صاحبنظران، برای ارتباط از جنبه مواجهه مخاطب با پیام، مدل های چندی را مطرح کرده اند که در قالب دو رویکرد اساسی بیان شده است. در رویکرد نخست که مدل انتقالی یا خطی نامیده می شود، مخاطب در برابر پیام، کم وبیش منفعل فرض می شود و همسو با رمزگذاری فرستنده، به رمزگشایی پیام می پردازد اما در رویکرد دوّم که مدل مبادله ای نام گرفته، مخاطب فعّال فرض می شود و بر اساس تفسیر و تحلیل خود پیام را رمزگشایی می کند. در این مقاله ابتدا به تبیین مختصات و تفاوت های این دو رویکرد پرداخته شده است و سپس با اشاره به برخی از آیات قرآن و با نظر به عوامل تأثیرگذار بر تفسیر و تحلیل پیام از سوی مخاطبان، رویکرد قرآن که تأیید رویکرد مبادله ای است تبیین شده است. از دیدگاه قرآن، عواملی مانند علم و دانش، تعقل و تفکّر، فطرت و پاکیزگی روح در انسان، موجب می شوند که مخاطب در برابر پیام، منفعل نباشد و با تفسیر و تحلیل خود به رمزگشایی آن بپردازد.
