پاسخ به سوالات

1 ـ در بعضی از آیات قرآنی به نظر می‌رسد موضوعات مطرح شده هیچ ارتباطی با هم ندارند آیا این نظر صحیح است و اگر نیست توضیح دهید. «زهرا گوگونانی»
همانطور که قبلاً نیز گفته‌ایم هرسوره قرآن دارای پیام خاصی است که همه آیات در صدد تبیین و توضیح آن پیام هستند حال اگر مفسّر قرآن یا هرفرد دیگری توجّه به این نکته داشته باشد بسیاری از آیات به ظاهر بی‌ارتباط دارای ارتباط و پیوند می‌گردد و گاه مجموعه‌ای از آیات در یک سوره که با ظاهر با مجموعه قبل تناسبی ندارد در ارتباط با هدف اصلی سوره دارای پیام و تناسب خاص می‌گردد. علاوه براین در بسیاری از موارد آیات دارای لطایف و نکات دقیقی هستند که آیه بعدی با توجه به همان نکته رقیق آورده شده است تا سؤال ایجاد شده و یا شبهه پیش آمده در آیه قبل را حلّ نماید یعنی در حال که ممکن است برای بعضی از افراد ارتباط دو آیه کاملاً بی‌معنا باشد برای دیگرانی که با دقت بیشتر به مطالعه قرآن می‌پردازند نبودن آیه بعدی خلل و نقص در معنا ایجاد می‌کند البته ما قبول داریم در مواردی بعضی از آیات به دلایل خاص مانند صیانت از تحریف در جاهایی قرار گرفته‌اند که جایگاه اصلی آنها نیست ولی این موارد بسیار بسیار کم است.
2 ـ همانطور که می‌دانیم سوره عَلَق اولین سوره‌ای بود که در غار حرا برپیامبر‌گرامی اسلام نازل شده پس چرا سوره مدثر را اولین سوره نازل شده برپیامبر می‌دانند؟ «محمد ابراهیم غفاری»
مرحوم علامه طباطبایی در ابتدای سوره مدثر نکاتی را متذکر شده‌اند که ما با استفاده از آن جواب سؤال شما را می‌دهیم.
بعضی گفته‌اند سوره مدثر اولین سوره‌ای است که برپیامبر‌اکرم‌(ص) نازل شده ولی در اثنای این سوره آیاتی است که نشان می‌دهد این مجموعه نمی‌تواند اولین سوره نازل شده برپیامبر‌(ص) باشد مثل آنجایی که فرموده است: فقال ان هذا الاّ سحر یؤثَر [این قرآن چیزی جز سحر نیست] پس معلوم می‌شود قبل از این سوره آیاتی بوده است که مورد تکذیب دیگران قرار گرفته است لذا عده‌ای گفته‌اند فقط 7 آیه اوّل سوره در ابتدا نازل شده است یعنی این سوره در دفعات متعدده نازل شده است. امّا این احتمال اخیر با توجه به محتوای آیات اوّل سوره علق بعید به نظر می‌رسد چه اینکه ابتدا در آنجا امر خواندن به پیامبر شده است. پس علی القاعده سوره علق مقدم برسوره مدثر می‌شود. بعضی نیز احتمال داده‌اند که سوره مدثر اولین سوره‌ای است که بعد از پایان دعوت مخفی یعنی سه سال اول بعثت و شروع به دعوت علنی و آشکار توسط پیامبر‌(ص) نازل شده است. البته باید توجه داشت اینکه گفته می‌شود سوره علق اولین سوره نازل شده است منظور اولین آیات این سوره است نه مجموع سوره گرچه عده‌ای این نظریه را قبول ندارند.
3 ـ چرا قرآن کریم بیشتر به داستان‌های حضرت موسی پرداخته است؟ «سید محمد حسن موسوی»
همانطور که گفته‌اید در داستانهای قرآنی که به انبیاء پرداخته است داستان حضرت موسی بیشترین بخش را به خود اختصاص داده است و در سوره‌های مختلف قرآن به جنبه‌های مختلف زندگی وی قبل از تولّد تا مبارزات و تشکیل حکومت پرداخته. و عجیب آن است که بخشی از مطالب بصورت مکرّر نقل شده است، به نظر می‌رسد از دلایل مهم این موضوع تناسب و شباهت‌ةای موجود بین وضعیت شخصی و اجتماعی حضرت موسی و پیامبر‌اکرم‌(ص) و پیروان ایشان می‌باشد و قرآن از این وجه تشابه استفاده کرده و بسیاری از حرف‌های خود را در تحلیل وضعیت بنی‌اسرائیل برای مسلمانان بیان کرده است. حضرت موسی‌(ع) دوران درگیری و فشار و سختی در مصر را دارد همچون دوران پیامبر اکرم در مکه. دوره هجرت و تشکیل حکومت و از بین رفتن دشمنان وی نیز مانند هجرت پیامبر‌اکرم و تشکیل حکومت اسلامی می‌باشد. مشکلات اجتماعی، عقیدتی، اقتصادی مردمی قوم وی بعد از تشکیل حکومت بسیار مشابه مشکلات رسول اکرم‌(ص) در مدینه است. چنان که در سوره بقره بعد از اینکه مفصلاً از قوم بنی‌اسرائیل بحث شده و مشکلات و ایرادات آنها را با موسی‌(ع) بیان شده در خطاب به مسلمانان فرموده است: «آیا می‌خواهید از پیامبر خود همان درخواست‌هایی را بکنید که پیش از این از موسی کردند؟» بقره/108 چنان که اشاره حضرت به تقسیم مسلمانان به 72 فرقه چون تقسیم قوم بنی‌اسرائیل به همین تعداد، و اشاره منزلت علی‌(ع) در نزد ایشان چون منزلت هارون در نزد موسی‌(ع)، و نکات از وجوه مشابهت است که همگی باعث شده قرآن کریم بیشتر به داستان حضرت موسی‌(ع) بپردازد.
4 ـ برای جوانان چه تفاسیری را پیشنهاد می‌کنید؟
تفسیرهای فارسی بسیارند و هرکدام ویژگی خاص خودشان را دارند. در صورتی که جوانی بخواهد بشکل فشرده با قرآن و پیام‌های آن آشنا شود، تفسیر «أحسن الحدیث» نوشته آقای سید علی اکبر قریشی مفید است. نویسنده سعی کرده، ساده وگویا بنویسد. این تفسیر در 12 جلد، توسط انتشارات بعثت نشر یافته است.
مفصل‌تر از تفسیر مذکور که ویژگی ساده و گویا بودن را داشته باشد، «تفسیر نمونه» است که در 27جلد توسط جمعی از نویسندگان حوزه علمیه قم به سرپرستی آیت اللّه ناصر مکارم شیرازی نوشته شده است. قابل ذکر است که تفسیر مذکور در 7 جلد خلاصه شده و به نام «گزیده تفسیر نمونه» انتشار یافته است.
همچنین جوانان می‌توانند به «تفسیر کاشف» نوشته محمد باقر حجتی و بی‌آزار شیرازی و تفسیر «پرتوی از قرآن» نوشته آیت اللّه طالقانی. که جذاب و خواندنی هستند و هرکدام امتیازات خاص خودشان را دارند، رجوع کنند. توجه داشته باشیم که دو تفسیر اخیر شامل بخشهایی از قرآن است و تمام آیات را تفسیر نکرده‌اند.
5ـ بعضی بر این عقیده‌اند که چون قرآن بر اساس حوادث نازل می‌شد، بنابراین با پایان یافتن عمر پیامبر(ص) وحی نیز قطع شده و اگر عمر پیامبر(ص) طولانی‌تر می‌شد قرآن نیز حجیم‌تر می‌گردید. لطفاً توضیح دهید.
درست است که بخشی از آیات قرآن کریم بر اساس حوادث تاریخی و موقعیت جغرافیایی عصر رسالت نازل شده و چه بسا ناظر به آن دوران می‌باشند، امّا از یاد نبریم که این موقعیت به دو دلیل نمی‌تواند محدود کننده پیامهای قرآن باشد:
1ـ چون همه آیات نازل شده ناظر به دوران عصر رسالت نیستند و به تعبیری دیگر نزول خاص ندارند تا رنگ تاریخی داشته باشند. از میان 6236 آیه قرآن تنها دویست و اندی مورد آن بر اساس موقعیت تاریخی و جغرافیایی نازل شده و پیش نیاز و پرسشی خاص موجب نزول آیه‌ای شده‌اند و یا در انعکاس حادثه‌ای مطالب آن بیان شده است.
2ـ صرف نظر از اینکه این حجم انبوه از آیات قرآن مطالبش کلی است و به ابعاد هدایت و تربیت انسان، صرف نظر از زمان و مکان خاص می‌پردازد و نمی توان آنها را محدود به دوران خاصی کرد،حتی آنهایی که سبب نزول خاص دارند و براساس حوادث نازل شده‌اند به این معنا نیست که برای هدایت انسانهای دیگر مفید فایده نباشد و پیامهای آنها برای مردم دیگر معنا و مفهوم نداشته باشد.