انسان شناسی شناختی می کوشد با ابزارهای علوم شناختی به مطالعه موضوعات و مسائل فرهنگ بشری بپردازد، و نظریه تامس لوسن و رابرت مکالی درباره نظام مناسک دینی از نظریات پیشگام و دوران ساز این حوزه است. آن ها می کوشند تحلیلی شناخت گرایانه از صورت نوعی ساختار نظام مناسک دینی ارائه دهند. به باور آن ها، چنین تحلیلی از توانش مناسکی مشارکت کنندگان، دانش عمدتاً ناخودآگاه و قضاوت های شهودی آن ها درباره ماهیت و کیفیت مناسک، پرده برمی دارد. مطابق تحلیل آن ها، مناسک دینی کنش اند، نظیر سایر کنش های بشری، جز اینکه در آن ها کارگزاران فرابشری نقشی محوری دارند. اجرای مناسک دینی منوط به دانش الاهیاتی نیست و تحلیل نظام بازنمایی کنش و سایر نظام های مسئول برای خردورزی درباره کارگزاران و کنش ها برای شناخت قضاوت شهودی مشارکت کنندگان کافی است. این نظریه دست کم شش یافته شناختی دارد که به باور خود آن ها هم قدرت پیش بینی رفتار مشارکت کنندگان را به ما می دهند، هم به لحاظ تجربی آزمون پذیرند.
