موضوع اصلى مقاله آثار منثور ناصرخسرو است که در آن نکاتى پیرامون نسخههاى آنها بیان شده و سپس با استناد به آثار مسلّم و موجود او و منبعى کهن (بیانالادیان)، کتابهاى مفقود ـ امّا مسلّم ـ وى فهرست گردیده است. در ادامه با توجّه به مفهومى مهم در آثار ناصرخسرو (حجّت خلقى ـ برهان آفرینشى) نظرى تازه در باب یکى از این کتابهاى نایافته (لسانالعالم) ارائه شده است. بخش پایانى مقاله به بررسى انتساب خوانالاخوان به ناصرخسرو مىپردازد و وجوهى احتمالى را در این باره مطرح مىکند.
در مقاله حاضر راجع به لغات و تعبیراتى که در نواحى یمگان و بدخشان به کار مىرفته و ناصرخسرو تعدادى از این اصطلاحات را در دیوان خود به کار برده، چون: ایدون و ایدون، باغ، بعمدا، بىپیاز، پشین، تابعه، تن آستین، جرم، سین و شین محمّد و.... بحث شده و براى هر کدام توضیحاتى آمده است.
کتاب مدخل منظوم نخستین رساله علم نجوم ایرانى ـ اسلامى است که به نظم مىباشد و در مورد مؤلّف آن اختلاف نظر وجود دارد. بعضى آن را متعلّق به خواجه نصیرالدّین طوسى و برخى متعلّق به فخرالدّین مبارکشاه بخارى مىدانند، ولى بیشتر محققّین و متنشناسان متّفقالقولند که این کتاب سروده عبدالجبّار خجندى است. در این مقاله پس از شرح مختصرى از احوال خجندى، به معرّفى تعدادى از نسخههاى خطّى مدخل منظوم که در کتابخانههاى دانشگاه قاهره، مجلس شوراى اسلامى ایران، کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران، دانشکده ادبیّات و علوم انسانى دانشگاه تهران، کتابخانه شهرى اصفهان و... نگهدارى مىشوند، پرداخته شده است.
پزشکى کهن ایران در دوران نوین، کاربرد عملى خود را در بسترى پنهان حفظ کرد و از دیدگاه مرجع بودن و درسنامه دانشکدههاى پزشکى و دانشجویان این رشته به قرار گرفتن در زمره تاریخ علم اسلام و ایران تنزّل یافت. محمّدحسین عقیلى خراسانى در پایان سده دوازدهم هجرى، با تلاشى فراوان و ارادهاى سترگ به پىافکندن کاخى بلند از عصاره دانش پزشکى کهن و آن هم به زبان فارسى، همّت گماشت که براى کسانى که مىخواهند کارنامه دانش پزشکى و بیمارىهاى سر تا پا و دانش مفردات پزشکى و دانش ترکیبات دارویى چهار اثر خلاصةالحکمة و جوامع المعالجات فى الطب و مخزن الادویة و قرابادین کبیر را نگاشت. این مقاله به بررسى زندگى این دانشمند و نیز پژوهشى در مخزنالادویة براى آگاهى پژوهشگران به ویژه محقّقان تاریخ علم و رشته داروسازى پرداخته است.
