وحدت ماهویِ صورت ادراکی و مُدرَک خارجی در آثار ابن سینا (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
ابن سینا در چند اثر مهم خود، ماهیت ادراک را عبارت از دریافت صورت مُدرَک (أخذ صورهِ المُدرَک) دانسته است. تعبیر «صوره المُدرَک»، مشتمل بر ابهامی اساسی است که درقالب دو دیدگاه اصلی رقیب در فلسفه اسلامی صورت بندی شده: یکی دیدگاه وحدت ماهوی صورت ادراکی و مُدرَک؛ دیگری دیدگاه شَبَح. داوری درباره این دو دیدگاه با تمرکز بر آثار خود شیخ الرئیس چندان آسان نیست؛ زیرا افزون بر یکدست نبودن و ناسازگاری سخنان او در آثار مختلفش، لوازم نه چندان قابل پذیرش هریک از دو دیدگاه، مشکلاتی را در این حوزه ایجاد می کنند. با توجه به امکان پذیرنبودن بررسی شواهد له و علیه هردو نظریه در یک مقاله، در این پژوهش، بر شواهد نظریه وحدت ماهوی صورت ادراکی با مُدرَک خارجی متمرکز شده و برپایه دو دسته شواهد متنی و فرامتنی فراهم آمده نشان داده ایم در مجموعه آثار ابن سینا نشانه هایی مهم دالّ بر این مسئله وجود دارد که مراد وی از «صورت» در تعبیر «صوره المُدرَک»، شبح به معنای مصطلح آن نیست؛ بلکه براساس آنچه در عبارتی از إشارات نیز آمده، منظور او «حقیقه الشیء» است؛ یعنی «ما به الشیء هو هو» یا «ماهیتِ بالمعنی الأعم شیء».The Essential Identity of the Cognitive Form and External Known in Avicenna's Works
In some of his important works, Avicenna has considered the nature of cognition as receiving the "known form". The expression of "known form" contains fundamental ambiguity and is formulated in the form of two main rival views in Islamic philosophy; the first is what can be called as "Essential identity of Cognitive form and External Known-Theory of Cognition" and the second as "Phantasm (Shabah) theory of cognition". By focusing on Avicenna' own works, it is not easy to judge these two rival theories. The problems here are raised mainly from two sources: firstly from incompatibility and inconsistency of Avicenna's declarations in his different works and secondly from non-acceptable logical consequences of each theory, at least at the first encounter. Because it's impossible to examine the pro and cons of both theories at one paper. So, here I focus just on the evidence of first theory: Essential identity of Cognitive form and External Known-Theory of Cognition and based on the two evidence of textual and meta textual, we have shown there are important evidences in Avicenna's works collection that indicate he does not mean the word of "form (Surat)" in the expression of "the known form (Surat al-Modrak)" such as the meaning of "phantasm" in literal sense; but as he states in Ishȃrȃt, his means is "the real of entity (Ḥaqiqat al She'y) " or "what is in virtue of which everything is entity that is"; not the phantasm.
تبلیغات
