فلسفه دین

فلسفه دین

فلسفه دین پاییز و زمستان 1390 شماره 11 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تجرد نفس از نظر دکارت و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجرد نفس حرکت جوهری فکر اتحاد نفس و بدن جسمانیه الحدوث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 994 تعداد دانلود : 989
دکارت نفس را مجرد می داند؛ زیرا صفت ذاتی آن فکر است و فکر، غیر مادی است. تکیه دیگر او بر عدم توقف وجودی نفس بر جسم و جسمانیات است و اینکه هیچ گونه امتدادی در آن راه ندارد. اما از نظر وی، نفس از اول مجرد بوده است. ملاصدرا نفس را جسمانیةالحدوث و روحانیة البقاء می داند؛ زیرا نفس برای وجود در این عالم نیازمند استعداد مادی است و می تواند با حرکت جوهری خود تکامل یافته، مراتب تجرد را تا برترین مرتبه بپیماید و این گونه، مشکل دوگانگی و ارتباط نفس و بدن را حل می کند. میان دیدگاه ها این دو فیلسوف، چه اشتراک ها و اختلاف هایی وجود دارد؟ نظر هر یک در بیان نحوه تجرد نفس و ارتباط آن با بدن چگونه است؟ ....
۲.

دین و دولت در جست وجوی اقتدار و مشروعیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مسیحیت مشروعیت اقتدار دین و دولت یهودیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 49 تعداد دانلود : 527
بحث در باب رابطة دین و سیاست یا دین و دولت، دیرزمانی است که در محافل سیاسی و علمی غرب، و به دنبال آن در نزد برخی از روشنفکران جوامع اسلامی مطرح است و به زمانة حاضر محدود نمی شود. در این نوشتار نشان داده خواهد شد که: الف) در طول تاریخ تفکر غرب از یک سو، حاکمان سیاسی برای حفظ اقتدار خود نیازمند کسب مشروعیت دینی بوده اند و از این رو به غلبه بر دین یا دست کم تعامل با آن روی آورده اند، و از سوی دیگر، متولیان امور دینی و ارباب کلیسا همواره در پی کسب اقتدار سیاسی دولت یا غلبه بر آن برآمده اند؛ ب) باید میان گوهر دین، به عنوان امری آسمانی و مقدس و متولیان امور دینی یا ارباب کلیسا تمییز نهاد و نباید ناتوانی آنان در تشکیل حکومت دینی موفق را که ناشی از آلوده شدن آنان به فساد و دنیاطلبی و ثروت اندوزی بوده است، ...
۳.

نگاهی دوباره به قرینه گرایی (بررسی رابطه عقل و ایمان از دیدگاه کلیفورد همراه با تحلیل و بررسی قرینه گرایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرینه گرایی اخلاق باور باورهای دینی کلیفورد معقولیّت باور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 870 تعداد دانلود : 605
مسئله رابطه عقل و ایمان همواره به عنوان جدالی جدی و اساسی در تاریخ اندیشه رخ نموده است. این نزاع از عصر روشنگری به بعد با جدیت و محوریت بیشتری روبه رو شد و تا عصر حاضر، اهمیت خود را حفظ کرده است. از جمله پاسخ هایی که به حل این نزاع داده شده است، پاسخ قرینه گرایان است. به اعتقاد گروهی از ایشان، باورهای دینی که خاستگاه شان ایمان است، نامعقول اند و در نتیجه، ایمان ورزی امری خطاست. در میان نظریه پردازان معاصر اقبال زیادی به رویکرد قرینه گرایانه کلیفورد شده است. مقاله وی با عنوان «اخلاق باور» تاکنون و با گذشت زمان بسیاری از انتشار آن، همچنان دارای نفوذ در محافل فلسفی بوده و تا امروز دیدگاه های موافق و مخالف بسیاری را در این زمینه برانگیخته است. بنابراین، همراه با تشریح قرینه گرایی به تقریر کلیفوردی از این رویکرد خواهیم پرداخت. در این نوشتار می کوشیم تا پس از بررسی ماهیت باورهای دینی، ...
۴.

تباین ماهوی رجعت و تناسخ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تناسخ روح معاد مرگ رجعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 807 تعداد دانلود : 228
دو موضوع تناسخ و رجعت را باید از جمله مباحث کم و بیش جنجالی در حوزه باورهای دینی دانست. اوّلی آموزه ای مطرح در شمار زیادی از ادیان و مکتب های فلسفی و عرفانی جهان است، و دومی نیز در برخی از ادیان و مذاهب جایگاه مهمی دارد. اما این دو آموزه از جهاتی با هم شبیه اند؛ به گونه ای که برخی آنها را از یک جوهر انگاشته اند، و برخی دم از تغایر این دو زده و یکی را پذیرفته و دیگری را انکار کرده اند. حقیقت هرچه باشد، لوازم کلامی قابل توجهی به همراه دارد. با وجود این، طرفین دعوی تا به حال به طور اصولی و بنیادین به این مسئله و لوازم آن نپرداخته و صرفاً با تکیه بر شباهت ها و تفاوت های بدْوی که معمولاً آنها را از تعریف های ناقص و فروکاهشی برمی گیرند، حکم به این همانی یا دوگانگی آن دو کرده اند. این جستار، با رویکردی پدیدارشناسانه، و با واکاوی گونه های مختلف تناسخ باوری و ...
۵.

رویکردشناسی فلسفی و معرفتی جریان سلفی گری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معرفت شناسی معناشناسی هستی شناسی سلفی گری منطوق محوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 21 تعداد دانلود : 419
پرسش از رویکرد فلسفی و معرفتی جریان های ایدئولوژیک و تبیین موضع آنها دربارة عقل و ارزشِ معرفت شناختی آن، از دغدغه های موجود و در خور تأمل پژوهشگران در قلمرو فلسفه دین است. اهمیت معرفت شناختی این مسئله درباره جنبش های دینی عمدتاَ به دلیل مفروضاتی، مانند نسبت و جایگاه عناصرِ فاخرِ «نقل» و «عقل»، مسئله «کاشفیت» و «صدق و کذب» در هندسة معرفتی و کار ویژه های آنها در قلمرو معرفتی است. این موضوع اخیراً از آن رو بیشتر دارای اهمیت تلقی می شود که دین افزون بر مبانی و منابع معرفتیِ متمایز از علوم اجتماعیِ حاکم، مبدأ تحولاتی واقع شده است که پیدایش جنبشی جهانی و نیرومند به سود حاکمیت دین و نهضت های دینی را نوید می دهد. در این میان، روند پرشتاب شکل گیری موج جدیدی از جریان های سلفی گری در جهان اسلام، نگارنده را به بازکاوی مبانی نظری و افکار پایه ای گروه ها و جریان هایی در حوزة اسلامی رهنمون گردید که از آغاز ظهور، ...
۶.

منظومه باورهای بنیادین انسان سالم از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باور سلامت نگرش انسان سالم مرض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 592 تعداد دانلود : 431
مقاله پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که باورهای بنیادین در ساختار شخصیت سالم از دیدگاه قرآن چیست؟» پیش از پرداختن به پرسش اصلی، نخست چند ویژگی اساسی انسان شناسی قرآنی که مبنای مطالعات و پژوهش های شخصیت سالم قرآنی است بیان گردیده، سپس مفهوم سلامت و مرض در لغت و قرآن بررسی شده است. آنگاه با تبیین نقش نگرش ها در سلامت شخصیّت، مجموعه باورهای انسان سالم قرآنی مورد بحث قرار گرفته است. در این منظومه، باور به وجود خدای واحد، اسما و صفات او محور همه معرفت ها است و پنج باور قرآنی دیگر گرد این محور، اساس شخصیّت سالم را پی ریزی می کنند. این باورها عبارت اند از: باور به هدف مندی جهان آفرینش، باور به سنّت های حاکم بر هستی، باور به مفهوم حیات و حیات طیّبه، باور به جهان آخرت، باور به نقش انسان در تعیین سرنوشت.
۷.

تأملی در رساله «روح مسیحیت و سرنوشت آن» از آثار دوره جوانی هگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مسیحیت حق عشق زندگی سیاسی حیث تحلیلی عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 561 تعداد دانلود : 59
این مقاله بر آن است با نظر به مسئله عشق و جایگاه آن در تفکر هگل، تحلیلی از رساله «روح مسیحیت و سرنوشت آن» به دست دهد. هگل در این رساله مقولات سنت مسیحی، از جمله زندگی و عشق را با توجه به وضعیت سیاسی –اجتماعی انسان مدرن بررسی می کند. رساله مورد بحث از آثار دوره فرانکفورت هگل است و به خلاف رساله های دوره توبینگن و برن، او در این رساله می کوشد از حصار فلسفه کانتی و میراث دوره روشنگری بیرون آید. رهیافت هگل در این رساله با نقد حیث تحلیلی عقل این است که عشق اصیل مسیحی می تواند بر بحران های بر آمده از عقلانیت گسسته از واقع، غالب آید و در بنیاد زندگی سیاسی –اجتماعی انسان مدرن قرار گیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۰