درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۲۷٬۰۰۶ مورد.
۱۸۱.

بررسی و تحلیل نمادشناسانه نقش مایه درخت نخل در هنر جیرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 103 - 126

کلید واژه ها: هنر جیرفت نقش مایه درخت نخل شمایل نگاری شمایل شناسی میان رودان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۴۳
جیرفت که به باور برخی از پژوهشگران و باستان شناسان، همسان و همپایه میان رودان رخ می نماید، بستری غنی از آثار باستانی ارزشمند دارد. این آثار که به واسطه وقوع سیلی در سال 1380خورشیدی سر از زیر خاک برآوردند، خبر از فرهنگی چند هزار ساله در این خطه از سرزمین ایران دادند که می توان گفت برای چند هزاره در این خاک خفته مانده بود. این آثار که راویان فرهنگ کهن جیرفت قلمداد می شوند، چنانچه رمزگشایی گردند، ناگفته های بسیاری از مباحث اساطیری، آیین ها، اعتقادات و باورهای جامعه زمان خویش را بازگو خواهند کرد. این پژوهش بر آن است تا با واکاوی سه مورد از آثار دربردارنده نقش مایه درخت نخل، در فهم زبان غیر نوشتاری فرهنگ جیرفت کوشش نماید و بدین وسیله در بازسازی بافت و ساختار آن یاری رساند. پژوهش حاضر بر آن است تا با بهره گیری از رویکردهای مطرح در شمایل نگاری و شمایل شناسی، به درک راز پنهان در سه اثری بپردازد که نقش مایه درخت نخل را در دل خود به تصویر کشیده اند و با نگاهی موشکافانه به عناصر و کنشگرهای سازنده آثار مذکور، در جستجوی صدایی ناشنوده و گم مانده در ژرفای این فرهنگ پرشکوه باشد که زمان شکل گیری آن به سه هزار سال پیش از میلاد باز می گردد. بدین سان، این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، مشاهده گری آثار مکشوفه، با تکیه بر داده های باستان شناختی و پژوهش کتابخانه ای، چگونگی تصویرگری نقش نخل در هنر جیرفت را مورد واکاوی قرار داده است.
۱۸۲.

واکاوی مضامین اخلاقی مرتبط با زنان در اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در حوزه مفاهیم تعلیمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 221 - 240

کلید واژه ها: ساسانیان متون فارسی میانه زرتشتی زنان اندرزنامه آذرباد مهراسپندان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۰
ادبیات اندرزی در بین متون پهلوی به دلیل طرح  مفاهیم اخلاقی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این راستا متن اندرزی منسوب به آذرباد مهراسپندان از موبدان موبد عصر شاپور دوم ساسانی حاوی نکات تعلیمی قابل تأملی است که با هدف تربیت نسل نگاشته شده است. جستار حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر ترجمه های موجود  از منابع کهن فارسی میانه زرتشتی بر آن است تا رهیافت های تعلیمی این متن را در خصوص زنان مورد واکاوی قرار دهد و در پی پاسخ گویی به این پرسش است که؛ تعالیم اندرزی متن آذرباد مهراسپندان در خصوص زنان چه بوده و چه عواملی بر محتوای آن تاثیرگذار بوده است؟ بررسی ها بیانگر این است که در اندرزنامه مزبور تعلیم زنان در چارچوب معطوف به زندگی خانوادگی و اجنماعی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که رهیافت های تعلیمی زنان در اندرزنامه مزبور عبارتند از: 1. اهتمام به ازدواج و فرزندآوری؛ 2. تعلیم و فرهنگ پذیری؛ 3. توجه به ویژگی رفتاری شرم و حیا؛ 4. عدم اعتماد به زنان. بدین معنا که هر چند آذرباد معتقد به فراهم نمودن بستر آموزش و تعلیم برای زنان در کنار فرزندان است؛ اما زنان را تابع مردان دانسته که می بایست تحت تکفل همسر بوده و در روابط با آنان جانب احتیاط رعایت شود. این نگرش متأثر از سنت تعلیمی پیش از عصر ساسانی بوده که سینه به سینه منتقل شده و در ادبیات تعلیمی شفاهی، زنان را در رتبه ای پایین تر از مردان قرار داده و در این متن نیز بر آن صحه گذاشته شده است.
۱۸۳.

خوانش صوفیانه و عارفانه غزالی از سیاست ایران شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 1 - 15

کلید واژه ها: غزالی سیاست ایران شهر جهان بینی صوفیانه زبان عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۰
گرایش غزالی به جهان بینی و زیست صوفیانه، به ویژه پس از رخداد توبه او، بینش سیاسی اش را تحت تأثیر قرار داد. تأثیر این واقعه بر عزلت گزینی های غزالی و تقویت هرچه بیشتر جهان نگری صوفیانه او چشمگیر بود، به نحوی که زبان ویژه اش، به عنوان یک صوفی برجسته، در تحریراتش به شکل اعم و مکاتیب سیاسی او به شکل خاص بازتاب یافت. این در واقع نوعی تجربه فکری بود که به پشتوانه تجارب زیسته غزالی در زمینه زیست صوفیانه و پرهیزکارانه، به نزدیکی و تلفیقِ هرچه بیشتر بینش عرفانی و اصول سیاست ایران شهری نزد او انجامید. در نتیجه، خطاب های او به سلاطین و ارکان قدرت و سلطنت به جانب توصیه های زهدگرایانه، پرهیزکارانه و معنویت گراتر و عاقبت اندیشانه تر معطوف شد. این پدیده بر ادبیات تفسیری او، به ویژه بر مکاتیب سیاسی اش، عمیقاً تأثیر گذاشت. فرضیه این پژوهش این است که توبه غزالی موجب تلفیق و امتزاج هرچه بیشتر دو چشم انداز سیاست ایران شهری و بینش عرفانی صوفیانه در آرای او شد، به گونه ای که او مفاهیمی همچون عدل، سلطنت، قدرت، مالیات، وزارت و غیره را در زمینه ای آن جهانی و صوفیانه تفسیر و تأویل کرد. در این پژوهش، به روش تحلیلی و بر مبنای رساله مکاتیب ، تأثیر جهان بینی و زیست جهان غزالی بر آفرینش روایتی عرفانی صوفیانه از سیاست ایران شهری مورد تأمل قرار خواهد گرفت.
۱۸۴.

جایگاه حرفه طراحی لباس از نظر رسته شغلی و نحوه شکل گیری در تاریخ اجتماعی ایران دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 35 - 55

کلید واژه ها: تاریخ اجتماعی ایران طراحی لباس خیاطی مد مشاغل اصناف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۷۸
تأمل در مفهوم طراحی لباس بیانگر ارتباط نزدیک آن با مقوله مد و تمایز این حرفه از خیاطی است. گرچه اسناد گسترده و معتبری از تاریخ لباس در ایران وجود دارد، درباره جایگاه حرفه طراحی لباس و نحوه شکل گیری آن در تاریخ اجتماعی ایران تحقیقات و اطلاعات دقیقی در دست نیست. پژوهش پیش رو با محوریت مسئله چیستی جایگاه و رسته شغلی طراحی لباس و چگونگی شکل گیری آن در میان سایر حرف و مشاغل در تاریخ اجتماعی ایران قصد دارد وضعیت مبهم پیشینه آن را روشن سازد. پاسخ به پرسش های پژوهش با جست وجو در منابع تاریخی به روش توصیفی تحلیلی همراه با گردآوری داده ها به شیوه اسنادی انجام شده است. یافته ها فرضیه وجود نشانه هایی جدی از مراحل فرایند طراحی لباس را در میان فعالیت های خیاطان ایرانی و نیز سایر افراد و مشاغل مرتبط با این حرفه نظیر ناظران صنفی، نقاشان و درباریان رد می کنند. از بررسی اسناد تاریخی معلوم می شود ارتباط با غرب در دوره دوم قاجار و تغییر سلیقه دربار، حضور خیاطان اروپایی و تأسیس مدارس غربی در شکل گیری و ترویج این مهارت به عنوان حرفه ای جدید در ایران مؤثر بوده است. همچنین یافته ها حاکی از تبحر ایرانیان در حرفه خیاطی است و از سوی دیگر بیانگر بی علاقگی ایشان به عنصر اصلی سازنده طراحی لباس، یعنی مد و تغییرات مکرر در طرح لباس ها، در پیش از دوره دوم قاجار است.
۱۸۵.

چالش های اقتصادی در کشاورزیِ سرزمین های خلافت شرقی اسلامی(نمونه پژوهی قرون سوم و چهارم قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 123 - 144

کلید واژه ها: کشاورزی زمین روستا شهر خراج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۶۲
زمین های کشاورزی یکی از اساسی ترین منابع درآمدزایی برای حکومت ها بوده است و فرمانروایان با درک اهمیت آن روی زمین های کشاورزی سرمایه گذاری می کردند. با توجه به سهم مهم درآمد زمین های کشاورزی در اقتصاد حکومت ها، پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می دهد که عوامل چالش زای اقتصادی در کشاورزی قرون سوم و چهارم قمری در سرزمین های خلافت شرقی اسلامی چه بوده است. این پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی_تحلیلی و با رجوع به منابع کتابخانه ای به پرسش مد نظر پاسخ می گوید. فرضیه پژوهش بر این استوار است که عدم مدیریت درست فرمانروایان  کنار برخی عوامل محیطی چالش هایی را برای کشاورزی این قرون ایجاد کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد عواملی، همچون ناامنی، تغییر چندباره مالکیت اراضی، گسترش اراضی اقطاعی و کاهش قدرت دهقانان، عدم وجود نظام کارآمد مالیاتی و اخذ خراج، تأثیر سیاست های فرمانروایان و برخی عوامل محیطی، مانند زلزله، از عوامل مهم چالش زا برای کشاورزی در قرون سوم و چهارم قمری در سرزمین های خلافت شرقی اسلامی بوده است.
۱۸۶.

پیامد فرهنگی مفقود شدن منابع تاریخی امامیه از قرن اول تا قرن هفتم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۲ 35 - 52

کلید واژه ها: منابع تاریخی امامیه منابع مفقود تاریخ تشیع قرن اول قرن هفتم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۵
مفقود شدن منابع تاریخی شیعه در قرون اول تا هفتم به علل و عوامل متعدد؛ دارای پیامدهایی در حوزه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. پاسخ به این پرسش که مفقود شدن منابع تاریخی چه پیامدهایی در حوزه، فرهنگی داشته است موضوع این نوشتار است. بررسیدن آثار ، منابع کتابخانه ای و اظهارات صحاب نظران، با روش توصیف و تحلیل داده ها؛ هدف مورد نظر را محقق خواهد کرد که پیامد مفقودی منابع تاریخ امامیه را در حوزه فرهنگی نمایان کند. نمی توان پذیرفت که از بین رفتن منابع در حوزه فرهنگ پیامد جدی نداشته است و داشته های موجود برای پاسخگوئی به شبهات حوزه تاریخ کفایت می کند. از جمله پیامد مفقود شدن منابع تاریخی، اینکه دانش تاریخ مورد بی توجهی یا کم توجهی واقع شده است. فربگی برخی دانشها، نادیده انگاشتن تاریخ، استفاده از تاریخ در راستای اثبات مباحث کلامی و وارد شدن مباحث فرا تاریخی در حوزه تاریخ یافته های این نوشتار است.
۱۸۷.

زمینه ها و علل تحول اندیشه علمای شیعه ایران عصر قاجار از «سلطنت معموله» به «سلطنت مشروطه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 139 - 168

کلید واژه ها: سلطنت معموله سلطنت مشروطه روحانیت مشروطه قاجاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۳۲
بعد از روی کار آمدن دولت صفویه، علمای شیعه می بایست این نهاد نوظهور را در فقه سیاسی تئوریزه می کردند. لیکن فقدان الگو، و مباینت الگوی سلطنت با برخی اندیشه های کلامی شیعیان، چالشی در این مسیر به حساب می آمد. اما نهایتاً ایشان با حفظ بنیادهای کلامی، مبنی بر غاصب شمردن هر نوع حکومتی در عصر غیبت، با تسامح، با الگوی سلطنت کنار آمدند، و نهاد سلطنت را به عنوان پدیده ای ضروری در عصر غیبت پذیرفتند. در این الگو، سلطان، عطیه ای الهی در رأس جامعه بود که مردم باید از نافرمانی او احتراز جویند. هرچند در دوره مشروطیت، برخی علما تداوم این اندیشه را خواستار بودند، لیکن برخی فقهای شیعه برخی از مؤلفه های سلطنت معموله را منشأ بحران های اقتصادی و سیاسی ایران ارزیابی می نمودند. ایشان در آثار مکتوب و بیانات خود، سلطان مقید به قانون را پیشنهاد می کردند که آشکارا برخی از مؤلفه های سلطنت معموله را به چالش می کشید. این مقاله بر آن است با روش توصیفی تحلیلی و برپایه منابع کتابخانه ای، به خصوص رسائل سیاسی علمای ایران، به این سؤال پاسخ دهد که چه عواملی تغییر رویکرد گفتمانی علمای شیعه در باب سلطنت را به وجود آورده است. در ابتدا گفتمان سلطنت معموله را با مؤلفه هایش و نیز زمینه اقبال اندیش مندان به این گفتمان را بررسی و سپس گفتمان سلطنت مشروطه را به همراه مؤلفه هایش غوررسی نموده ایم. ازآنجاکه چرخش گفتمانی محتاج تضعیف گفتمان پیشین و در مرحله دوم وجود گفتمان بدیل است، در انتها تغییر بافت اقتصادی و به تبع آن ناکارآمدی سلطنت معموله و خدشه در این گفتمان را تبیین نموده و توضیح داده ایم هم زمانی این خدشه، با وجود یک بدیل حکمرانی، یعنی سلطنت مشروطه همراه بوده است. لذا این دو دست در دست هم داده، دلایل و عوامل این چرخش گفتمانی علمای پیشرو را شامل می شود. این تغییر گفتمان ازاین رو برای علمای پیشرو مهم بود که مقدمه ای لازم برای اصلاحات بنیادین دولت در ایران بوده است.
۱۸۸.

بررسی عملکرد عبدالحسین خان معززالملک (تیمورتاش) از مجلس شورای ملّی تا تشکیل مجلس مؤسسان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۱

کلید واژه ها: احزاب سیاسی عبدالحسین خان معززالملک پارلمان جمهوری خواهی مجلس موسسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۵
تیمورتاش، یکی از خطباء و لیدر حزب اعتدالیون در ادوار مجلس دوم به بعد بوده است. در تعامل با سایر دول و اخذ تصمیمات پارلمانی، تاسیس ژاندارمری، مواجهه با قرارداد (1919م)، مهاجرت نمایندگان مجلس از قم به کرمانشاه در پی اشغال ایران، حق واگذاری امتیاز نفت شمال به کمپانی آمریکایی، تصمیمات کمیته میکس،* تعطیلی مجلس در قضیه شوستر، تا دوران فترت مجلس و والی گری بر گیلان، کرمان و بلوچستان، وزارت عدلیه، بی طرفی در قضیه جمهوری خواهی وتا حضور درکابینه رضا خان و تشکیل مجلس مؤسسان و خلع قاجاریه، به عنوان یکی از عناصر مؤثر مطرح است. این مقاله، با روش کتابخانه ای، با طرح این پرسش که معززالملک ونقش او قبل از وزارت دربار و عملکرد وی را در سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران این دوره با بررسی اسناد و منابع تاریخی موجود مورد ارزیابی و بررسی قرار می دهد. بررسی اسناد و منابع تاریخی موجود نشان می دهند که سردار معظم خراسانی، از عناصر اصلی در برپایی و تحکیم حکومت پهلوی نقش اساسی داشته است و از وکلای فعال در تغییر سلطنت بوده است.
۱۸۹.

بازخوانی جایگاه و هویت زنان هنرمند قاجاری با نگاهی به رقم ها و ترقیم ها (در گذار از عهد فتحعلی شاه تا آغاز پهلوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 245 - 275

کلید واژه ها: قاجار زنان هنرمند رقم ترقیم هویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۴
تاریخ هنر ایران اساسا تاریخی درباری و مردانه است و حامیان و هنرمندانش را مردان تشکیل داده اند. در این فضای مردسالار اگر هم جایی برای حضور زنان بوده باشد، آثاری است که زن صرفا موضوع آنهاست و به یک معنا جایگاه ابژه را دارد. اما این روند در عهد فتحعلی شاه قاجار و به دست دختران خوشنویس شاه و عده ای از زنان درباری تغییر کرد. زنان دربار قاجار علاوه بر کار هنری، به امر مهم درج نام و نشان خود (رقم) در پای آثار و مکتوبات شان نیز مبادرت ورزیده اند و از این حیث پیشگام جریانی هستند که تا پیش از این مسبوق به سابقه نبوده است. این پژوهش به روش تاریخی و تحلیلی، و با هدف بازخوانی هویت و شناخت جایگاه مغفول زنان صاحب رقم از دوره فتحعلی شاه تا دوره پهلوی انجام گرفته و در پی پاسخ به این پرسش هاست که کیفیت و میزان ترقیم آثار هنری به دست زنان در حوزه خوشنویسی و تصویرگری عصر قاجار تا اوایل دوره پهلوی چه تحولاتی را به خود دیده است؟ و این عمل اساسا چه دلالت های اجتماعی ای در پی داشته است؟ ارزیابی نمونه های موجود گویای آن است که رقم ها با گذشت زمان فراگیر شده و به تدریج از انحصار دربار و اعیان بیرون آمده است. این مهم را اصولا باید معلول تحولات سیاسی و اجتماعی، از جمله در آگاهی و مطالبه گری زنان، تحول نظام آموزش و تعدیل مطلق گرایی دانست. عمل ترقیم آثار هنری به دست زنان هنرمند با مفاهیم ضمنی عمده ای همراه بوده که خودآگاهی، تشخص، اعتبار و مالکیت (هویت فردی) از مهم ترین آنهاست. 
۱۹۰.

Dakkatol-Qada in the Mosque of Kufa from an Ancient Point of View and Judging at the Beginning of Islam “Looking at the Judicial Jurisprudence of Ayatollah Mousavi Ardabili”

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۲, Issue ۱ - Serial Number ۵, June ۲۰۲۳ 53 - 67

کلید واژه ها: Dakkatol-Qada Kufa Mosque the Rules of Mosques Judicial Jurisprudence Ayatollah Mousavi Ardabili

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۷۸
Dakkato al-Qadaa is a place in the Kufa mosque where, according to historical narration, Hazrat Ali (pbuh) used to judge and many of his judgments were narrated in this place. The study of this place is important in terms of the role that mosques have played in various aspects of the spiritual and material life of Muslims. This place can be researched in several ways: the historical reference of the place; the ancient aspect of the remaining signs; Jurisprudential rulings related to judgment in the mosque. According to the studies that were carried out, such a place definitely existed in the history of Islam, and even now there are signs of it in the mosque of Kufa, which is honored and celebrated by the Shiites of the Prophet, which is one of the characteristics of The richness of Islamic civilization is in terms of judicial functions. The knowledge of this specific place depends on the knowledge of the mosque of Kufa on the one hand and the examination of the place of mosques in the Islamic culture and civilization and how proceedings were conducted in the early ages of Islam. This article is organized with a descriptive and analytical method using the remaining written documents and physical works available in the place.
۱۹۱.

بررسی گفتمان انتقادی رساله کشف الغرایب فی الامور عجایب به ساختار سیاسی ایران عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 27 - 45

کلید واژه ها: مجدالملک سینکی انتقادی کشف الغرایب عصر ناصری ساختار سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۱
  اندیشه گران و نخبگان ایرانی پس از آشنایی با جامعه غرب در دوره قاجار، درباره عقب ماندگی و ضعف ایران در عرصه های مختلف، ازجمله ساختار سیاسی_ سنتی و ناکارآمد کشور آگاه شدند. به همین منظور  برای انجام اصلاحات و نوسازی ایران با روش های گوناگون، ازجمله نوشتن رساله و... شروع به فعالیت کردند. مجدالملک سینکی(1260- 1188ش.)، یکی از اندیشه گران عصر ناصری بود که با نگاشتن رساله کشف الغرایب به عنوان یکی از پیشگامان این عرصه شناخته می شود. بنابراین مقاله حاضر درصدد است تا با بهره گیری از روش توصیفی _ تحلیلی به این سؤال پاسخ دهد که گفتمان انتقادی مجدالملک در رساله کشف الغرائب به ساختار سیاسی ایران عصر ناصری چه رویکردی داشته است. یافته های این بررسی نشان می دهد که مجدالملک با آگاهی نسبی از نظام های سیاسی در اروپا، از ساختار سیاسی ایران به دلایلی، همچون بی کفایتی کارگزاران دولتی، ضعف شاه، ناکارآمدی روشنفکران و نبود قانون در ارکان مختلف کشور، انتقاد کرد و اصلاحات و تغییرات در ساختار سیاسی ایران را خواهان شد.
۱۹۲.

تعامل و تقابلِ شهرنشینان، کوه نشینان و صحراگردان در قزوین دوره سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 275 - 294

کلید واژه ها: قزوین سلجوقیان شهرنشینان کوه نشینان صحراگردان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۳۳
در طول تاریخ، قزوین و نواحی اطراف آن به سبب برخورداری از شرایط سه گانه جغرافیایی اقلیمی (کوهستان، شهر و دشت) و به واسطه استقرار در شاه راه شرق غرب و شمال جنوب ایران و محل تلاقی راه های ارتباطی همواره مورد هدف مهاجرت و آمد و شد گروه های مختلف اجتماعی اقتصادی بوده است. در سده های چهارم و پنجم، تحولات تاریخی سرزمین های شرق خلافت اسلامی بر بستر این موقعیت جغرافیایی اقلیمی، سبب شد علاوه بر کوه نشینان و شهرنشینان این منطقه، شاهد حضور صحراگردان ترک نیز باشد. این مساله به تدریج، تغییرات قابل توجهی در وضعیت عمومی قزوین ایجاد کرد. بنابراین قزوین عصر سلجوقی از نظر سیاسی و اجتماعی اقتصادی شاهد تعامل و تقابل سه گروه بود: شهرنشینان، کوه نشینان و صحراگردان. با این وصف در مقاله پیش رو تلاش بر آن است تا ضمن بررسی این تعامل و تقابل، به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که مناسبات این سه گروه با یکدیگر چگونه بود و چه تأثیری بر فضای عمومی شهر داشت. یافته های پژوهش نشان می دهد مناسبات کوه نشینان با شهرنشینان و صحراگردان بیشتر تقابلی و مناسبات مردم شهرنشین و صحراگردان بیشتر تعاملی بوده است و این تعامل ها و تقابل ها هر کدام پیامدهای مثبت و منفی قابل توجه ای برای شهر به همراه داشت.
۱۹۳.

مناسبات حکومت و جامعه شهری شیراز عصر زندیه و تأثیر آن بر روی کار آمدن حکومت قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 295 - 322

کلید واژه ها: مناسبات حکومت زندیه جامعه شهری شیراز قاجاریه حکومت اقتدارگرا حکومت غیر مقتدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۷
مناسبات حکومت و جامعه شهری ایران در دوره های مختلف یکسان نبود و چگونگی اقدامات حاکمان مانند برقراری نظم و امنیت در شهر، برقراری عدالت در جامعه، برخورد با ظلم و ستم مأموران حکومتی، خدمات اجتماعی و عمرانی و جلب حمایت همزمان نیروهای قبایل و گروه های شهری،  نقش مهمی در روابط بین آنها با مردم، میزان رضایتمندی جامعه و همچنین تداوم و یا سقوط یک حکومت داشت. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی چگونگی ارتباط حکومت زندیه با جامعه شهری شیراز و تأثیر آن بر روی کار آمدن حکومت قاجاریه است که نگارندگان با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و تکیه بر داده های کتابخانه ای درصدد پاسخ به این مسأله برآمده اند. بر اساس یافته های پژوهش، مناسبات حکومت با مردم شیراز را می توان در دو دسته ی کلی حکومت های اقتدارگرا(قوی) و غیرمقتدر(ضعیف) تقسیم کرد. در این میان، حکومت های اقتدارگرا را می توان خود به دو گروه حکومت های کارآمد(با ویژگی های کلی اقدامات خیرخواهانه حاکم و معطوف به مصلحت عمومی و در نتیجه رضایت نسبی مردم) و ناکارآمد(با ویژگی های منفعت طلبی فردی و خصوصی حاکم و در نتیجه نارضایتی مردم) دسته بندی کرد. مناسبات پادشاهان زندیه با مردم شیراز را می توان در یکی از دسته های مذکور قرار داد و این  موضوع در سقوط حکومت زندیه و روی کار آمدن حکومت قاجاریه نیز تأثیر داشت.
۱۹۴.

پرتوی بر اهواز کهن از خلال متون ساسانی و اسلامی و حدسی در باب مکان رام اردشیر ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 167 - 186

کلید واژه ها: اهواز ساسانی هرمزشهر رام اردشیر هوجستان واجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۷۷
درباره سرآغازهای شکل گیری شهر اهواز بسیار کم می دانیم. هرچند بنیان شهری در این ناحیه را تا روزگار عیلامیان تخمین می زنند، کهن ترین روایات تاریخی و شواهد باستان شناختی در باب این شهر از روزگار اشکانیان و ساسانیان فراتر نمی رود. آن گونه که از متون دوره ساسانی، چون شهرستان های ایرانشهر ، و انبوه تاریخنامه های دوره اسلامی برمی آید در این زمان شهری به نام هرمزاردشیر توسط اردشیر بابکان یا نوه او هرمزاردشیران در این ناحیه بنا شد. بنا به روایات غالب، این شهر، چون بسیاری از شهرهای ایران پیش از اسلام، ساختاری دوبخشی (مردمی و حکومتی) داشته که بخش مردمی هوجستان واجار و بخش حکومتی هرمزاردشیر نامیده می شده است. با ظهور اسلام شهر حکومتی از بین رفته و شهر مردمی با تعریب با عنوان سوق الاهواز ادامه حیات داده است. اما این روایات خود خالی از ابهام و آشفتگی نیست. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحقیق تاریخی نگاهی موشکافانه تر به روایات بنیادگذاری اهواز انداخته شود و با تحلیل و مقایسه این روایات تبیین روشن تری از چند و چون این کهن شهر کمتر شناخته ایرانی به دست داده شود. چنین تبیینی علاوه بر رفع ابهام و آشفتگی روایات می تواند پشتوانه خوبی برای جست وجوهای تاریخی و هویتی و مطالعات میدانی در باب اهواز امروز، به مثابه یکی از مواریث تاریخ شهرسازی ایران، باشد. نتایج این تحقیق بیانگر روایتی نو از شکل گیری اهواز در روزگار ساسانیان است که اندکی با آنچه تاکنون نقل شده تفاوت دارد، اما همزمان هم می تواند جمع مناسب تری میان روایات متفاوت و گاه متناقض نقل شده درباب این شهر به دست دهد و هم فرضیه ای تازه در باب مکان رام اردشیر یا رامش اردشیر، یکی از نخستین شهرهای بنیادشده از سوی اردشیر بابکان، بیافریند. براساس این تحقیق، هرمزاردشیر و هوجستان واجار در واقع نام یک مکان است که همان هسته مردمی شهر اهواز پیش از اسلام بوده و پس از اسلام با نام سوق الاهواز به حیات خود ادامه داده است. در مقابل هسته حکومتی و نخستین اقدام شهرسازی ساسانیان در این ناحیه رام اردشیر یا رامش اردشیر بوده که با ظهور اسلام از بین رفته و آشفتگی متون جغرافیایی و تاریخی دوره اسلامی در ذکر مکان آن احتمالاً از همین حقیقت ناشی شده است.
۱۹۵.

تحلیل مضامین و محتوای کتیبه های مسجد جامع قم براساس نظام معارف قرآنی و اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 100 - 122

کلید واژه ها: مسجد جامع قم معماری اسلامی کتیبه نگاری بناهای مذهبی معارف قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۳
مسجد جامع قم یکی از بناهای اسلامی و مقدس است که تزئینات، کتیبه های بنا و محتوا و مضامین آن اهمیت خاصی دارد. برخی از کتیبه های این بنا در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار (1797 تا 1834 م.) ساخته و تاریخ های 1248 ، 1365 و 1381 هجری قمری روی کتیبه های بخش های مختلف بنا نوشته شده است. هدف پژوهش حاضر تحلیل مضامین، محتوا و نظام معارف قرآنی موجود در این کتیبه ها است. سؤالات پژوهش عبارتند از: 1- کتیبه های مسجد جامع قم چه مضامین و محتواهایی دارند؟ 2- محتوای کتیبه های مسجد جامع قم دربردارنده کدام دسته از نظام معارف قرآنی است؟ این پژوهش به روش توصیفی_ تحلیلی بوده و داده ها با منابع کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. همچنین با استناد به تفاسیر موضوعی و شیوه های تقسیم نظام معارف قرآن کارکرد محتوای کتیبه ها تحلیل و دسته بندی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، محتوای کتیبه ها آیاتی از سوره های مبارکه جمعه، ملک، منافقون، ذاریات، توبه، صافات، یوسف و آیهالکرسی دارد و کارکرد موضوعی و نظام معارف آنها شامل خداشناسی، قرآن شناسی، جهان شناسی، راه شناسی، برنامه های عبادی و اخلاق (انسان سازی) است.  
۱۹۶.

پیشنهادی برای گاهنگاری و تعیین کاربری بقایای معماری دفاعی کوه اشکوت، محمودآباد (شمال غربی ایران)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۸ 57 - 70

کلید واژه ها: محمودآباد کوه اشکوت استحکامات دفاعی برج و باروی سنگی دوره اشکانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۹۹
کوه اشکوت در شمال شرقی شهر محمودآباد، دارای آثار باستانی وسیعی است. در اضلاع غربی، شمالی و جنوبی این کوه، بناهای سنگی فروریخته ای وجود دارد که به احتمال مربوط به استحکامات دفاعی یک دژ است. همچنین، بر بالای این کوه، سازه های معماری پراکنده ای به صورت پشته های کم ارتفاع و پایه دیوارهای منظم دیده می شود. توصیف، تفسیر و گاهنگاری این آثار، با توجه به شیوه ساخت، مصالح به کار رفته، داده های سفالی و الگوهای دیرین اقلیم شناختی انجام شده است. پس از مطالعات تطبیقی، بازه زمانی کاربرد این کوه و آثار معماری اصلی دژ به طور احتمالی به هزاره اول ق.م تخمین زده می شود که بعدها در دوره اشکانی-ساسانی با توجه به موقعیت راهبردی آن مجدداً مورد سکونت قرار گرفته است. طی بررسی مقدماتی سطح کوه اشکوت و توده خاک های حفاری شده توسط حفاران غیرمجاز، قطعاتی از ظروف سفالی شامل لبه، دسته، کف و بدنه، بدون لعاب با خمیر و پوشش نخودی رنگ که به احتمال زیاد متعلق به هزاره اول ق.م، دوره اشکانی-ساسانی است، به دست آمد. عوامل طبیعی و انسانی در گذر زمان، آثار کوه اشکوت و بقایای معماری روی آن را تغییر داده اند. حفاری های غیرمجاز عامل مهمی است که پلان معماری این محوطه بزرگ طبیعی - باستانی را دچار آسیب کرده است. در این زمینه لازم است، برنامه های حفاظتی و مدیریتی مورد توجه مسئولان میراث فرهنگی قرار گیرد.
۱۹۷.

نقش سیاسی اجتماعی مطبوعات در فرایند نوسازی و تحولات دوره مشروطیت با رویکرد تحلیل محتوای گزارش های روزنامه صوراسرافیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۲ 120 - 136

کلید واژه ها: «صوراسرافیل مشروطیت مطبوعات نقش سیاسی اجتماعی نوسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۶۶
روزنامه صوراسرافیل در تعیین و تبیین جهت گیری سیاسی و اجتماعی نظام تازه تأسیس مشروطه، خوانشی ویژه و متأثر از ایدئولوژی نوسازی و تحولات داشته است. فهم نویسندگان این روزنامه از ایدئولوژی نوسازی و تحولات چه بود و چگونه آن را با دین اسلام و سنت های ایرانی تلفیق کردند؟ بنابر نگاشته های روزنامه صوراسرافیل می توان گفت که فرایند نوسازی و تحولات در شکل حکومت ملی، بر بینشی سیاسی و اجتماعی استوار است. روزنامه صوراسرافیل بر مؤلفه هایی، نظیر حاکمیت و حکومت مردم، استقلال، آزادی و تساوی حقوقی افراد تأکید دارد و تحقق این امور را شرط لازم برای گذار به فرایند نوسازی و تحولات فرض می کند. افزون بر این، از سوسیالیسم به عنوان هدف و افق نهایی این نظام سیاسی یاد شده است که کم کم و با اصلاح وضع موجود محقق خواهد شد. این روزنامه با تأسی به امر خاتمیت و دریافت تازه از دین در شکل جهان بینی توحیدی، سوسیالیسم را با بینش توحیدی ترکیب کرده و آن را مبنای نظری و فلسفی خوانش خود قرار داده است. اگرچه شواهد نشان می دهد این تلفیق نتوانسته است ارتباط طبیعی بین این وجوه برقرار سازد و گفتمان تازه ای را بنا کند، اما می توان از این تلاش برای نقطه آغاز اندیشه ایجاد گفتمان در فرایند نوسازی و تحولات در ایران یاد کرد.
۱۹۸.

Some Remarks on the Identity of the Ram-Headed Bronze Statuette from Persepolis(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۳, Issue ۴, Summer and January ۲۰۲۳ 3 - 17

کلید واژه ها: ram-headed bronze statuette Egyptian deities Persian period Persepolis

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۳۳
It has been nearly 86 years since the Egyptian bronze ram-headed statuette, known as Harsaphes, was found outside the Treasury in the Garrison Street of Persepolis during the archaeological excavations by the Oriental Institute of the University of Chicago. The iconographic features of this little-known statuette is associated it with an Egyptian deity, which makes its genre unique in the heartland of the Persian Empire. It should be noted that the four ram-headed deities: Heryshef, Khnum, Amun, and Banebdjedet, sometimes bear a striking resemblance in the formal Egyptian art. This paper re-opens the discussion on the statuette’s identity, and offers a detailed comparison between this statuette and other Egyptian ram-headed deities. The results from a comparative analysis are critical to the supposed attribution of Harsaphes to the statuette, and examine the likelihood of being all four ram-headed gods.
۱۹۹.

The Good Shepherd Motif on Sasanian Seals(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۳, Issue ۴, Summer and January ۲۰۲۳ 33 - 47

کلید واژه ها: Good Shepherd Christian Seal Motif Sasanian

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۴۹
The artistic background of the Good Shepherd motif can be traced to ancient eras of the East and the West. This motif later gained prominence in early Christian art. The ram-bearer (carrying a sacrificial or an offering animal) first appeared in Near Eastern art and later became an important motif in Greco-Roman art to represent certain roles of the god Hermes. This motif was considered by Christian converts as a symbol of Jesus Christ, as they represented him in the figure of a young shepherd caring for his flock. This theme can also be seen on some Sasanian seals, which can be considered as the Good Shepherd motif. In this article, the authors introduce the aforementioned motif depicted on these seals and examine their possible connection with the Christian communities. The motif of the Good Shepherd, as seen on the seals, demonstrates modifications in the original iconography. These changes can be observed in the longer dress of the ram-bearer or the engraving of celestial symbols. These modifications are probably a sign of the localization process of an imported motif in the Sasanian Empire.
۲۰۰.

An Old Letter from Khotan: A Review of an Early Judeo-Persian Letter Called Dandān-Uiliq II(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۳, Issue ۴, Summer and January ۲۰۲۳ 49 - 60

کلید واژه ها: Judeo-Persian middle Persian Early New Persian Dandān-Uiliq

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۵۰
This paper deals with an old Judeo-Persian letter called Dandān-Uiliq II (Abbreviated as DU II); which probably dates back to 9th century CE and further to its contents, has some important linguistic features, often without existence in later Persian texts written in Arabic script, for instance, the use of the adverb bē = but (as in Qur’an-e Qods translation), use of the conjunction kū, the use of the verb h- (to be) and ancient subjunctive mood. This paper also presents a new translation of the letter and its ancient linguistic features discussed in comparison to Early Persian texts (in Perso-Arabic script) and some early Persian translations of Qur’an, especially Qur’an-e Quds (probably written in Sistan in 12th CE). These features represent language transmission from Middle Persian to Neo-Persian (Dari). The given translation is not the same as previous English and Chinese versions and reflects my understanding of its syntax and morphology.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان