برتولد لاوفر و زبان فارسی؛ تدقیقاتی در مجموعه سینو-ایرانیکا (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

برتولد لاوفر، شرق شناس برجسته آلمانی را بیشتر به واسطه تحقیقات گسترده او درباره تمدن چین می شناسند. او که دکترای زبان های شرقی خود را از دانشگاه لایپزیگ گرفته بود، با سفر به چین و تبّت تحقیقات دامنه داری درباره زوایای گوناگون فرهنگ و هنر چین انجام داد و به عنوان یکی از چین شناسان بزرگ روزگار خود شهرت یافت. در میان آثار پرشمار او، مجموعه ای به نام سینو-ایرانیکا (Sino-Iranica, 1919). وجود دارد که لاوفر در آن، طی مقالات مختلفی که اغلب به حوزه گیاه شناسی و کانی شناسی اختصاص دارند، به تعاملات فرهنگی ایران و چین در روزگاران کهن پرداخته است. این مطالعه هر چند بیش از هر چیز یک مطالعه تاریخی- تمدنی در حوزه علوم طبیعی است، از فوایدی در حوزه زبان به عنوان واسطه انتقال فرهنگ خالی نیست. یکی از تلاش های لاوفر در سینو-ایرانیکا آن است که با آگاهی های گسترده خود درباره زبان چینی و روش های ثبت واژگان دخیل در این زبان ، نام فارسی گیاهان و کانی ها را شناسایی کند و بدین شکل، از انتقال مظاهر مادی تمدن ایران به چین در بازه زمانی بزرگی - از سده 2 ق.م تا سده 14م – سخن بگوید. در این مقاله برخی آگاهی های زبانی موجود درباره گیاهان ایرانی را که لاوفر در خلال مطالعات خود در متون چینی بدان ها دست یافته، بازخوانی می کنیم و اهمیت کار او را در این حوزه نشان دهیم. این اهمیت به طور توأمان هم در حوزه نفوذ زبان های ایرانی و هم در حوزه تأثیرگذاری تمدنی و فرهنگی ایران در تمدن باستانی چین قابل پیگیری است