قرآن در خانه
آرشیو
چکیده
متن
در این مقاله می‌خواهیم به یک سؤال اساسی پاسخ دهیم و آن اینکه: آیا با هدف حفظ کل قرآن، می‌توانیم از مرخصی تحصیلی یک‌ساله فرزندانمان استفاده کنیم؟
جواب این سؤال از دو نظر قابل بحث و بررسی است:
الف) از منظر روان شناسی یادگیری.
ب) از منظر جامعیت آموزش قرآن.
الف) روان شناسی یادگیری بر این عقیده استوار است که محفوظات در اثر تکرار و تمرین و همچنین «استمرار» آن طبق فورمول‌های آزمایش شده، قابل نگه‌داری است.
1. قرآن آموزانی که در طی 365 روز حافظ 604 صفحه قرآن می‌شود با احتساب روزهای تعطیل جمعه و عید نوروز و…، به‌طور متوسط در هر روز 5/1 صفحه؛ یعنی 23 خط را باید حفظ کنند. آن‌گونه که می‌بایست، فرصت تمرین و تکرار آیات را داشته، در نتیجه، اغلب پس از یک‌سال، فقط حافظ کل«اسمی» قرآن می‌شوند و در مقابل اکثر سؤالات حفظی افراد مختلف، توان تلاوت صحیح و بدون غلط را ندارد. به همین دلیل خانواده‌ها سعی می‌کنند که آنان را کمتر در محافل و مجامع حاضر نمایند.
2. قرآن آموزی که یک ساله قرآن را حفظ می‌کند، زودتر دچار فراموشی می‌شود و برای این که این اتفاق نیافتد مدت 2 تا 3 سال لازم است تا محفوظات تعمیق یابند و در ایام مرور آیات مشکلی به نام «نارضایتی قلبی» در قرآن آموز بروز می‌کند. به این معنا که: «بنده که قبلاً حافظ کل شده‌ام اگر بخواهم آن لقب و عنوان را داشته باشم، مجبورم آیات را دوباره حفظ کنم».
در مقابل حافظان محترمی که در طول 3 تا 5 سال به تدریج قرآن را حفظ می‌کنند. به دلیل فرصت کافی برای تمرین و تکرار، قسمتهای حفظ شده را با رغبت و علاقه بیشتری دنبال می‌کنند و پس از مدتی واقعاً حافظ کل قرآن می‌شوند و نه اسمی.
ب) از بعد جامعیت آموزش قرآن بایستی خاطر نشان کنیم که تعلیم تک بعدی قرآن آموزان به صلاح فرد و جامعه نمی باشد؛ زیرا:
1. افرادی که در یک‌سال نسبت به حفظ کل قرآن مبادرت می‌ورزند عمدتاً از نوجوانان و کودکان هستند و طبیعتاً آشنایی آنان با علم تجوید بسیار محدود است و قواعد تجویدی ر از حیث فصاحت و بلاغت رعایت نمی‌کنند.
حفظ آیات بدون توجه به مخارج حروف و صفات آنها باعث آن می‌شود که یادگیری به شکل صحیح علمی انجام نگیرد. از جمله نتایج آن می‌توان به عدم جذابیت ارائه محفوظات در محافل و مجالس، عدم موفقیت در مراحل مختلف مسابقات و… اشاره نمود.
تذکر یک نکته:
بعضی از حفاظ به روشهای متعددی در محافل و مجالس قرآنی به تلاوت آیات می‌پردازند. مانند: تلاوت آیات از آخر به اول، تلاوت آیات از پایین به بالا، تلاوت ضربدری آیات، بیان حروف در قرآن و….
در توضیح این نوع ارائه محفوظات، به اجمال می‌توان گفت: متأسفانه ارائه برنامه تلاوت آیات توسط حفاظ به خاطر عدم تسلط بر فنون اربعه قرائت، ( تجوید، صوت، وقف و ابتدا و لحن) با اقبال روبه‌رو نمی‌شود و بیشتر خسته کننده و فاقد ویژگی‌های تأثیرگذاری بر مستمعان است و لذا والدین و مربیان به جای تمرین دادن حفاظ بر روی کیفیت ارائه محفوظات به ارائه این گونه روشها و حتی روشهای پیشرفته‌تر؛ مانند: شعبده بازی و… می‌پردازند.
در توصیه به این خانواده‌های گرامی، عرض می‌کنیم، ارائه هر برنامه‌ای باید: الف) دارای اهداف متعالیه باشد، ب) در شأن آن کار باشد و ج) فراموش نکنیم که «قرآن کتاب هدایت است» و برای حفظ و قرائت صرف، نازل نشده است.
2. فرزندان ما در ابتدای فراگیری قرآن، علاقه بسیاری به این امر مقدس دارند؛ اما ممکن است با زیاده روی و اعمال نظرهای نسنجیده و عدم توجه به «کانون رغبت» آنان، باعث از بین رفتن این علاقه شویم.
لطفا به این آیات شریفه توجه فرمایید:
1) در آیایه شریفه 114 سوره مبارکه «طه» چنین می‌خوانیم:
«وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرآن مِنْ قَبْل اَنْ یقضی اِلَیکَ وَحْیه وَ قُلْ رَبِّ زِدْنی عِلماً؛
پس (ای پیامبر) نسبت به (تلاوت و تعلیم) قرآن «عجله» مکن، پیش از آنکه وحی آن بر تو تمام شود و بگو: پروردگارا! علم مرا زیاد کن!»
2) آیات شریفه «16، 17، 18، 19» سوره مبارکه «قیامت» می‌فرماید.
«لا تُحَرّک بِهِ لِسانَکَ لِتَعجَلَ بِهِ. انَّ عَلَینا جَمْعَهُ وَ قُرءانهُ. فَاِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرءانَه. ثُمَّ اِنَّ عَلَینا بَیانَه؛ ای پیامبر! زبانت را به عجله برای خواندن آن (قرآن) حرکت مده، چرا که جمع کردن آن و خواندن آن بر عهده ماست! هر گاه آن را خواندیم، از آن پیروی کن، بعد از آن نیز توضیح و بیان آن بر عهده ماست».
به خاطر داشته باشیم، قرآن هیچ‌گاه به انسانها نیاز نداشته، بله این انسانها هستند که هر‌گاه از آن تخطّی کنند در گمراهی فرو می‌روند، پس نبایستی چنین اندیشه‌ای داشته باشیم که این ما هستیم که قرآن را حفظ می‌کنیم بلکه باید بدانیم ما را بر قرآن منّتی نیست؛ و این قرآن است که بر هم ما منّت دارد. قرآن خود فرموده است:
«اِنَّ هذَا القُرآن یهْدی للَّتی هِی اَقْوم». (سور اسراء، آی 9)
جواب این سؤال از دو نظر قابل بحث و بررسی است:
الف) از منظر روان شناسی یادگیری.
ب) از منظر جامعیت آموزش قرآن.
الف) روان شناسی یادگیری بر این عقیده استوار است که محفوظات در اثر تکرار و تمرین و همچنین «استمرار» آن طبق فورمول‌های آزمایش شده، قابل نگه‌داری است.
1. قرآن آموزانی که در طی 365 روز حافظ 604 صفحه قرآن می‌شود با احتساب روزهای تعطیل جمعه و عید نوروز و…، به‌طور متوسط در هر روز 5/1 صفحه؛ یعنی 23 خط را باید حفظ کنند. آن‌گونه که می‌بایست، فرصت تمرین و تکرار آیات را داشته، در نتیجه، اغلب پس از یک‌سال، فقط حافظ کل«اسمی» قرآن می‌شوند و در مقابل اکثر سؤالات حفظی افراد مختلف، توان تلاوت صحیح و بدون غلط را ندارد. به همین دلیل خانواده‌ها سعی می‌کنند که آنان را کمتر در محافل و مجامع حاضر نمایند.
2. قرآن آموزی که یک ساله قرآن را حفظ می‌کند، زودتر دچار فراموشی می‌شود و برای این که این اتفاق نیافتد مدت 2 تا 3 سال لازم است تا محفوظات تعمیق یابند و در ایام مرور آیات مشکلی به نام «نارضایتی قلبی» در قرآن آموز بروز می‌کند. به این معنا که: «بنده که قبلاً حافظ کل شده‌ام اگر بخواهم آن لقب و عنوان را داشته باشم، مجبورم آیات را دوباره حفظ کنم».
در مقابل حافظان محترمی که در طول 3 تا 5 سال به تدریج قرآن را حفظ می‌کنند. به دلیل فرصت کافی برای تمرین و تکرار، قسمتهای حفظ شده را با رغبت و علاقه بیشتری دنبال می‌کنند و پس از مدتی واقعاً حافظ کل قرآن می‌شوند و نه اسمی.
ب) از بعد جامعیت آموزش قرآن بایستی خاطر نشان کنیم که تعلیم تک بعدی قرآن آموزان به صلاح فرد و جامعه نمی باشد؛ زیرا:
1. افرادی که در یک‌سال نسبت به حفظ کل قرآن مبادرت می‌ورزند عمدتاً از نوجوانان و کودکان هستند و طبیعتاً آشنایی آنان با علم تجوید بسیار محدود است و قواعد تجویدی ر از حیث فصاحت و بلاغت رعایت نمی‌کنند.
حفظ آیات بدون توجه به مخارج حروف و صفات آنها باعث آن می‌شود که یادگیری به شکل صحیح علمی انجام نگیرد. از جمله نتایج آن می‌توان به عدم جذابیت ارائه محفوظات در محافل و مجالس، عدم موفقیت در مراحل مختلف مسابقات و… اشاره نمود.
تذکر یک نکته:
بعضی از حفاظ به روشهای متعددی در محافل و مجالس قرآنی به تلاوت آیات می‌پردازند. مانند: تلاوت آیات از آخر به اول، تلاوت آیات از پایین به بالا، تلاوت ضربدری آیات، بیان حروف در قرآن و….
در توضیح این نوع ارائه محفوظات، به اجمال می‌توان گفت: متأسفانه ارائه برنامه تلاوت آیات توسط حفاظ به خاطر عدم تسلط بر فنون اربعه قرائت، ( تجوید، صوت، وقف و ابتدا و لحن) با اقبال روبه‌رو نمی‌شود و بیشتر خسته کننده و فاقد ویژگی‌های تأثیرگذاری بر مستمعان است و لذا والدین و مربیان به جای تمرین دادن حفاظ بر روی کیفیت ارائه محفوظات به ارائه این گونه روشها و حتی روشهای پیشرفته‌تر؛ مانند: شعبده بازی و… می‌پردازند.
در توصیه به این خانواده‌های گرامی، عرض می‌کنیم، ارائه هر برنامه‌ای باید: الف) دارای اهداف متعالیه باشد، ب) در شأن آن کار باشد و ج) فراموش نکنیم که «قرآن کتاب هدایت است» و برای حفظ و قرائت صرف، نازل نشده است.
2. فرزندان ما در ابتدای فراگیری قرآن، علاقه بسیاری به این امر مقدس دارند؛ اما ممکن است با زیاده روی و اعمال نظرهای نسنجیده و عدم توجه به «کانون رغبت» آنان، باعث از بین رفتن این علاقه شویم.
لطفا به این آیات شریفه توجه فرمایید:
1) در آیایه شریفه 114 سوره مبارکه «طه» چنین می‌خوانیم:
«وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرآن مِنْ قَبْل اَنْ یقضی اِلَیکَ وَحْیه وَ قُلْ رَبِّ زِدْنی عِلماً؛
پس (ای پیامبر) نسبت به (تلاوت و تعلیم) قرآن «عجله» مکن، پیش از آنکه وحی آن بر تو تمام شود و بگو: پروردگارا! علم مرا زیاد کن!»
2) آیات شریفه «16، 17، 18، 19» سوره مبارکه «قیامت» می‌فرماید.
«لا تُحَرّک بِهِ لِسانَکَ لِتَعجَلَ بِهِ. انَّ عَلَینا جَمْعَهُ وَ قُرءانهُ. فَاِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرءانَه. ثُمَّ اِنَّ عَلَینا بَیانَه؛ ای پیامبر! زبانت را به عجله برای خواندن آن (قرآن) حرکت مده، چرا که جمع کردن آن و خواندن آن بر عهده ماست! هر گاه آن را خواندیم، از آن پیروی کن، بعد از آن نیز توضیح و بیان آن بر عهده ماست».
به خاطر داشته باشیم، قرآن هیچ‌گاه به انسانها نیاز نداشته، بله این انسانها هستند که هر‌گاه از آن تخطّی کنند در گمراهی فرو می‌روند، پس نبایستی چنین اندیشه‌ای داشته باشیم که این ما هستیم که قرآن را حفظ می‌کنیم بلکه باید بدانیم ما را بر قرآن منّتی نیست؛ و این قرآن است که بر هم ما منّت دارد. قرآن خود فرموده است:
«اِنَّ هذَا القُرآن یهْدی للَّتی هِی اَقْوم». (سور اسراء، آی 9)
تبلیغات
