راهبردهای آموزش در علوم پزشکی

اهداف: امروزه آگاهی و توانایی استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات برای دانشجویان پزشکی بسیار ضروری است. وجود پزشکان آگاه به دانش فناوری اطلاعات، ارایه خدمات به سایر گروه ها در سیستم های سلامت را باکیفیت تر می نماید. هدف این مطالعه بررسی ضرورت تدوین برنامه درسی فناوری اطلاعات در دوره پزشکی عمومی با توجه به نظرات دستیاران تخصصی بود. روش ها: این مطالعه مقطعی در کلیه 81 دانشجوی پذیرفته شده در دوره های دستیاری در دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال تحصیلی 91-1390 انجام شد. داده های لازم به وسیله پرسش نامه محقق ساخته ساختاریافته حاوی 14 سئوال در زمینه میزان توانمندی شرکت کنندگان در استفاده از برنامه ها و نرم افزارهای رایانه ­ای و راهکارهای توسعه و موانع موجود در استفاده از فناوری اطلاعات پزشکی گردآوری شد. از آزمون های ضریب همبستگی، کروسکال والیس و رگرسیون چندگانه گام به گام در قالب نرم افزار آماری SPSS 11.5 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: میانگین امتیاز کلی دانشجویان مورد مطالعه در استفاده از نرم افزارهای رایانه ای 10/1±62/2 بود. میانگین امتیاز کلی دانشجویان در استفاده از نشریات و پایگاه های اطلاعاتی پزشکی آنلاین 90/0±10/2 بود. ارتباط معنی داری بین میزان مهارت های رایانه ای دانشجویان و میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و نشریات پزشکی مشاهده شد (005/0=p). نتیجه گیری: مهارت استفاده از نرم افزارهای رایانه ای و همچنین منابع اطلاعاتی الکترونیکی آنلاین در دانشجویان دستیاری دانشگاه علوم پزشکی کرمان پایین تر از حد متوسط است.

اهداف: مهم ترین مهارت ضمن تدریس، برقراری ارتباط موثر استاد با دانشجو است. رابطه استاد با دانشجو در کلاس درس از نوع روابط پیچیده انسانی است که عوامل متعدد و گوناگونی در آن موثرند. این مطالعه با هدف بررسی عوامل موثر در برقراری ارتباط بین استاد و دانشجو از دیدگاه دانشجویان پزشکی مقطع علوم پایه انجام شد. روش ها: مطالعه توصیفی- تحلیلی حاضر در دانشجویان پزشکی مقطع علوم پایه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان در سال تحصیلی 92-1391 انجام شد و براساس روش سرشماری همه دانشجویان (147 نفر) مورد مطالعه قرار گرفتند . برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته دارای 24 سئوال در پنج سطح اصلی گشودگی، همدلی، حمایت گری، مثبت گرایی، و تساوی و دو سطح فرعی تشابه و تضاد و محیط آموزشی استفاده شد. داده های جمع آوری شده به نرم افزار SPSS 16 وارد و با آزمون های T مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: حفظ حرمت و احترام دانشجو توسط استاد (83/0±60/3)، رعایت عدالت در برخورد با دانشجویان توسط استاد (97/0±40/3) و انتقادپذیری استاد (95/0±38/3) مهم ترین و پایبندی به اصول و اعتقادات مذهبی (41/1±97/1)، جنسیت (50/1±03/2) و سن استاد (39/1±19/2) کم اهمیت ترین عوامل موثر در برقراری ارتباط بین استاد و دانشجو از دیدگاه دانشجویان پزشکی مقطع علوم پایه بود . نتیجه گیری: حفظ حرمت و احترام دانشجو، رعایت عدالت در برخورد با دانشجویان، انتقادپذیری و انعطاف پذیری از موثرترین عوامل در برقراری ارتباط استاد با دانشجویان هستند.

اهداف: دانشجویان علوم پزشکی به مهارت های رویکرد مبتنی بر شواهد برای ارتقای تفکر خلاق و توانمندی شغلی نیاز دارند. روش تدریس مناسب در "" آموزش مبتنی بر شواهد"" نامشخص است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی تاثیر تدریس مبتنی بر شواهد با رویکرد حل مساله بر یادگیری جست وجوی منابع علمی، شناخت اصول سلامت و رضایت از تدریس بود. روش ها: در این مطالعه نیمه تجربی دانشجویان ترم سوم رشته پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در سال 1388 به روش سرشماری انتخاب شدند. برای تدریس درس بهداشت، نمونه ها به صورت تصادفی به 2 گروه مساوی 38نفری تجربی و کنترل تقسیم شدند. از دو ابزار گردآوری اطلاعات در آغاز و پایان مطالعه استفاده و نمرات جست وجوی منابع علمی، شناخت اصول سلامت و رضایت دانشجویان از تدریس سنجش شد. داده ها با نرم افزار SPSS 16 و آزمون های آماری مجذور کای، T مستقل و T زوجی تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین نمره کل شناخت دانشجویان و جست وجوی منابع علمی در گروه تجربی پس از مداخله به طور معنی داری بالاتر از گروه کنترل بود. میانگین نمره کل رضایت گروه تجربی از تدریس مبتنی بر شواهد با رویکرد حل مساله به طور معنی داری بالاتر از تدریس به روش سخنرانی و بحث گروهی در گروه کنترل بود. نتیجه گیری: به کارگیری رویکرد حل مساله در تدریس مبتنی بر شواهد با توجه به فعالیت گروهی دانشجویان، همچنین نظارت و حمایت مداوم مدرس از فعالیت های آموزشی دانشجویان می تواند دسترسی دانشجویان به منابع علمی، رضایت از تدریس و یادگیری آنان از اصول سلامت را ارتقا دهد.

اهداف: آموزش بالینی قلب آموزش حرفه ای و مهم ترین بخش پرستاری است، زیرا دانشجویان فرصت لازم برای فراگیری عملی آموخته های نظری و کسب مهارت های حرفه ای را پیدا می کنند. این مطالعه با هدف تبیین آسیب شناسی آموزش بالینی دروس پرستاری بیماری های داخلی- جراحی انجام شد. روش ها: این مطالعه کیفی از نوع تحلیل محتوی در زمستان 1391 در دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. مشارکت کنندگان شامل 4 عضو هیات علمی، 2 نفر مسئول امور بالینی و 5 دانشجوی ترم آخر کارشناسی پرستاری بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدف­مند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته به­طور انفرادی استفاده شد. برای تحلیل داده ها ، متن مصاحبه های تایپ شده به نرم افزار MAXQD انتقال یافت و کدگذاری داده ها با استفاده از این نرم افزار انجام شد. یافته ها: چهار طبقه اصلی کارآمدی مربی، کرامت، برنامه ریزی آموزشی و خودکفایتی و 11 طبقه فرعی (دانش کافی و مرتبط با درس، وظیفه شناسی، تجربه بالینی، احترام، ارتباط موثر، حمایت ناکافی، برنامه درسی نیازمحور، زمان بندی ارایه دروس، نظارت اثربخش، استقلال و ابهام در نقش) استخراج شد. نتیجه گیری: برنامه ریزی مناسب توسط مسئولان و افزایش توانمندی های مربیان پرستاری از عوامل تاثیرگذار بر آموزش بالینی دروس داخلی- جراحی است.

اهداف: پایش وضعیت تحصیلی دانشجویان یکی از ماموریت­های نظام آموزشی دانشگاه­هاست. توانایی­های شناختی مغز نقش محوری در یادگیری و موفقیت تحصیلی ایفا می­کنند. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین وضعیت تحصیلی و توانایی­های شناختی دانشجویان بود. روش ها: این مطالعه مقطعی موردپژوهی، در دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی در سال 1391 انجام شد و 395 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده پرسش نامه توانایی های شناختی 30گویه ای در 7 زیرمقیاس ""حافظه فعال""، ""کنترل مهاری و توجه انتخابی""، ""تصمیم گیری""، ""برنامه ریزی""، ""توجه پایدار""، ""شناخت اجتماعی"" و ""انعطاف پذیری شناختی""بود. برای بررسی همبستگی بین معدل و کارکردهای اجرایی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته­ها: همبستگی معنی داری بین معدل تحصیلی و کل توانایی های شناختی و زیرمقیاس های حافظه فعال، کنترل مهاری و توجه انتخابی، تصمیم گیری، برنامه ریزی، توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی (همگی در سطح 0001/0=p) به غیر از شناخت اجتماعی (969/0=p) مشاهده شد. نتیجه­گیری: زیرمقیاس های توانایی های شناختی یعنی حافظه فعال، کنترل مهاری و توجه انتخابی، تصمیم گیری، برنامه ریزی، توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی با معدل تحصیلی دانشجویان ارتباط مثبت دارند.

اهداف: هدف ارزشیابی اساتید توسط دانشجو سنجش اثربخشی تدریس و ارتقای کیفیت آموزش است . این مطالعه با هدف ارزشیابی عملکرد اساتید توسط دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه انجام شد. روش ها: این پژوهش توصیفی پیمایشی در همه 382 دانشجوی مقطع کارشناسی رشته پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در سال 92-1391 انجام شد و 73 دانشجو با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته ارزشیابی عملکرد آموزشی اساتید حاوی 30 گویه در 4 مولفه روش تدریس، تسلط و توان علمی، انضباط آموزشی و ویژگی های فردی و اجتماعی استاد استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار آماری SPSS 16 و با استفاده از آزمون T تک متغیره انجام شد. یافته ها: میانگین امتیاز مولفه روش تدریس 07/1±32/3 (60/2=t؛ 01/0=p)، تسلط و توان علمی 15/1±32/3 (39/2=t؛ 01/0=p)، انضباط آموزشی 19/1±34/3 (44/2=t؛ 01/0=p) و ویژگی های فردی و اجتماعی استاد 08/1±34/3 (71/2=t؛ 008/0=p) به دست آمد که همگی اختلاف معنی داری با حد فرضی 3 داشته و در وضعیت نسبتاً مطلوب قرار داشتند. نتیجه گیری: از دیدگاه دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، چهار مولفه ویژگی های فردی و اجتماعی، روش تدریس، انضباط آموزشی و تسلط و توان علمی و حرفه ای در ارزشیابی اساتید مهم هستند.

اهداف: برنامه درسی پنهان به جو عاطفی و شرایط نانوشته محیط آموزشی اشاره دارد که دارای بیشترین اثر بر ارزش ها و عواطف مخاطبان یادگیری است. هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه برنامه درسی پنهان و مولفه های آن با هوش هیجانی بود. روش ها: این پژوهش توصیفی- همبستگی در کلیه 9927 دانشجوی دانشگاه های علوم پزشکی کاشان و کاشان در سال تحصیلی 92-1391 انجام شد و 225 نفر با روش تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. از دو پرسش نامه برنامه درسی پنهان و هوش هیجانی برای جمع آوری داده ها استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح استنباطی با آزمون های همبستگی پیرسون، T تک نمونه ای، تحلیل واریانس و رگرسیون با استفاده از نرم افزار SPSS 18 انجام شد. یافته ها: میانگین امتیاز برنامه درسی پنهان 34/0±23/3 و میانگین امتیاز هوش هیجانی 41/0±64/3 بود. همبستگی برنامه درسی پنهان، مولفه روش تدریس، مولفه روش ارزشیابی، مولفه فضای کالبدی و مولفه قوانین و مقررات با هوش هیجانی مثبت و معنی دار بود. تنها مولفه روش تدریس توانست هوش هیجانی را پیش بینی کند. بین دیدگاه دانشجویان در مورد وضعیت برنامه درسی پنهان و همچنین هوش هیجانی آنها بر حسب جنسیت، رشته تحصیلی، دانشگاه محل تحصیل، مقطع تحصیلی و سال ورود تفاوت معنی دار مشاهده نشد. نتیجه گیری: وضعیت برنامه درسی پنهان قابلیت تاثیر بر هوش هیجانی دانشجویان را دارد و دانشگاه های علوم پزشکی کاشان و کاشان از نظر وضعیت برنامه درسی پنهان و دانشجویان این دو دانشگاه از نظر هوش هیجانی در حد بالاتر از متوسط قرار دارند.

اهداف: یکی از راه های بهبود مستمر کیفیت آموزش بالینی، بررسی دیدگاه دانشجویان است. این مطالعه با هدف ارزیابی دیدگاه دانشجویان رشته های هوشبری و اتاق عمل در مورد مشکلات آموزش بالینی انجام شد. روش ها: این مطالعه توصیفی- مقطعی در سال تحصیلی 91-1390 در 149 دانشجوی هوشبری و اتاق عمل دانشکده های پیراپزشکی و پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام شد. داده ها در 5 حیطه اهداف و برنامه آموزشی، مربی، برخورد با دانشجو، محیط آموزشی و نظارت و ارزشیابی جمع آوری و با نرم افزار SPSS 18 به کمک آزمون T زوجی تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: از نظر دانشجویان رشته هوشبری مهم ترین عوامل موثر در وضعیت آموزش بالینی مربی (6/81%)، اهداف و برنامه آموزشی (8/67%) و محیط آموزش (4/57%) و از دیدگاه دانشجویان اتاق عمل مربی (1/87%)، برخورد با دانشجو (7/80%) و اهداف و برنامه آموزشی (4/77%) بودند. اختلاف نظرات دانشجویان هوشبری و اتاق عمل در حیطه برخورد با دانشجو و نظارت و ارزشیابی معنی دار بود. نتیجه گیری: مربی بیشترین تاثیر را از نظر دانشجویان هوشبری و اتاق عمل در آموزش بالینی دارد. وضعیت آموزش بالینی در دو رشته هوشبری و اتاق عمل در دانشگاه علوم پزشکی تبریز در حد مطلوب است.

اهداف: شناخت انگیزه های یادگیری در دانشجویان پزشکی از عوامل مهم و موثر در ارتقای سطح آموزش پزشکی است. هدف این پژوهش، بررسی انگیزه های یادگیری دانشجویان پزشکی مقطع علوم پایه بر اساس مدل انگیزشی کلر بود. روش ها: این مطالعه توصیفی- مقطعی در 308 دانشجوی مشغول به تحصیل در نیمسال دوم 91-1390 در مقطع علوم پایه پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد که براساس مدل انگیزشی جان کلر طراحی شده بود. پرسش نامه در 4 محور جلب توجه، تناسب، اطمینان و رضایت با 20 سئوال طراحی شد. روایی صوری و محتوایی و پایایی پرسش نامه (83/0) مورد تایید قرار گرفت. داده های جمع آوری شده، با استفاده از نرم افزار SPSS 16 و آزمون های T استیودنت و مجذور کای تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین نمره دانشجویان از پرسش نامه انگیزشی کلر در محدوده 20 تا 77 بود. میانگین نمره کل دانشجویان دختر به طور معنی داری پایین تر از دانشجویان پسر بود (01/0=p). عوامل انگیزشی مرتبط با تناسب در دختران دانشجو نقش مهم تری در افزایش انگیزه آنها برای یادگیری، نسبت به پسران داشتند (01/0=p). نمره دانشجویان از پرسش نامه انگیزشی ارتباطی با سن و تعداد ترم های گذشته از تحصیل آنها نداشت، اما ارتباط معکوس معنی داری با معدل دانشجویان مشاهده شد. نتیجه گیری: طرح سئوال در شروع درس، استفاده از وسایل کمک آموزشی، صحبت از آینده و جنبه های معنوی و انسانی رشته پزشکی، واضح تربودن اهداف درس و دانستن اهداف آموزشی، خواندن مطالب مورد علاقه و چالش برانگیزبودن یک درس از مهم ترین عوامل انگیزشی مرتبط با یادگیری در دانشجویان پزشکی هستند.

اهداف: الگوی ترتیب نام نویسندگان در مقالات پزشکی، نقش نویسندگان در پژوهش انجام شده و رعایت عدالت در ترتیب ظهور اسامی نویسندگان با توجه به میزان مشارکت آنها در مجلات خارجی بسیار بیش از مجلات داخلی مورد توجه قرار گرفته است. هدف این مقاله بررسی میزان ظهور و ترتیب نام نویسندگان در مقالات استخراج شده از پایان نامه ها و رساله های دانشجویی پزشکی بود. روش ها: در این مطالعه توصیفی- مقطعی، 132 مقاله منتشرشده از 363 پایان نامه و رساله دانشجویی (1380 الی 1390) دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران مورد بررسی قرار گرفتند. فراوانی، ترتیب و روند ظهور نام نویسندگان اول تا چهارم مقالات بر حسب مسئولیت شان در پژوهش (دانشجو، استاد راهنما، اساتید مشاور و سایرین) مورد بررسی قرار گرفت. داده ها با نرم افزار SPSS 15 و با کمک آزمون مجذور کای و نسبت شانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: در 100% اسامی 132 مقاله مورد بررسی نام دانشجوی مجری، در 1/90% مقالات نام استاد راهنما و در 1/87% مقالات نام مشاور درج شده بود. بین ترتیب نویسندگان و مسئولیت فرد ارتباط معنی داری مشاهده شد (0001/0=p). جایگاه نویسنده اول در غالب موارد متعلق به استاد راهنما یا دانشجوی مجری پایان نامه یا رساله بود. نتیجه گیری: روال ثابتی در درج نام نویسندگان و رتبه آنان در مقالات مستخرج از پایان نامه ها و رساله های دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران وجود ندارد. در تمامی مقالات نام دانشجو و در اکثریت قریب به اتفاق مقالات نام استاد راهنما و مشاور درج می شود.