تحلیل بینامتنی بر تأثیرپذیری های حافظ از نظامی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
طبق نظریه بینامتنیت، هیچ متنی بسته و خودمحور نیست. همه آثار ادبی از متون پیش از خود تأثیر پذیرفته اند. در ادب فارسی نیز نمودهای این تأثیر و تأثر به چشم می خورد. حافظ همواره به آثار پیشینیان توجه داشته و از آن ها بهره برده است. غزل های نظامی از سرچشمه ها و منابع الهام حافظ بوده است. در این پژوهش، با بهره گیری از نظریه بینامتنیت و با روش تحلیلی- تطبیقی، در دو حوزه ارتباط برون متنی و درون متنی، تأثیرپذیری حافظ از غزل های نظامی بررسی شده است. برآیندِ پژوهش، نشان دهنده اشتراکات سطحی و گاه عمیقی است که میان این دو شاعر وجود دارد. حافظ با وجود آنکه خود در غزل سرایی انقلابی نو بر پا کرد؛ اما در جای جای دیوانش، می توان نشانه ها و نمودهایی از همسانی های فکری و زبانی با غزل های نظامی را به خوبی ملاحظه نمود. حافظ از نظر برون متنی (روساخت)، در زمینه ضرباهنگ، وزن، قافیه، ردیف، واژگان، ترکیبات و سایر عناصر موسیقایی از غزلیات نظامی تأثیر پذیرفته است. در حوزه درون متنی(زیرساخت) نیز میان این دو شاعر پیوند آشکاری وجود دارد؛ تلمیحات، توصیفات، تصاویر، تشبیهات و تعابیر مشابهی میان غزل های این دو شاعر دیده می شود. وجود این ارتباطات، نشان از تأثیرپذیری و بهره گیری حافظ از غزلیات نظامی دارد. این بهره گیری نه از نوع تقلید، تکرار یا سرقت ادبی، بلکه با هدف آفرینش اشعار ظریف تری صورت گرفته است. این ارتباط ها به سبب تأثیر سنت های ادبی غزل سرایی بوده است که در میان این شاعران رواج داشته و حتی محیط زندگی و فرهنگ حاکم بر زادگاه آنان بی تأثیر نبوده است.Intertextual analysis on the influence of Hafez on Nizami
According to the theory of intertextuality, no text is closed and self-centered. All literary works are influenced by the texts before them. Manifestations of this influence can also be seen in Persian literature. Hafez has always paid attention to the works of his predecessors and used them. Nizami's sonnets have been one of Hafez's sources of inspiration. In this research, by using the theory of intertextuality and analytical-comparative method, Hafez's impact of Nizami's sonnets has been investigated in two areas of extratextual and intratextual communication. The result of the research shows the superficial and sometimes deep similarities between these two poets. Although Hafez created a new revolution in lyric poetry; But in places of his divan, one can clearly observe signs and manifestations of intellectual and linguistic similarities with Nizami's sonnets. In terms of extratext (structure), Hafez has been influenced by Nizami's sonnets in terms of rhythm, weight, rhyme, line, words, compositions and other musical elements. In the intratextual field (infrastructure) there is also a clear link between these two poets; Allusions, descriptions, images, analogies and similar interpretations can be seen between the sonnets of these two poets. The existence of these connections shows Hafez's influence and use of military sonnets. This use is not in the form of imitation, repetition or plagiarism, but with the aim of creating more delicate poems. These connections were due to the influence of the lyrical literary traditions that were prevalent among these poets,.
تبلیغات
