مؤلفه های اصلی پرورش تفکرطراحانه (تفکر عرف و موقعیت محور) در آموزش مقدمات طراحی معماری (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تفکر طراحی به طور کلی به عنوان یک فرایند تحلیلی و خلاق تعریف شده به گونه ای که فرصت هایی برای تجربه، خلق، دریافت نقطه نظرات و دوباره طراحی کردن، فراهم می کند. تفکر طراحی مرتبط با رشته هایی از قبیل معماری، طراحی و هنر بوده و امروزه در بسیاری از رشته ها مطرح است. در میان پارادیم های گوناگون مطرح شده، تفکر طراحانه با تاکید بر وجه آموزشی- دانشگاهی و از زیر بخش های تعریف شده برای آن، طراحی و تفکر طراحانه به عنوان یک شیوه استدلالی، در ارتباط با آموزش معماری، مورد توجه است. ارتباط آموزش و تفکرطراحی، بنا به ماهیت پیچیده هر دو، دارای ظرائف گوناگونی است. با وجود پژوهش های صورت گرفته در حوزه تفکرطراحی به عنوان نوعی از اندیشیدن، توجه به آن و چگونگی ورود و حضور آن در آموزش معماری، هنوز به طور کامل و مشخص بیان نشده است. این مقاله به دنبال تعریف چگونگی ارتباط تفکرطراحی در شاخه تعریف شده با تقسیم بندی تفکر عرف و موقعیت محور و آموزش دروس مقدمات طراحی معماری به عنوان دروس طراحی پایه است. برای رسیدن به هدف پژوهش، استنباط و تحلیل محتوای یافته های پژوهش های پیرامون تفکرطراحی و آموزش طراحی معماری برای کسب فهم بهتر از خصوصیات، فرایند و تفاوت های مابین افراد مبتدی و خبره به همراه بهره گیری از تجارب موفق در این حوزه لازم است. با بهره گیری از روش تحلیل محتوا (فرایند کد گذاری و تعریف مقولات اصلی) و هم چنین استدلال استنباطی به بررسی و تحلیل پژوهش های معتبر پرداخته و علاوه بر آن، برای توجه به آموزش بومی و بهره مندی از نظرات مدرسان، در تکمیل داده های پژوهش، پاسخ های مدرسان و خبرگان در این رابطه، نیز مورد تحلیل قرار گرفت. حاصل فرایند در سه مقوله؛ افزایش دانش، نوع بیان مسئله و آموزش تأمل کردن (در سه شاخه خود مشاهده گری، خود نظارتی و خود ارزیابی) تعریف گردید. شیوه عملی شدن هر کدام از مؤلفه ها در هشت مرحله ذکر شده و در ادامه با طراحی یک تحقیق شبه آزمایشی ما بین گروه های آزمون و گواه از دانشجویان ترم سوم کارشناسی معماری، به سنجش راهکارها پرداخته شد. نتیجه در قالب سه دسته راهکار اصلی، طراحی آموزشی، نظارت بر آموزش و ارزیابی، برای آموزش دروس طراحی پایه، معرفی گردیده و برای پژوهشگران حوزه آموزش، معماری و تفکر طراحی مورد توجه است.