بازشناسیِ روایات «اکوان دیو» در سنّتِ داستانیِ ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
داستان نبرد رستم و اکوان دیو یکی از روایات مستقل و در عین حال کوتاهِ شاهنامه (186 بیت در تصحیح دکتر خالقی مطلق) است که احتمالاً به دلیل این اختصار، کمتر از روایاتِ پهلوانیِ رستم، در ادب رسمی و عامیانه مورد توجّه قرار گرفته است. با این حال ظاهراً اکوان دیو در سنّت داستان های ایرانی نقش و حضور بیشتری داشته و نشانه هایی از این تنوّع و تعدّد را هرچند به صورت پراکنده و کلّی می توان بازشناسی کرد. از جمله گویا افراسیاب و اکوان دیو- در مقام دو نیرو و نماینده اهریمن- با یکدیگر ارتباط- ها و همکاری هایی داشته اند که برخی قراین و بازمانده های آن عبارت است از: جادو و افسون آموختنِ اکوان به افراسیاب در بیتی از شاهنامه، گذاشتن سنگ اکوان دیو به فرمان افراسیاب بر سرِ چاه- زندان بیژن، آمدن اکوان و نهادنِ خودِ او سنگ را بر چاه بیژن در اشاره ای از عطّار، در عذاب بودنِ بیژن در چاه از دست اکوان در تلمیح همای شیرازی، زندانی شدن بیژن در چاه اکوان دیو، رفتن اکوان نزد افراسیاب و دادنِ وعده کشتن رستم به او، ربودن اکوان، برزو را به خواستِ افراسیاب و نگهبانیِ برخیاس، پسر اکوان از سیاه چال بیژن در روایات نقّالی و عامیانه. احتمالاً اکوان در داستان بیژن و منیژه نیز بیشتر از آنچه در گزارشِ کنونیِ آن در شاهنامه می بینیم، نقش داشته است. در روایت های نقّالی و عامیانه از مادر، برادر و فرزندان اکوان دیو نیز یاد شده که معروف تر از همه پسر وی برخیاس است. این دیو بنابر داستانی که قبل از قرن 8 ه.ق ساخته شده نگهبانِ چاه- زندانِ بیژن است و به دست رستم کشته می شود. حضور دیوهای دیگری با نام اکوان در متون ادبی و داستانیِ پس از شاهنامه هم نشان دهنده توجّه به این دیو در چرخه حلقه روایات ایرانی است.Revisiting Akvān-e- div's Stories in Iranian Narrative Tradition
The Story of Rostam and Akvāne div's battle is one of episodic tales of Shāhnāmeh. This story has been considered less important than other legends of Rostam in formal and folkloric Persian literature. However, the role of Akvāne div in Iranian stories is important and the relationship and cooperation of Akvān and Afrāsiyāb is one of indications of ancient tales. The forms of relationship between Akvān and Afrāsiyāb can be listed as: Afrāsiyābś magic learning from Akvān ,putting Akvānś stone on Bižanś dungeon, Bižanś imprisonment in Akvānś well, putting stone on black hole by Akvān. suffering from Bižan by Akvān, the help of Akvān to Afrāsiyāb for kidnapping of Borzu and guarding of Barxiyās, Akvānś son, in Bižanś prison. Akvān probably has had more roles in story of Bižan and Maniže. In bardic and popular tales there have been names taken from Akvānś mother, brother and children especially his son, Barxiyās. In literary and narrative texts other demons with name of Akvān can be found.
تبلیغات
