ادب پژوهی

روایت شناسی یکی از حوزه های مطالعاتی است که به دنبال بررسی نظام حاکم بر روایتها و کشف و دریافت مناسبات و پیوندهای درونیِ اجزای سازنده روایت است. ساختارگرایانی نظیر گرماس، تودوروف، ژنت و برمون در مطالعه روایت بیشتر به کشف الگوها و بن مایههای زنجیرهای داستانها توجه کرده اند. گرماس کار خود را براساس زبان شناسی سوسور و یاکوبسن آغاز کرد و تحت تاثیر تفکر آنها، هسته پدید آمدن قصه ها را در تقابل کنشگرها دانست. او به نقش تقابل های دوگانه در داستان و روایت توجه زیادی داشت و این تقابل ها به گونه زیر در الگوی او دیده می شود: فاعل و هدف/ فرستنده، و یاریگر و رقیب/ گیرنده. قصه ها با توجه به وجود و عدم یکی از شش کنشگر مورد نظر گرماس، قابل دسته بندی اند. یکی دیگر از مباحث روایت شناسی گرماس، توجه به زنجیره های روایی (پیرفت) است که به نظر او در سه قسم قابل بررسی است: اجرایی، پیمانی و انفصالی. در این مقاله به روایت شناسی داستان بوم و زاغِ کلیله و دمنه از منظر گرماس پرداخته شده است.

فرآید فردیت در شاهنامه با تکیه بر شخصیت رستم

هر فرهنگ نگاری با معنی سروکار دارد و آشنایی با تعاریف مختلف معنی و رویکردهای متفاوت در معنی شناسی می تواند برای وی مفید باشد. در این مقاله نگارنده کوشیده است نحوه نگرش به معنی در معنی شناسی شناختی را معرفی کند. در این رهیافت، معنی دائره المعارفی مدنظر است که با معنای فرهنگ وار متفاوت است. در این مقاله نحوه ضبط معانی حروف اضافه مکانی در فرهنگ فارسی سخن براساس معنی شناسی شناختی بررسی شده و نقاط قوت و ضعف آن براساس این الگو معرفی شده است. این مقاله نشان می دهد که آشنایی با معنی شناسی شناختی چگونه می تواند فرهنگ نگاران را در تعیین معنای کامل مدخل ها یاری کند.

پژوهش های تطبیقی در حوزه ادبیات، به بررسی روابط تاریخی ادبیات ملی با ادبیات دیگر زبان ها، کشف پیوندهای پیچیده بین آنها و مقایسه نقش و اثرگذاری هنری، معنوی، محتوایی، فنی و پیوندهای تاریخی آنها می پردازد. دولت آبادی در جای خالی سلوچ با درک بسترهای تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پیرامون خود، روایت مبارزه و تنازع بقای انسان را، در زبانی هنرمندانه و بیانی واقع گرایانه، به تصویر می کشد. پرل باک نیز در رمان مادر با بازتابِ فرهنگ و آداب و رسوم مردمان روستایی چین و نمایاندن روابط ناسالم و نادرست اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخیِ روستاییان، تصاویر غمبار و نکبت زده زندگی مردمان زحمتکش را به نمایش می گذارد. در این گفتار به تحلیل ساختاری و محتوایی این دو رمان می پردازیم.

در دستورهای فارسی برخلاف مقوله های دستوریِ «زمان» و «وجه»، به مقوله مهم «نمود» توجه کمتری شده است. طبق تعریف، کلیه امکانات دستوری که برای بیان این سه مقوله در زبان ها مورد استفاده قرار می گیرد، «معین» نامیده می شود. معین ها از رهگذر فرایند معین شدگیِ افعال قاموسی به وجود می آیند. معین شدگی از انواع فرایند کلی دستوری شدگی است. معمولاً امکانات دستوری حاصل از معین شدگی به صورت کلمه نقشی، واژه بست و وند تصریفی هستند. از میان این سه صورت، کلمات نقشی و واژه بست ها در مقام افعال معین جای می گیرند. موضوع اصلی این مقاله افعال معینی است که بیانگر مفهوم نمود هستند. در این راستا نمودهای ناقص، کامل، تقریب و آغازی مورد بررسی قرار می گیرد. شواهدی که اینجا عمدتاً از فارسی جدید ارائه می کنیم مبین دو نکته بسیار مهم است: اول این که فعل معین در عین حال می تواند چند نقش دستوری داشته باشد، و دوم این که دو یا چند فعل معین می توانند نقش دستوری یکسانی داشته باشند.

معمولاً، هرچه از آغاز ادب فارسی به این سو می آییم، صور و ساخت های مورد استفاده در خلاقیت کلامی پیچیده تر و متنوع تر می شوند. یکی از روش های اصلی این امر ترکیب آرایه ها با هم و ایجاد ساخت های مرکب است. اما در کتب سنتی بلاغت اسلامی، آرایه ها جدا از یکدیگر مورد توجه قرار گرفته اند. به همین جهت، با گذشت زمان، فاصله بررسی های بلاغی با واقعیت خلاقیت های کلامی بیشتر و بیشتر شده است. البته گاه به بعضی از این ساخت های مرکب، به سبب زیبایی و فراوانی کاربرد توجه شده است. در نوشتار حاضر، ضمن بررسی ضرورت و نشان دادن سابقه توجه به ساخت های مرکب بلاغی، مهم ترین ساختارهای مرکب سازنده تخلص با ذکر نمونه هایی بررسی خواهد شد.

با توجه به این که در زمینه نسخ خطیِ آثار مولوی پژوهش ها، مطالب و یافته های علمی تازه ای ازسوی محققان ارائه شده است، تصحیح و ویرایش مجدد کتاب فیه مافیه برای تسهیل در خوانش و فهم این اثر ارزشمند، ضروری می نماید. در این پژوهش ضمن تبیین جایگاه کتاب فیه مافیه در میان آثار منثور ادب فارسی و اهمیت آن در مطالعات عرفانی، به خصوص در مولاناشناسی، به معرفی و بررسی نسخه خطی فیه مافیه در کتابخانه موزه مولانا در قونیه و نسخه چاپی آن خواهیم پرداخت که اخیراً به همت دکتر توفیق ﻫ. سبحانی تصحیح شده و توسط انتشارات شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.