حقوق اسلامی (فقه و حقوق سابق)

حقوق اسلامی (فقه و حقوق سابق)

فقه و حقوق 1383 شماره 3

مقالات

۱.

نظرات کارشناسانه فقیه در موضوعات احکام

کلید واژه ها: عرف مجتهد حکم شرعی موضوع حکم شرعی متعلق حکم شرعی مصداق موضوع یا متعلق مقلد حاکم شرع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 142
یک سند شرعی جدای از حکم, موضوع گاه دارای متعلق است. شکی وجود ندارد که حکم‌شناسی در حیطه عملیات استنباط فقیه قرار گرفته و نتیجه استنباط وی بر مقلدان لازم‌الاتباع است. اکنون سؤال این است که مرجع در تشخیص عنوان موضوع و متعلق و مصداق اینها کیست و اگر فقیهی عنوان موضوع و متعلق را تشخیص داد و پس از تشخیص عنوان, آن عنوان را به جهت این‌که مفهومی است که در دلیل ذکر گردیده, تفسیر نمود و در گام سوم بر مصادیق و عینیت‌های خارجی تطبیق داد, آیا این عملیات حجت شرعی در حق مقلدان بوده و در صورتی که به عنوان حکم قضایی و حکومی باشد, در حق مقلد و غیر مقلد حجت خواهد بود و یا اینکه نظر فقیه و حاکم در این مراحل لازم‌الاتباع نبوده و مقلد باید به تشخیص خود یا نهاد دیگری چون کارشناسی یا عرف عمل نماید؟ نوشتار حاضر تلاش می‌کند با واکاوی عناصر گزاره شرعی, به سؤالات فوق پاسخ گوید.
۲.

قلمرو مسئولیت بیت‌المال در پرداخت دیه

نویسنده:

کلید واژه ها: بیت‌المال دیه جراحت ارش جنایت فاضل دیه دیه مغلظه خسارت افزون بر دیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 759
اصل شخصی بودن مسئولیت اقتضا می‌کند که در صورت وقوع جنایتی بر نفس یا مادون نفس مسئول پرداخت دیه تنها شخص جانی باشد. این اصل در مواردی استثنا شده است مثل ضمان عاقله و اقارب. یکی از موارد استثنا بیت‌المال است که در مواردی مسئول پرداخت دیه جنایتی است که دیگری انجام داده است. گرچه درباره مبانی مسئولیت بیت‌المال اختلاف نظر وجود دارد, اما در این مقاله با مسلم دانستن این مسئولیت, به بررسی قلمرو آن پرداخت شده است و در این رهگذر مسئولیت بیت‌المال نسبت به دیه مغلظه, فاضل دیه, دیه جراحات (مادون نفس), ارش و خسارات افزون بر دیه, مورد بحث و بررسی واقع شده است.
۳.

جاودانگی شریعت و ملاک‌های آن

کلید واژه ها: دین شریعت اطلاق مقامی جاودانگی و ملاک‌های آن حقیقیه انگاری گزاره‌های دینی احکام ثابت و متغیر فطرت و عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 740
اسلام آیین کامل خاتم و جاودانه الهی می‌باشد. در این مقاله نخست این نکته پرداخته می‌شود که نسبت و حمل وصف جاودانگی به اصل و گوهر دین (اعتقادات) به صورت مطلق است یعنی همه آموزه‌های اعتقادی اسلام ثابت و تغییرناپذیر است. اما شریعت و احکام فقهی اسلام اعم از فردی و اجتماعی در اصول ثابت آن جاویدان و غیر قابل تغییر است. نویسنده برای اثبات جاودانگی شریعت به چهار دلیل ذیل استناد می‌نماید: 1ـ‌حقیقیه بودن گزاره‌های دینی؛ 2ـ اطلاق مقامی؛ 3ـ آیات؛ 4ـ روایات. ادامه مقاله به تحلیل و تقریر ده ملاک جاودانگی دین و شریعت اختصاص یافته است که می‌توان به هماهنگی با فطرت وعقل, سهولت, دفاع از اصول اخلاقی, عدم مداخله در جزئیات و پویایی شریعت اشاره کرد.
۴.

تجدیدنظر خواهی رئیس قوة قضائیه از آرای محاکم

کلید واژه ها: اعتراض تجدیدنظر تجدیدنظر فوق‌العاده رئیس قوة قضائیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 932
یکی از راه‌های فوق‌العاده تجدیدنظر از آرا, اعتراض رئیس قوة قضائیه به رأی صادره است. مبنای این اعتراض چیست و آیا رئیس قوة قضائیه به عنوان یک مرجع تجدیدنظر محسوب می‌شود یا خیر؛ آن‌چه از قوانین مدوّن برمی‌آید این است که مبنای این اعتراض به دو مصوبه مجلس برمی‌گردد: یکی ماده 2 قانون وظایف و اختیارات رئیس قوة قضائیه مصوب 1378 و دیگری تبصره 2 ماده 18 قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب 1381. مقاله حاضر به بررسی مواد قانونی مذکور و مسایل پیرامون آن‌ها می‌پردازد.
۶.

بررسی انتقادی طرحی جهانی پیرامون حقوق خانواده در اسلام

کلید واژه ها: حقوق خانواده حقوق خانواده در اسلام حقوق خانوادة ایران حقوق خانوادة مسلمانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 945
در این نوشتار با طرحی جهانی در زمینه حقوق خانواده در اسلام که توسط یکی از دانشگاه‌های آمریکا فراهم آمده است آشنا می‌شویم. این طرح با آن‌که نهایی نشده است ولی اطلاعات مفیدی در زمینة حقوق خانواده از حدود چهل کشور جهان که یا اصطلاحاً مسلمان محسوب می‌شوند یا جمعیت قابل ملاحظه‌ای از مسلمانان در آن ساکن‌اند, ارایه می‌دهد . در این طرح, نقاط قوت و ضعفی وجود دارد که توجه به آن‌ها در کنار آشنا شدن با محورهای طرح مزبور می‌تواند برای پژوهشگران ایرانی مفید باشد. البته نقاط ضعف این طرح, با توجه به اهداف غیر علمی مؤسسة حامی طرح, به اندازه‌ای است که جایگاه آن را به حدّ یک طرح اطلاع‌رسانی و نه پژوهشی ـ بنیادی تنزّل می‌دهد و اهداف طرح به گونه‌ای پیش‌بینی شده است که احتمال شناسایی زمینه‌های جهانی‌سازی در عرصة حقوق خانواده را در کشورهای اسلامی تقویت می‌نماید.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۸