خوانش بینامتنی دیوارنگاری های لاجوردی فام خانه حقیقی اصفهان با سفالینه های آبی سفید اروپایی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

خانه اخوان حقیقی در اصفهان که بنایی متعلق به دوره اواخر صفوی تا اوایل قاجار است، مجموعه قابل توجهی از نقاشی های دیواری را در خود جای داده است. نقاشی های لاجوردی تک رنگ بر روی سطح گچی که یکی از نمونه های سنتی دیوارنگاری دوره اسلامی هستند، در این بنا هم دیده می شوند. چه از نظر تعداد و اندازه و چه از نظر موضوع، نقاشی های لاجوردی خانه حقیقی قابل توجه و بی نظیر هستند. شباهت استفاده از رنگ لاجوردی بر روی زمینه سفید در سفالینه های اروپایی با دیوارنگاری های لاجوردی فام بر سطح گچ می تواند کلیدی در یافتن پیش متن های جدید برای این نوع دیوارنگاری باشد. این تحقیق با هدف نشان دادن تأثیر سفالینه های وارداتی از اروپا بر هنر ایران در این مورد به خصوص، سعی در آشکارسازی محتوا و مبنای دیوارنگاره های دیگر از این دست که در شهرهای اصفهان، کاشان و شیراز یافت می شوند و رابطه بینامتنی این نقوش با کاشی و سفالینه ها دارد. همچنین، به یکی از منابع کمتر اشاره شده تأثیر هنر غرب بر هنر ایران یعنی سفالینه های صادراتی اروپا به ایران دست می یابد. در این پژوهش، تلاش بر این است تا با بررسی بینامتنی نقوش این نوع دیوارنگاری به روش توصیفی- تطبیقی به این سؤال ها پاسخ داده شود که روابط بیش متنی این نگاره ها چیست؟ و آیا می توان سفالینه های موسوم به چینی آبی- سفید هلندی دلفت را پیش متن های نقاشی دیواری این خانه دانست؟ در این پژوهش با بررسی همگونی فرمی و محتوایی نقاشی های دیواری خانه حقیقی با این فرض که سفالینه های اروپایی پیش متن نقاشی های لاجوردی خانه حقیقی هستند، به این سؤال اصلی در تحقیق پرداخته می شود که روابط بینامتنی و بیش متنی این نقوش بر اساس نظریات بیش متنی ژرار ژنت چه هستند؟ سپس، تراگونگی اجرایی، کاهشی، جابه جایی، حذفی، موضوعی، مضمونی، محتوایی پیش متن و متن بررسی می شود. در نتیجه به کمک نظریه بینامتنیت ژنت، جایگاه نقوش سفالینه های آبی سفید هلندی به عنوان یکی از پیش متن های نقاشی های دیواری خانه حقیقی آشکار می شود و روابط تراگونگی و همگونی بین پیش متن و بیش متن مورد بررسی قرار می گیرد.