اسلام و پژوهش های روانشناختی

ازدواج مهم ترین و اساسی ترین رابطه بشری توصیف شده است؛ زیرا بنای رابطه خانوادگی و تربیت نسل آینده را فراهم می سازد. از طرفی بهترین وسیله ارتباط انسان ها گفت وگو و مراودات کلامی است؛ زیرا انسان ها می توانند از این راه نیاز ها و خواسته های خود را به یکدیگر انتقال دهند. هدف از این پژوهش بررسی میزان اثربخشی آموزش مهارت های کلامی با تأکید بر منابع اسلامی بر سطح عملکرد خانواده است. روش انجام این پژوهش از نوع آزمایشی در قالب طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. شرکت کنندگان در این پژوهش به پرسش نامه عملکرد خانواده مک مستر پاسخ دادند. جامعه آماری این پژوهش از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای از میان تمام زنان متأهل منطقه 15 شهر تهران که از سطح عملکرد خانوادگی خود رضایت نداشتند، انتخاب شدند. داده های به دست آمده با روش آمار استنباطی تحلیل کوواریانس بررسی شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که آموزش مهارت های کلامی مبتنی بر منابع اسلامی در افزایش سطح عملکرد خانواده و خرده مقیاس های حل مشکل، ارتباط، نقش ها، همراهی عاطفی، آمیختگی عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی تأثیر داشته است. همچنین نتایج نشان می دهد که متغیر های جمعیت شناختی، تحصیلات، سن و سن ازدواج تأثیری بر بالا بردن سطح عملکرد خانواده در نمونه آماری نداشته است. در نتیجه، این بسته آموزشی با مداخله و ایجاد تغییر در آشنایی همسران با الگو های دینی رفتار کلامی و غیرکلامی در تعامل با یکدیگر و رسیدن به بهترین سبک ارتباط، یعنی سبک صریح و محترمانه، توانسته است در فرایند ارتباط زوجین و عملکرد خانواده تغییرات مثبتی به وجود آورد.

هدف پژوهش حاضر ساخت آزمون اولیه حضور قلب در نماز بر اساس منابع اسلامی است. ازاین رو محقق با استفاده از قرآن و روایات و تبیین مؤلفه ها و نشانه های سازه حضور قلب، در پی ارائه آزمونی است که حضور قلب را در نماز افراد بزرگسال اندازه گیری نماید. روش تحقیق به دو شیوه توصیفی و پیمایشی است. در روش توصیفی آموزه های دین جمع آوری و مؤلفه ها و نشانه های طبقه بندی شده سازه مورد تحلیل و ارزیابی 8 کارشناس دینی قرار گرفته است. در روش پیمایشی نیز ارزیابی روایی و اعتبار آزمون در نمونه 70 نفری از طلاب و دانشجویان شهر قم بررسی شده است. برای تحلیل داده ها از شاخص ها و روش های آماری متناسب با سؤال های پژوهش، شامل همبستگی پیرسون، اسپیرمن، ضریب دونیمه سازی گاتمن، ضرایب کندال، آلفای کرونباخ و آزمون خی دو، استفاده شده است. نتایج پژوهش روایی محتوای آزمون را با توجه به ارزیابی 10 نفر از کارشناسان در حد مطلوب نشان می دهد. ضریب همبستگی نظرات کارشناسان مثبت و معنادار است و ضریب تطابق کندال 369/0 است که در سطح 01/0 معنا می دهد. همچنین اعتبار اولیه آزمون با توجه به میزان آلفای کرونباخ 909/0، همبستگی دونیمه 790/0، ضریب دونیمه سازی اسپیرمن بروان 883/0 و دونیمه سازی گاتمن 867/0 محاسبه گردید. روایی سازه، همبستگی تک تک سؤالات با نمره کل، همبستگی مؤلفه ها با نمره کل و همبستگی مؤلفه ها با یکدیگر نیز محاسبه شد که روایی مطلوبی را گزارش می دهد.

پژوهش حاضر با هدف بازشناسی عوامل لذت بری سعادت نگر و بررسی ویژگی های روان سنجی فرم کوتاه پرسش نامه آن، بر اساس منابع اسلامی تدوین و انجام شده است. برای این پژوهش، با روش نمونه برداری تصادفی خوشه ای، 344 نفر از طلاب و دانشجویان انتخاب شدند و به فرم کوتاه پرسش نامه لذت بری سعادت نگر و پرسش نامه بهزیستی روان شناختی پاسخ دادند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هماهنگی درونی فرم کوتاه پرسش نامه برابر با 89/0 و دارای 5 عامل است و پرسش نامه از روایی سازه قابل قبولی برخوردار است؛ با این تفاوت که روایی سازه آن بالاتر از روایی سازه فرم اولیه است. مجموع عوامل استخراج شده، واریانس بیشتری را تبیین می کنند و عوامل از نظر مفهومی با مؤلفه های مدل نظری هماهنگی بیشتری دارند. بین نمرات لذت بری سعادت نگر با مقیاس بهزیستی روان شناختی همبستگی معنادار مشاهده شد که نشان از روایی همگرای آن دارد.

این پژوهش بنیادی با هدف طراحی و ساخت آزمون پای بندی مردان به آموزه های اسلامی همسرداری و با روش توصیفی تحلیلی و پیمایشی انجام شده است. برای این پژوهش، با مراجعه به منابع اسلامی، آموزه های تعامل مردان با همسر به گونه استدلالی جمع آوری شد و پس از طی مراحل ساخت و اعتبارسنجی، پرسش نام های 36 گویه ای بین 383 نفر از معلمان مرد متأهل شهر قم که به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند، به اجرا درآمد. در بررسی روایی مقیاس، موافقت 92درصدی کارشناسان، گویای روایی محتوای مقیاس بود. تحلیل عاملی اکتشافی یافته ها نشانگر آن بود که آزمون پای بندی مردان به آموزه های اسلامی همسرداری دارای هشت عامل (1. تعهد و مسولیت پذیری؛ 2. ارتباطی؛ 3. امور مالی؛ 4. تمرکز/توجه هیجانی؛ 5. همدلی فعال؛ 6. هدیه دادن؛ 7. خوش بینی و گذشت؛ 8. رشد دینی) است. آلفای کرونباخ 88/0 و ضریب دونیمه سازی 751/0 نشانگر اعتبار درونی این مقیاس است. بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت این پرسش نامه اعتبار و روایی مطلوبی دارد و عوامل منسجمی از آن به دست می آید که می توان با کاربرد آن، پای بندی مردان به آموزه های اسلامی همسرداری را مطالعه و از آن در حیطه های تحقیق و درمان استفاده کرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای هدف در زندگی در رابطه جهت گیری دینی با بهزیستی فاعلی انجام شد. 399 دانشجو به مقیاس شادی فاعلی، مقیاس رضایت از زندگی، مقیاس تجدید نظر شده جهت گیری دینی و آزمون اصلاح شده هدف در زندگی پاسخ دادند. این پژوهش از نوع همبستگی است و از روش هائی چون ضریب همبستگی، رگرسیون و آزمون سوبل برای تحلیل یافته ها استفاده شد. یافته ها نشان داد روابط شاخص های دینداری با شادی و رضایت از زندگی مثبت و معنادار بود. این روابط در مورد رضایت از زندگی و هدف در زندگی نیرومند تر بود. رابطه هدف در زندگی با متغیر های دینی و بهزیستی فاعلی مثبت بود و نقش واسطه ای هدف در زندگی در رابطه با جهت گیری دینی با شاخص های بهزیستی تائید شد. پژوهش حاضر به شناخت رابطه دینداری با بهزیستی و سلامت روانی کمک می کند و راهکار هایی برای پژوهش های آینده در اختیار می گذارد.

یکی از مشکلات شایع در دنیای امروز خانوادهها، تعارضهای زناشویی است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و با روش همبستگی است که به منظور بررسی رابطه روانبنههای ناسازگار اولیه و دینداری درمیان همسران متعارض و غیرمتعارض انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را متأهلین فعلی استان سمنان تشکیل میدادند. از کل جامعه آماری، تعداد 782 نفر با استفاده از نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. دادهها با استفاده از روشهای همبستگی پیرسون و آزمون Z فیشر مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج، ضمن به چالش کشیدن کارکرد روانبنههای ناسازگار اولیه و دینداری، نقش تعدیلکنندگی متغیر تعارض زناشویی را مورد تأیید قرارداد. بدین معنا که رابطه دینداری و روانبنههای ناسازگار اولیه در گروه همسران غیرمتعارض به میزان معناداری قویتر است.

هدف از اجرای پژوهش حاضر بررسی رابطه هوش اخلاقی و هدف در زندگی با بهزیستی معنوی در دانشآموزان دبیرستانی است. این پژوهش از نوع همبستگی است و حجم نمونه پژوهش 250 نفر از دانشآموزان دبیرستانهای شهرستان دلفان هستند که با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده، پرسشنامه بهزیستی معنوی، هوش اخلاقی و هدف در زندگی بودند. دادهها با نرم افزار 18 SPSS تحلیل و با آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان بررسی شد. نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان میدهد که متغیرهای پژوهش از ارتباط معناداری با یکدیگر برخوردارند و هوش اخلاقی و هدف در زندگی به شکلی معنادار بخشی از واریانس بهزیستی معنوی را پیشبینی میکنند. در مجموع میتوان گفت که هدفمندی در زندگی و دستیابی به هوش اخلاقی میتواند بهزیستی معنوی را به همراه داشته باشد.