بررسی برساختگی در نام روزها و ماه های گاه شماری جلالی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
گاه شماری جلالی یا ملکشاهی یکی از مهم ترین و دقیق ترین گاه شماری های ایرانی است که در زمان ملکشاه سلجوقی توسط گروهی از دانشمندان بزرگ ایرانی پدید آمد. این گاه شماری به دنبال اصلاح گاه شماری یزدگردی تدوین شد و از ساختار آن نیز بی بهره نماند. در باره نام گذاری نام روزها و ماه های این گاه شماری، میان گزارشگران و پژوهشگران آن، دیدگاه های گوناگونی وجود دارد که برپایه آن برخی گمان می کنند این گاه شماری نام هایی ویژه خود در نامیدنِ ماه ها و روزها داشته است. نام هایی برای روزها، مانند: «جشن ساز، بزم نه، سرفراز، کشن نشین، نوش خوار، غم زدای، رخ فروز، مال بخش، زرفشان، نام جوی، و...» و یا نام ماه های آن: «ماه نو، نوبهار، گرمافزای، روز افزون، جهان تاب، جهان آرای، مهرگان، خزان، سرمافزای، شب افزون، آتش افروز، سال افزون». همچنین پنج روز پایانی سال به این نام ها بوده «آفرین، فرخ، فیروز، رامشت، درود». بررسی دست نبشته های معتبر نشان می دهد که گزارش های موجود در باره این گاه شماری در سده های نخستینِ تأسیس با آن چه در دوران پسین گزارش شده است، دگرگونی های قابل توجهی دارد، در این میان یکی از معتبرترین منابع، کتاب معرفت التقویم نام بردار به سی فصل خواجه نصیرالدین توسی است. گزارش هایی که در این کتاب آمده است در گذر زمان به سبب اعتبار آن مورد دستبرد و برساختگی قرار گرفته است. برساختگی های پیرامون نام روز ها و ماه های جلالی اندک اندک و به مرور زمان در فرهنگ ها و کتب دیگر راه یافته و سبب شده است که امروزه چنین پنداشته شود که این گاه شماری نیز مانند گاه شماری یزدگردی نام هایی ویژه خود داشته است. در این پژوهش، بر آن هستیم با بررسی اِسنادی دست نبشته ها، و تحلیلی تاریخی-ادبی از نوع کتابخانه ای، در باره این نام گذاری ها بحث و بررسی کنیم. نتایج به دست آمده نشان می دهد نام هایی که برای روز و ماه در گاه شماری جلالی گزارش شده است، نام هایی برساخته است که در گذر زمان به این گاه شماری نسبت داده شده است و در برخی متون معتبر نیز راه یافته است.Investigation of Counterfeiting the Names of the Days and Months of the Jalālī Calendar
The Jalālī or Malikshāhī Calendar is one of the most important and accurate Iranian calendars that was created by a group of great Iranian scientists during the reign of Malikshāh of Seljuk. This calendar was established following attempts to correct the Yazdgerdī calendar and was influenced by its structure. Regarding the names and months of this calendar, there exist various views among the researchers of this calendar based on which some think that this calendar had its own special names for its days and months. There were names for days such as: “Jashnsaz, Bazmneh, Sarfaraz, Koshnneshin, Nooshkhovar, Ghamzodai, Rokhforooz, Malbakhsh, Zarfeshan, Namjooy, etc. or names for months such as Maheno, Nobahar, Garmafazai, Roozafzoon, Jahantab, Jahan Arai, Mehregan, Khazan, Sarmafazai, Shabafzoon, Atashafrooz, Salafzoon. Also, the last five days of the year were called "Afarin, Farrokh, Firooz, Ramesht, Doroud". The investigation of valid manuscripts shows that there were considerable differences between what was reported in the early centuries and what was later reported. One of the most valid sources is the book Maʿrifat al-Taqvīm known as Sī faṣl ( Thirty-chapter ) written by Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī. The reports in this book have been counterfeited in terms of validity over time. Counterfeiting the names of the days and months of the Jalali calendar has gradually entered other cultures and books and this has caused some to think that this calendar, like the Yazdgerdī calendar, has had its own special names. Counterfeiting the names of days and months has entered other cultures and books over time, leading to the notion that this calendar, like the Yazdgerdī calendar, has had its own special names. This study aims to investigate this naming using the documented examination of manuscripts and a historical-literary analysis of the library type. The results indicate that the names reported in the Jalālī calendar for months and days are counterfeits that, over time, have been attributed to this calendar and have also entered some valid texts.
تبلیغات
