صبر صابران

از جمله اوصافی که عارفان و عاشقان طریق حق و حقیقت در طلب آن هستند مقام والای صبر است که رسیدن به این مقام سختی‌های زیادی را در پی داشته و نیازمند اراده و پشتکاری قوی می‌باشد.
برخلاف آنچه، بعضی تصور می‌کنند، صبر هرگز به معنی تحمل بدبختی‌ها و تن دادن به ذلت و تسلیم در برابر عوامل شکست نیست بلکه تعریف آن بدین گونه است که:صبر و شکیبایی به معنی پایداری و استقامت در برابر هر مشکل و حادثه‌ای می‌باشد.
از آنجایی که هدف از خلقت ما در این دنیا، چند صباحی زندگی کردن بعد مردن نیست، ما خلق شده‌ایم تا با عبادت پروردگارمان و پیروزی در تمام آزمایشات الهی، با تمسک جستن به مقام صبر و رضا، راه رسیدن به کمال را هموار سازیم و به مطلوب نهایی و اصل گردیم.
بسیاری از علمای اخلاق برای صبر، سه شاخه ذکر کرده‌اند:
الف)صبر در اطاعت: یعنی مقاومت در برابر مشکلاتی که در راه اطاعت وجود دارد.
ب) صبر بر معصیت: یعنی ایستادگی در برابر انگیزه‌های گناه و شهوات سرکش و طغیانگر.
ج)صبر بر مصیبت: یعنی پایداری بر حوادث ناگوار و عدم خودباختگی و شکست روحی، و ترک جزع و فزع در مصائب وارده.
درقرآن کریم، حدود هفتاد مورد از صبر، سخن به میان آمده است که بیش از ده مورد آن به شخص پیامبر اکرم(ص) اختصاص دارد.آری، فرستاده خداوند که بنیانگذار دین مبین اسلام بود با تحمل سختی‌ها و رنج‌های فراوان و صبر در مقابل کژ فهمی‌های بت پرستان زمانش توانست اسلام را گسترش دهد و مفاهیم والای آن را به گوش جهانیان برساند.لذا زندگی پیامبران خدا و خصوصاً پیامبر اسلام(ص) بیانگر مقاومت بی حد و حصر آنها در برابر حوادث سخت و طوفان‌های شدید و مشکلات طاقت فرسا است.پس با توجه به این که مسیر حق و حقیقت همیشه دارای اینگونه مشکلات است، رهروان اه حق باید در طی کردن این طریق از این الگوها، الهام بگیرند تا به مقصد برسند:«لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة».1
در آیه شریفه فصلت آمده است:«کسانی که می‌گویند پروردگار ما «اللّه» است و سپس بر گفته خود می‌ایستد و کمترین انحرافی پیدا نمی‌کنند و آنچه لازمه آن است در عمل و گفتار نشان می‌دهند.فرشتگان الهی بر آنان نازل می‌شوند که نترسید وغمگین مباشید».2
چه تعبیر جامع و جالبی که درحقیقت همه نیکی‌های و صفات برجسته را دارا می‌باشد، نخست:دل به خدا بستن و ایمان محکم به او پیدا کردن، سپس تمام زندگی را به رنگ ایمان در آوردن و بر محور آن قرار دادن.
آری لازمه ایمان و اثبات استقامت برایمان صبر است و اصلاً ویژگی استقامت و پایداری این است که فضایل دیگر، بدون صبر، ارج و بهائی ندارند زیرا پشتوانه ایمان همچون سر است در مقابل تن.تن بی سر فایده ندارد، همچنان که ایمان بدون صبر ناپایدار است».3
امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) نقل می‌کنند:«هنگامی که نامه‌های اعمال گشوده می‌شود و ترازوهای عدالت پروردگار نصب می‌گردد، برای کسانی که گرفتار بلاها و حوادث سخت شدند و استقامت ورزیدند نه، میزانِ سنجشی نصب می‌شود و نه نامه عملی گشوده می‌شود» هنگامی که پیامبر(ص) این جمله را فرمود:به عنوان شاهد این آیه را تلاوت کردند:«خداوند اجر صابران را بی‌حساب می‌دهد»4 و 5
1.سوره مبارکه احزاب، آیه 21.
2.ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، ذیل آیه 30 سوره مبارکه فصلت.
3.نهج البلاغه، کلمات قصار، شاره 82.
4.سوره مبارکه زمر، آیه 10.
5.یکصد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث، مکارم شیرازی، ناصر، ص 452.