علم حضوری مؤثر در ادراک حسی و لوازم معرفت شناختی آن از دیدگاه حکمت متعالیه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هنگام ادراک حسی دو مرحله روی می دهد: یکی تأثیرپذیری عضو حسی و دیگری ادراکِ نفس. مرحله اول مادی و مرحله دوم مجرد است. براساس اتحاد نفس و بدن، نفس به تأثرات مادی که در اعضای حسی واقع می شود علم دارد و این علم، از سنخِ علم حضوری است. برخی از شارحان حکمت متعالیه همچون علامه طباطبائی و شهید مطهری به این دیدگاه گرایش دارند. از لوازم معرفت شناختی این نظریه، توانایی بر تبیین علتِ پیدایش برخی از خطاهای حس است همچنین این دیدگاه، بنایی معرفتی در دفاع از نظریه واقع گرایی غیرمستقیم در ارتباط با متعلق ادراک حسی است که بزرگان حکمت اسلامی بدان گرایش دارند. پذیرش حضوری بودن علم به تأثر مادیِ عضو حسی، با قول به حصولی بودن ادراک حسی قابل جمع است. ابن سینا و صدرا قائل به حصولی بودن ادراک حسی اند، در نقطه مقابل سهروردی و سبزواری قائل به حضوری بودن آنند. طبق دیدگاه اخیر، نفس خودِ خارج را می یابد، بنابراین عدمِ تطابق ادراک با خارج متصور نیست این در حالی است که هنگام مواجهه ابزار حسی با خارج، در برخی موارد صورتِ غیرمطابق با واقع بر نفس پدیدار می گردد، در نتیجه نمی توان قائل به حضوری بودن ادراک حسی شد.Knowledge by Presence as Effective on Sensory Perception and its Epistemological Underpinnings from the Viewpoint of Transcendent Theosophy
There are two steps in the process of sensory perception: the sensory organ’s sense-impression and the soul’s perception. The first step is materialistic and the second one abstract. According to the union of the body and soul, the soul apprehends the sensory organs’ sense impressions, and the soul’s apprehension is considered knowledge by presence. Some commentators of transcendent theosophy, like Allameh Tabatabai and Shahid Motahhari, support this viewpoint. From their point of view, the ability to explain the cause of sensory errors is an epistemological inseparable part of this theory. It is also an epistemic foundation upon which indirect realism theory can be defended in relation to the subject matter of sensory perception, as advocated by great scholars of Islamic theosophy. The acceptance of the knowledge by presence as belonging to the sensory organs’ sense perceptions is compatible with the concept of acquired knowledge. Ibn Sina and Mulla Sadra believe in acquired knowledge, while Suhrawardi and Sabzevari believe in knowledge by presence. According to the latter view, the soul finds its self outside, so the mismatch of perception with the outside is not conceivable, while in the encounter of sense organs with the outside, in some cases a form which is incompatible with reality presents itself to the soul. Thus one cannot imagine the presence of sensory perception.
تبلیغات
