بررسی نقش نشانه ای شمایل های مقدسین به عنوان عنصر محوری در تصویر سازی های قرآنی برای کودکان و نوجوانان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

گرایش و علاقه جامعه اسلامی به اولیاء الهی و ائمه اطهار خصوصاً در سی سال بعد از انقلاب اسلامی سبب بوجود آمدن آثاری در حوزه های مختلف هنرهای تجسمی گشت که شمایل ائمه اطهار در آنها عنصر اصلی و یا دارای نقش محوری بودند. یکی از حیطه هایی که به صورت جدی با شمایل نگاری مواجه بوده و بواقع اصلی ترین آن می باشد، حیطه ادبیات کودک و نوجوان و به عبارت دقیق تر تصویر سازی دینی بر گرفته از قصص قرآن و کتب دینی برای کودک و نوجوان بوده است. پیشینه شمایل نگاری در نگارگری ایران، نشان دهنده گرایش به نوعی نماد گرایی در ترسیم شمایل ها درگذشته بوده که بازتاب آن در آثار تصویرسازی دینی معاصر نیز دیده شده است. این مقاله با هدف مشخص نمودن ویژگی های نمادین شمایل های اولیاء در تصویرسازی از منظر نشانه شناسی به روش کتابخانه ای انجام گرفته و در پی پاسخ به دو پرسش بوده 1- تصویرگران از چه ویژگی های نگارگری و نقاشی ایرانی برای نمادین شدن شمایل هایشان استفاده نموده اند؟ 2- آیا هنرمندان تصویرگر از ویژگی های بصری آثار غیر اسلامی برای نمادین ساختن شمایل ها بهره برده اند؟ در نهایت یا توجه به مباحث طرح شده اثبات گردید هنرمندان تصویرگر در شمایل نگاری معاصر همانند پیشینه نگارگری با استفاده از عناصر نمادین و قراردادهای رایج و پذیرفته، آثار اسلامی و غیر اسلامی سعی نمودند ویژگی تقدس و فراواقع به شمایل هایشان بدهند که در این میان فقط آن دسته از آثار نمادگرا که با تکیه بر پیشینه نمادگرایی در حوزه نقاشی ایرانی و توانمندی فنی هنرمند بوجود آمده، قابل طرح بوده اند.