پهنه بندی خطر سیل خیزی با استفاده از منطق فازی AHP-TOPSIS در محیط GIS (مطالعه موردی حوضه آبخیز آیدوغموش) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ناآگاهی از شرایط فیزیوگرافی، هیدرولوژیکی و دینامیکی رودخانه ها سبب گسترش سیلاب ها شده است که موجب وارد آمدن خسارات جانی و مالی زیادی در سالهای اخیر شده است. هدف از این پژوهش، شناسایی پهنه های در معرض خطر سیلاب با به کارگیری مدل TOPSIS است. اساس این مدل استخراج ایده آل پوینت های مثبت و منفی و تعیین فاصله هر یک از معیارها به منظور تعیین طبقات مختلف پتانسیل سیل خیزی و انتخاب بهترین گزینه مکانی از نظر مخاطرات سیل است. لذا 9 لایه موثر در وقوع سیلاب که در مدل تاپسیس استفاده می شود در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و با استفاده از نرم افزار ARCGIS 10.5 آماده سازی و با استفاده از این مدل نقشه نهایی پهنه بندی خطر سیلاب تهیه و طبقه بندی شده است. نتایج به دست آمده با مشاهدات میدانی به دقت ارزیابی شد. حوضه آبریز آیدوغموش به عنوان یکی از زیر حوضه های قزل اوزن با طولی در حدود 80 کیلومتر دارای 170 میلیون مترمکعب آبدهی سالانه است؛ برای توزیع فضایی پهنه های مستعد سیل خیزی، از ابزارFUUZY OVERLAY از مجموعه ابزارهای Spatial Analyst Tools مربوط به نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج این در پنج طبقه تهیه گردید. پهنه با خطر زیاد 7.95 و پهنه ای با خطر خیلی زیاد 4.88 درصد را به خود اختصاص داده است که بیشترین میزان سیلاب در پایین دست حوضه آبخیز که از میزان شیب کاسته می شود رخ می دهد؛ از نظر زمین شناسی نیز این حوضه جزء واحد زمین ساختی البرز- آذربایجان محسوب می شود.