قرائات مطلوب ایرانیان در عهد صفوی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مطالعه مخطوطاتِ فراوان و متنوع قرآنی به جامانده از ایرانیان در طی ادوار مختلف به عنوان مستندی تاریخی از سرگذشت و سیر تحول قرائات می تواند به ارائه تصویری روشن تر از تاریخ انتقال متنِ قرآنی و تاریخ شیعه در منطقه جغرافیایی مهم و پهناوری از جهان اسلام یعنی ایران، منجر شود. این مقاله با مطالعه بیش از 40 قرآن دست نویس مربوط به ایران پس از حمله مغول و به ویژه، دوران صفوی به عنوان نخستین حکومت ملی و شیعه در ایران پس از اسلام، درکنار بررسی دیگر مستندات تاریخی از سرگذشت قرائات در ایران نشان می دهد که درپی حمله مغول به ایران درخشش و تأثیر گذاری محافل قرائی ایران، همچون محافل کهن خراسانی، رو به افول نهاده و بعدها این محافل به تدریج تحت تأثیر محافل قرائی تثبیت شده در خارج از ایران، با پذیرش قرائات هفتگانه یا دهگانه رسمی دوباره پا گرفته اند. تصویری که از بررسی قرآن های خطی ایرانی دوران صفوی از قرائات مطلوب ایرانیان شیعی و نحوه ثبت آن در مصاحف آن روزگار به دست می آید، نشان می دهد هرچند قرائت عاصم به طور چشم گیری نسبت به دیگر قرائات ارجحیت داشته، اما برخلاف عثمانی در ایران ترجیح مطلق بر روایت حفص از عاصم نبوده است. نه تنها حضور پررنگ روایت ابوبکر شعبه از عاصم به عنوان دومین قرائت مطلوب ایشان در بسیاری از قرآن های خطی دیده می شود، بلکه گاه روایت او به عنوان روایت اصلی و مرجّح بر روایت حفص، در قرآن ها ثبت شده است.Variant Readings Preferred by Persians in Safavid Era
Analyzing numerous and diverse Iranian Qur’an manuscripts surviving from the past, may shed further light on the history of transmission of the text of the Qur’an and the history of Shi’ism in Persia, a vast important region of Muslim geography. This article deals with studying the Qur’an manuscripts dating from the rise of copying the Qur’an and the formation of the Qur’an reading circles in Persia following the return of peace to the land, approximately a century after the Mongol invasion and particularly since the emergence of the Safavid state as the first national state in Persia in Islamic times. As reflected in this study, upon the decline of brilliant, inspirational, and independent reading circles, e.g. the early circles of Khorasan after the Mongol invasion, they were in time inspired by those standardized abroad and rose once again by recognizing the standard ‘seven readings’. Variant readings preferred by Persian Shi’a and the forms of recording them in the Qur’an manuscripts copied in the Safavid Persia are indicative of the fact that Persians and Ottomans concertedly preferred the reading of Ḥafṣ narrating from ‘Ᾱṣim. They frequently attested variant readings of Shuʻbah narrating from ‘Ᾱṣim, as their secondly and sometimes as the main and primary preferred reading.
تبلیغات
