه اختلافى, به سرعت به حل آن بپردازد. امام جماعت باید از به وجود آمدن باندهاى جناحى در مسجد جلوگیرى کند و با ایجاد وحدت و یکدلى بین نمازگزاران, رونق و شکوه بیشترى به مسجد بدهد.
ایجاد جذابیت ها
الف ـ ایجاد تفریحات متنوع و سالم نظیر اردوهاى سیاحتى, زیارتى و علمى.
ب ـ اعطاى خدمات به اهل مسجد, نظیر کمک به حل مشکلات خانوادگى و قضایى.
ج ـ تإمین بهداشت و نظافت مسجد و ایجاد فضایى که نمازگزاران را ملزم به رعایت بهداشت نماید.
ممکن است براى بعضى این سوال مطرح شود که بودجه امکانات فوق از چه منبعى باید تإمین گردد؟
در پاسخ باید گفت: حق عضویت و درآمد فعالیت هاى جنبى مساجد و سرمایه گذارى افراد خیر و متمکن مى تواند منبع درآمد خوبى باشد.
افراد خیر حاضرند در برنامه هاى عام المنفعه سرمایه گذارى و مشارکت نمایند. یکى از دلایل رکود مساجد این است که تاکنون بازدهى خاصى, ـ حتى به اندازه یک مدرسه غیر انتفاعى ـ براى مردم نداشته اند. دولت نیز مى تواند با تصویب قوانینى, کمک هاى مالى زیادى را جذب مساجد نماید که از جمله مى توان به تخصیص قسمتى از درآمدهاى عمومى به مساجد از سوى فرماندارىها یا شهردارىها یا سایر مراکز و نیز تصویب قانونى مبنى بر تخفیف مالیات و عوارض به کسانى که کمک هاى شایانى به مسجد مى نمایند, اشاره کرد.
تإمین نیازهاى اخلاقى, روحى و معنوى
یإس و ناامیدى همواره باعث عزلت و گوشه گیرى, انحراف و احساس پوچى و گاه خودکشى خواهد شد. اگر در شرایط موجود نتوانیم روحیه امید را در جوانان تقویت کنیم, طولى نخواهد کشید که داراى نسلى مإیوس و نا امید خواهیم بود; نسلى که به جاى تلاش و سازندگى و شرکت در مسئولیت هاى اجتماعى, گوشه گیرى را انتخاب خواهد کرد و به مواد مخدر و سایر آلودگى ها پناه خواهد برد.
براى اجراى برنامه هاى فوق و جذب جوانان, رعایت نکات ذیل الزامى به نظر مى رسد:
1 ـ آموزش روحانیون آگاه و مدیر و مدبر و متخصص در علوم دین جهت پذیرش مسئولیت در مسجد و پرورش بعد روحى و معنوى و اخلاقى ائمه جماعات.
2 ـ تإمین امام جماعت از نظر مسکن و سایر امکانات لازم, به طورى که مجبور به پذیرش شغل دیگرى نگردد و بتواند با خاطرى آسوده وظایف خویش را انجام دهد.
3 ـ آگاهى از روانشناسى شحصیت جوانان و استعدادهاى آنان جهت برنامه ریزى جامع براى جوانان.
4 - خدمات آموزشى, پرورشى و... باید به کسانى تعلق بگیرد که عضو مسجد هستند. افرادى که تلاش بیش ترى براى رونق گرفتن مسجد مى نمایند باید امتیازات ویژه اى نسبت به سایرین داشته باشند.
در پایان, کلام زیباى مقام معظم رهبرى, حضرت آیت الله خامنه اى ـ مدظله العالى ـ را خطاب به جوانان مىآوریم:
((جوان ها سعى کنند به دانسته هاى کنونى خود از اسلام اکتفا نکنند, هرچه بیشتر در صدد فهمیدن و دانستن و شناختن اسلام باشند. باید با قرآن بیش تر مإنوس شد. باید مجالس ومحافل اسلامى را بیش تر گرم کرد. سنت بسیار بابرکت اجتماع در مساجد را باید همچنان نگاه داشت. جوان ها مسجد را کلاس درس و صحنه رزم بدانند و به مساجد رو کنند.))(6)
پى نوشت ها:
1 ـ سوره توبه, آیه 18.
2 ـ ر.ک: به اسلام و روانشناسى, آل اسحاق.
3 ـ حدیث تربیت بزرگسال از سخنان چهارده معصوم(ع), ج 3.
4 ـ اسلام و تربیت کودکان, احمد بهشتى, ج 1,ص ؟
5 ـ تربیت فرزند از نظر اسلام, حسین مظاهرى.
6 ـ ره توشه راهیان نور, (ویژه جوانان), تابستان 1376, دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.

تبلیغات