اقدامات و اهداف خلفای عباسی در توسعه کشتیرانی در رودخانه های عراق (132-232ق) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

خلفای عباسی که قرن ها بر سرزمین های اسلامی حکمرانی کردند، به توسعه راه های آبی به ویژه در رودخانه ها توجه داشتند. در این میان آنها از دو رودخانه مهم دجله و فرات در کشور عراق، استفاده های نظامی، تجاری و توریستی فراوانی می کردند و با حفر آبراهه ها، کانال های متعدد و برداشتن موانع در رودخانه های عراق، علاوه بر استفاده های تجاری، حمل ونقل کالاها و مواد غذای به پایتخت، در برابر هجوم مخالفان خلافت نیز از آن ها بهره می بردند و از طریق آنها شورش های بزرگی را سرکوب کردند. پرسش اصلی پژوهش این است که اقدامات خلفای عباسی در توسعه کشتیرانی چه بوده است؟ و خلفای عباسی از رونق کشتیرانی در رودخانه های عراق چه اهدافی را دنبال می کردند؟ این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی از داده های تاریخی نشان می دهد، خلفای عباسی با درکی منطقی و معقول از نقش راه های آبی و رودخانه ای در تثبیت و تحکیم دستگاه خلافت، کمابیش از همه ظرفیت های سیاسی، نظامی، اقتصادی، کشاورزی، و فرهنگی توسعه این مسیرها بهره برداری کردند. مجموع این اقدامات افزایش درآمدها و عایدات حکومت، پیشرفت کشاورزی و زراعت، رونق شهرنشینی در شهرهایی چون بغداد، موصل، بصره، و ابله، ارتباط و تعامل با ملل دیگر، انتقال علوم و فنون به مرکز خلافت، و تقویت نیروی دریایی را در پی داشت.